Ди къэралым ХХ лIэщIыгъуэм щIэх-щIэхыурэ зэхъуэкIыныгъэ инхэр къыщыхъуащ. ЩIы хъурейм и Iыхьэ ханэм Совет властыр тепщэ щы­хъуа иужь, пIалъэ-пIалъэкIэрэ ди­ деж къыщащтащ абыхэм ядекIуну конституцэхэр. Ар лъэпкъ­хэм я зыужьыныгъэм щIэгъэкъуэ­ныш­хуэ хуэхъуа­уэ щытащ.

ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым дыгъэгъазэм и 9-м щекIуэкIащ адыгэ уэ­рэ­дыжьхэм хуэIэкIуэлъакIуэу щыта, IуэрыIуатэдж, КъБР-м и цIыхубэ артист, Адыгэ ­Республикэм щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ КъардэнгъущI Зырамыку и фэ­еплъу къызэрагъэпэща цIы­ху­бэ уэрэдхэм я фестиваль-зэпеуэм и кIэух пшыхьыр.

ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым дапхъэ щагъэуват щIэныгъэлI-Iуэры­Iуатэдж КъардэнгъущI Зырамыку и гъащIэмрэ гуащIэмрэ теухуауэ, къыдигъэкIа тхылъ­хэр, нарт хъыбархэр, псалъэжьхэр, жыIэгъуэхэр, уэрэ­дыжьхэр, пшыналъэхэр зэ­рытхэр, иужьрейхэр щызэ­хуэхьэса дискхэр, Зырамыку и унагъуэм, и лэжьэгъухэм, ныбжьэгъухэм щIыгъуу траха сурэтхэр къызэщIиубыдэу.

Мэзкуу къалэшхуэр бийм щахъумэу екIуэкIа зауэзэрылIыр Хэку зауэшхуэм и тхыдэм лIыгъэрэ псэемыблэжыгъэкIэ гъэнщIа напэкIуэцIу хыхьащ. Абы лъандэрэ илъэс 80 дэкIами, нобэр къыздэсым щIэныгъэри цIыхури зыщымыгъуазэ Iуэхугъуэ куэд архив хъумапIэхэм къыхокIыж, зэхэуэ гуащIэр зэрекIуэкIамрэ абы кърикIуахэмрэ щIагъуэ дэмыкIыу Iуэху еплъыкIэщIэхэмрэ къэхутэныгъэщIэхэмрэ иращIылIэ.

Дыгъэгъазэм и пэщIэдзэхэм Сыктывкар къалэм щекIуэкIащ СССР-м спортым щIыхь зиIэ и мастер Паршуков Владимир и фэеплъу бэнэкIэ хуитымкIэ урысейпсо зэхьэзэхуэ. Абы и саугъэтхэмрэ спортым и мастер дамыгъэхэмрэ щIэбэнащ къэралым и щIыналъэ 19-м къикIа спортсмени 100-м щIигъу. 

Пщыуэлий Щоджэныкъуэ и къуэ Алыджыкъуэ лIы пхъашэт, ерыщу Къэбэрдей псор зэригъэдэIуэну и унафэ щIигъэувэну хущIэкъу пщыуэлийт. Ер къызэрыкIар цIыхут хабзэжьыращ. Къырым хъаныгъуэр чэзукIэ къызылъыса тэлъэустэней малъхъэ Джэнбэч Джэрий и деж фIыщIэ лей къыщихьын мурадкIэ Алыджыкъуэ 1626 гъэм нэрыбгэ 140 саугъэту хуригъэшащ.

Куэбжэм укъызэрыдэбэкъукIыу, занщIэу узыкIэрыхьэ Iуащхьэ хъуреишхуэр щхъуантIэ дахэу щытащ, укIэрыплъэн къудейр гухэхъуэу. Унагъуэхэм къыдаутIыпщыкIа шкIащIэ, танэ къэжэпхъахэм я хъупIэ бэгъуат. Удзымэр къыпIурыуэрт зыщумыгъэнщIу... Иджы нэгъуэщIу зихъуэжащ а щIыпIэ дахащэр къыумыцIыхужыну, дыгъэм илыпщIа къум нэщIым ещхьу. Плъыжьыфэ хъуащ.

Ди лъэпкъым игъащIэми къыддекIуэкI ди хабзэр, нэмысыр джыным, екIуу зехьэным, а лъэпкъ фIыгъуэхэр къэкIуэну щIэблэхэм яхуэхъумэным гулъытэ хэха хуэзыщIу, ахэр зыгъэнэхъапэу псэуа щIэныгъэлIхэм ящыщщ тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор Бгъэжьнокъуэ Барэсбий Хьэчим и къуэр. Нобэ, дыгъэгъазэм и 8-м, илъэс мэхъу а еджагъэшхуэр къызэрытхэмытыжрэ…

ЩIыуэпсым тепсэлъыхь хъыбарегъащIэ IэнатIэхэм иужьрей илъэситI- щым и гугъу ящI Австралием щыпсэу цIыхухэм дыдыкъушхэм я щхьэ зэрыщIрагъэхьам. Сыту пIэрэ иджыри къэс мэзым щIэса бзухэм я псэупIэр щIахъуэжар? 

Пщэдджыжь дыжьынычым къыхэзбжыкI уэс налъэхэм гъатхэ къагупсыс. Къагупсыс макъамэ. Акъужь щIыIэтыIэм макъыр епхъуэтэжри, ар жьы къабзэм хепхъэ. Мы дунейр мэдаIуэ, мы дунейр мэбауэ. IэгукIэ къыщIэзгъалъэри, сэ жьы щIыIэтыIэм щызу сеIубауэ, гъатхэм сыхокIуатэ… Уэ мы сигу къииным и дунейр пцIыхуатэм! Псалъи жомыIатэм… Гъатхэм уIущIатэм! Гъатхэм уIущIатэм, къэпцIыхунут си гур.