«ФIагъ лъагэ зиIэ гъуэгу шынагъуэншэхэр» лъэпкъ пэхуэщIэм (проектым) ипкъ Зеикъуэ (ХьэтIохъущыкъуей Ипщэ) къуажэм деж Дыгъэмыхъуэрэ Хьэрэкхъуэрэрэ зэрипхыу Бахъсэныпсым телъ лъэмыжыр трахыу щIэрыщIэу тралъхьэжыну гъуэгуухуэхэм къапэщылъщ.

Хабзэ

Си фIэщ хъуркъым уи сабиигъуэр щыбгъэкIуа еджапIэмрэ балигъ гъащIэм ухуэзыгъэхьэзыра егъэджакIуэхэмрэ, сыт хуэдэ ехъуэлIэныгъэ уиIэу уемыджами, пщызыгъэгъупщэн щыIэу. Нэхъри ягури, я псэри етарэ, узыхурагъаджэм куууэ хэзыщIыкIхэр къыпщхьэщытамэ. Си насып къикIри, сэ сыщеджащ Бахъсэн районым сыт и лъэныкъуэкIи бжьыпэр пIалъэ кIыхькIэ щызыIыгъа, Зеикъуэ къуажэ дэт езанэ курыт школым.

1935 гъэ пщIондэ Кремлым и щхьэщыгум вагъуэм и пIэкIэ пылъащ щхьитI зыпыт бгъэр - ар Урысей империем и дамыгъэт. ИужькIэ, Совет властым унафэ ищIащ гъубжэрэ уадэрэ зытещIыхьа, жырым къыхэщIыкIа вагъуэкIэ ар яхъуэжыну. Вагъуэми иджы иIэ теплъэр щигъуэтар иужьыIуэкIэщ. Япэ щIыкIэ ар гъэщIэрэщIат Уралым и мывэ цIугъэнэхэмкIэ (аметист, топаз, александрит, абджыджэ, аквамарин).

Хэти щыгъуазэщ адыгэхэр иджыпсту зытес щIыналъэм нэхърэ куэдкIэ нэхъыбэжым я адэжьхэр тепсэукIыу зэрыщытами, а щIыгум щыщу, лъэхъэнэ кIэщI дыдэм къриубыдэу, ди гъунэгъу лъэпкъхэм лъагъэсар зыхуэдизми.

Пасэрей зэман жыжьэм хабзэу щыIащ дунейм ехыжа лIыхъужьхэм, уэркъхэм, пщыхэм я кхъащхьэм Iуащхьэ тращIыхьыжу, абдеж цIыхушхуэ зэрыщIэлъыр, а щIыпIэм пщIэ хуэщIын зэрыхуейр ящIэн, абы и хъыбар мыкIуэдыжын папщIэ. Кавказ Ищхъэрэм щыкуэдщ зи гугъу тщIы Iуащхьэхэм хуэдэ. 

Къэбэрдей-Балъкъэрым и куэдщ цIыхупсэм зыщигъэпсэху, и гур хэзыгъахъуэ щIыпIэ телъыджэхэр. Ахэращ ди хьэщIэхэри лъахэм къэзышэр, къэмыкIуэфхэми я нэр къызыхуикIыр. Хэгъэгум и апхуэдэ хъугъуэфIыгъуэ нэхъыщхьэхэм ящыщщ Гуэл щхъуантIэхэр. Псори зэхэту къапщтэмэ, гуэлхэр тху мэхъу икIи Ипщэ, Ищхъэрэ гуэл щхъуантIэу зэхедз. Апхуэдэуи абыхэм я гъунэгъуу щытщ Гуэл щэхумрэ Гуэл гъущэмрэ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и ипщэ-къуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ щыIэ Лэскэн щIыналъэм километр зэбгъузэнатIэ 523-рэ къызэщIеубыдэ. Абы и гъунапкъэхэр егъэщIылIащ Осетие Ищхъэрэ-Аланием хыхьэ районхэм ящыщу щым. И щIыгум щежэх псыхэм я нэхъ инщ Арщыдан, Лэскэн, Урыху зи фIэщыгъэхэр.

Налшык дэт универсальнэ спорткомплексым щекIуэкIащ 2010 - 2011 гъэхэм къалъхуа ныбжьыщIэхэм дзюдомкIэ я республикэпсо зэхьэзэхуэ. Ар къызэрагъэпэщащ Урысейм щIыхь зиIэ и тренер Ныр Сеф и фэеплъу.

Къэбэрдей-Балъкъэрыр нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэм къызэрыIэщIахыжрэ илъэс 80 щрикъум ирихьэлIэу ди щIыналъэм пэкIу, зэIущIэ, щIэныгъэ зэхуэс куэд щокIуэкI, дяпэкIи щекIуэкIынущ. Ар икIи гурыIуэгъуэщ. Хэку зауэшхуэр дунейпсо тхыдэм лIыгъэрэ псэемыблэжыгъэкIэ гъэнщIа напэкIуэцIу хыхьащ.