Адыгэ хьэщIэ и щIасэщ.

ХьэщIэр Тхьэм и лIыкIуэщ.

Адыгэ псалъэжьхэщ.

Дуней псом лъэпкъыу тетым хьэщIэм ирахыу езыхэм я хабзэ яIэжщ. Кавказ лъэпкъхэр къапщтэмэ, хьэщIэ гъэхьэщIэнкIэ цIэрыIуэщ, абыкIэ къалъэщIыхьэр мащIэу куэдым къалъытэр.

Адыгэ къамэ зылъэгъуам гу лъимытэнкIэ Iэмал иIэкъым къамэдзэм лэдэх зэрытелъым. А лэдэххэм щхьэкIэ адыгэхэм джуд (е жуд), жаIэ. Къамэ щыIэщ жуд темылъу, къамэдзэр гъущI джафэу. Апхуэдэ къамэ зыхуащIхэр щIалэ цIыкIухэрт, къану япIу атэлыкъым и деж щыIэхэм я ныбжьыр илъэсиблым нэсамэ. АбыкIэ щIалэ цIыкIухэм загъасэрт къамэ яIыгъыфу, зэрахьэфу, къагъэсэбэпын хъумэ, хуэсакъыу.

КъБР-м и Лъэпкъ музейм «ЦIыхур, щIыуэпсыр, хьэршыр» гъэлъэгъуэныгъэр щокIуэкI. Утыку кърахьащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и художник нэхъыфIхэм я лэжьыгъэхэр - ХудожествэхэмкIэ Урысей Академиемрэ КъБР-м и СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэмрэ ирагъэкIуэкIа зэпеуэм пашэ щыхъуахэм я Iэдакъэ къыщIэкIахэр.

2022 гъэм и мэкъуауэгъуэ мазэм щегъэжьауэ Къэбэрдей-Балъкъэрым щолажьэ санитар авиацэмкIэ IэнатIэр. КъБР-м Узыншагъэр хъумэнымкIэ министерствэм и пресс-IуэхущIапIэм къызэритымкIэ, а зэманым къриубыдэу республикэм и щIыпIэ зэхуэмыдэхэм 38-рэ лъэтэну къахуихуащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и мэз IуэхущIапIэхэм бжьыхьэ-щIымахуэ пIалъэм зыхуагъэхьэзыр.

Пасэрей адыгэ къуажэхэм тхыбзэ зыщlэ дэсу щытакъым. Ауэ Iуэхуу щыlэр къуажэ лIыжьхэм зэрахьэрт. Къуажэ Iуэхухэр зезыхьэу жылэм дэсахэр: зы старшынэ, абы и къуэдзэу зылI, зы писыр (урысу), зы доверенэ, хьэтхауитI (хьэгъэбанэкlи еджэрт), зы гъyo, зы тхылъзехьэ, зы казначей, къуажэ ахъшэр Iэщlэлъу.

Нэхъ цIыкIу дыдэхэм къыщыщIэдзауэ, дэтхэнэри зэрыхъукIэ щыгъуазэу щытын хуейщ гъуэгухэм зэрыщызекIуэ хабзэхэм ящыщу нэхъыщхьэхэу лъэсырызекIуэм ехьэлIахэм. Ди республикэм и сабий садхэм я гъэсэнхэми а щIэныгъэр бгъэдалъхьэ, IэмалыщIэхэр къагъэсэбэпурэ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым гъуазджээхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, уэрэджыIакIуэ, усакIуэ цIэрыIуэ ХьэхъупащIэ Амырхъан къызэралъхурэ илъэси I40 зэрырикъум теухуауэ Къэхъун къуажэм гуфIэгъуэ зэхыхьэшхуэ щекIуэкIащ. МахуитIым къриубыдэу а жылэм концертхэр, зэпеуэхэр, джэгухэр щызэхэтащ.

Адыгэ тхыдэр зи щIасэхэм зэхамыхынкIэ Iэмал иIэкъым Де Бесс Жан-Шарль (1799-1838) и цIэр. Мэжэрхэм (венгрхэм) къахэкIа щIэныгъэлIым езым и лъэпкъым и къежьапIэмрэ и тхыдэмрэ иджу XIX лIэщIыгъуэм Урысейм зыплъыхьакIуэ щыIащ. 1829 гъэм Де Бесс Кавказ Ищхъэрэм къэкIуат, абы мэжэрхэм къыщызэранэкIа лъэужьхэр къигъуэтыжын и мураду. 
 

КъБР-м узыншагъэр хъумэнымкIэ и IэнатIэм цIыхухэм япэ дэIэпыкъуныгъэхэр щыхуащIэ и IуэхущIапIэхэр къэгъэщIэрэщIэжынымкIэ ирагъэкIуэкI лэжьыгъэр Урысейм щынэхъыфIхэм ящыщ зыуэ къалъытащ.