Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек накъыгъэм и 25-м иригъэкIуэкIащ Стратегие зыужьыныгъэмрэ лъэпкъ проектхэмкIэ советым и зэIущIэр.
Зэхуэсым щызэхалъхьэжащ лъэпкъ проектхэм къыщыгъэлъэгъуахэр гъэзэщIэным теухуауэ 2020 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм щызэфIагъэкIахэр икIи зыхуагъэувыжахэм ящыщу дызэрыт илъэсым и япэ мазэхэм зрагъэхъулIахэр.
ЗэIущIэм зыщыхэплъэну яубзыхуа Iуэхухэр зэпкърахыу абы къыщыпсэлъащ КъБР-м и Правительсвэм и УнафэщI Мусуков Алий, КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и япэ къуэдзэ Къуныжь МуIэед, КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Хъубий Марат, КъБР-м экономикэ зыужьыныгъэмкIэ и министр Рахаев Борис, КъБР-м бжыгъэр зи лъабжьэ зыужьыныгъэмкIэ и министр Ащхъуэт Ислъам.
Зэхуэсым хэтащ КъБР-м и Парламентым и УнафэщI Егоровэ Татьянэ, Урысей Федерацэм и Президентым и полномочнэ лIыкIуэу КИФЩI-м щыIэм и аппаратым КъБР-м къегъэщIылIа и федеральнэ инспектор нэхъыщхьэ Мэкъуауэ Тимур, министрхэр, муниципальнэ зэгухьэныгъэхэм я щIыпIэ администрацэхэм я Iэтащхьэхэр, кIэлъыплъакIуэ, къэпщытакIуэ органхэм, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэмрэ еджапIэ нэхъыщхьэхэмрэ я унафэщIхэр.
КIуэкIуэ Казбек къыхигъэщащ лъэпкъ проектхэр гъэзэщIэныр, илъэс кIуами хуэдэу, щIыналъэ властым и къудамэ псоми я дежкIэ япэ игъэщыпхъэ Iуэхухэм ящыщу къызэрынэжыр икIи Советым и къалэныр - абы кърикIуахэр зэпэлъытынымрэ лэжьыгъэр зэрекIуэкIымрэ и нэIэ тригъэтынырщ. «Гулъытэншэу къэбгъанэ хъуну а лэжьыгъэм зыри хэткъым. Лъэпкъ проектхэр гъэзэщIэным хуэгъэза дэтхэнэ ди зы лъэбакъуэри мурад пыухыкIам хуэгъэпсащ икIи ди цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным хуэунэтIащ», - къыхигъэщхьэхукIащ республикэм и УнафэщIым.
Мусуков Алий жиIащ 2020 гъэм лъэпкъ проектхэр щIыналъэм щыгъэзэщIэным сом меларди 8-м щIигъу зэрыхухахар. Гъэр экономикэ и лъэныкъуэкIэ гугъуу зэрыщытами емылъытауэ, щIыналъэр яхэхуащ къыхуаутIыпща мылъкур нэхъыфIу къыщагъэсэбэпа щIыпIэхэм - кърата ахъшэм и процент 95,8-р зыхухаха Iуэхум трагъэкIуэдащ, Урысейм а бжыгъэр ику иту зэрыщыхъуар процент 93,2-рэщ. «А псом къадэкIуэу, къэрал бюджетым щыщу а пIалъэм къахуэмыгъэсэбэпу къэна ахъшэхэр 2021 гъэм ейм къыщIагъужащ икIи социальнэ мыхьэнэ зиIэ ухуэныгъэхэу мы илъэсым екIуэкIынухэм трагъэкIуэдэну Iэмал щыIэщ», - жиIащ Мусуков Алий. Дызэрыт илъэсым лъэпкъ проектхэр гъэзэщIэным сом меларди 7,3-рэ трагъэкIуэдэну я мурадщ, апхуэдэу щытми, Премьер-министрым зэрыжиIамкIэ, ар кIэух бжыгъэкъым икIи абы къыхэхъуэнущ къэрал субсидие къыхуаутIыпщхэм я хьэкъкIи, республикэ бюджетым щыщу хущIагъу мылъкуи щIагъунущ. «Мы зэманым ирихьэлIэу а лэжьыгъэм къыхуэдгъэсэбэпа мылъкур илъэс кIуам и апхуэдэ зэманым къриубыдэу тхуэзэфIэкIам еплъытмэ, мыгъэрейр хуэдитIым щIигъукIэ нэхъыбэщ, Урысейр зэрыщыту къапщтэми КИФЩI-ми къыщагъэлъагъуэ бжыгъэхэм нэхърэ хуэдитIым щIигъукIэ нэхъыбэ хъуащ ар, - жиIащ Мусуков Алий. - ЗэгурыIуэныгъэу зэтщIылIахэм я куэдагъым и гугъу пщIымэ, процент 64,3-рэ мэхъу, ари хэпщIыкIыу нэхъыбэщ илъэс кIуам и иджы хуэдэ зэманым ехъулIэу тхузэфIэкIам нэхърэ - 2020 гъэм ар зэрыхъуу щытар процент 36,5-рэщ. Къэрал, муниципальнэ зэгурыIуэныгъэу зэтщIылIэну ди мурад 437-м щыщу 281-м Iэ теддзакIэщ».
Мусуков Алий и докладым къыщыхигъэщащ «ПсэупIэмрэ къалэ кIуэцIым и зэIузэпэщыгъэмрэ» проектым ипкъ иткIэ лэжьыгъэшхуэ зэрекIуэкIыр. «Псом япэрауэ, ар кхъахэ хъуауэ 2017 гъэм и щIышылэм и 1-м ирихьэлIэу къалъыта унэхэм щIэсхэр абыхэм къыщIэгъэIэпхъукIыным хуэунэтIа программэр зэрыдгъэзэщIарщ. Дызэрыт илъэсым ди мурадщ апхуэдэ унэ метр зэбгъузэнатIэ мин 13-м щIигъум щыпсэухэр къыщIэдгъэIэпхъукIыну, псэупIэхэр иратынущ цIыху 788-м. «Апхуэдэ щIыкIэкIэ, илъэситхум тещIыхьа программэр илъэсищым къриубыдэу зэфIэдгъэкIынущ. ПсэупIэ-коммунальнэ хозяйствэм зегъэужьынымкIэ фондым хухаха мылъку псори ирикъуу къытIэрыхьащ», - жиIащ абы.
Къуныжь МуIэед зэрыжиIамкIэ, ухуэныгъэ IэнатIэм мы гъэм псэупIэу щатыну я мурадщ метр зэбгъузэнатIэ мин 513-рэ, илъэсым и япэ мазищым хьэзыр ящIащ метр зэбгъузэнатIэ мин 41,5-рэ, ар илъэс кIуам яхузэфIэкIахэм процент 11,3-кIэ щIегъу. Къалэм тыншыпIэхэр къыщызэгъэпэщыным хуэгъэза проектым хыхьэу муниципальнэ зэгухьэныгъэ 40-м цIыху зэхуэсыпIэу 32-рэ, фэтэр куэду зэхэт унэхэм я пщIантIэу 89-рэ зыхуей хуагъэзэну я мурадщ.
«Псы къабзэ» проектым и гугъу щащIым, вице-премьерым къыхигъэщащ мы зэманым жылэхэм псы шэным, къагъэсэбэпахэр къыIушыным хуэгъэза проект 18-м зэрелэжьыр, иджыри зы объектым теухуа зэгурыIуэныгъэр зэрагъэхьэзырыр. КъимыдэкIэ, муниципальнэ зэгухьэныгъэхэм сом мелуан 47-рэ хуэдиз хухахащ цIыхухэр псыкIэ къызэгъэпэщыным хуэгъэпса объектхэм я проектхэр зэхэлъхьэным трагъэкIуэдэну.
КIуэкIуэ Казбек гулъытэ хуащIыну къигъэуващ жылэхэр псыкIэ къызэгъэпэщыным нэсу пэлъэщыну объектхэр щIыным а унэтIыныгъэм хуэIэзэ IэщIагъэлIхэр къыхашэну.
«Шынагъуэншэ икIи фIагъ лъагэ зиIэ автомобиль гъуэгухэр» лъэпкъ проектым хыхьэу я мурадщ щIыналъэ гъуэгуу километри 100-м щIигъу, Налшык къалэм ейуэ километр 13 ятыну. Километр 37-рэ хуэдизым я Iуфэхэм уэздыгъэхэр щыфIадзэнущ, лъэс зэпрыкIыпIэу 192-рэ зыхуей хуагъэзэнущ.
Хъубий Марат зэрыжиIамкIэ, щэнхабзэ IэнатIэм мы зэманым яужь щихьащ проектышхуэ зыбжанэ гъэзэщIэным: Налшык къалэм щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ центр къыщызэгъэпэщыным, Дзэлыкъуэдэс жылэм ЩэнхабзэмкIэ унэ щыухуэным, Балъкъэр Ипщэ, Дальнее, Джэрмэншык, Дыгулыбгъуей къуажэхэм ЩэнхабзэмкIэ я унэхэр, НыбжьыщIэхэм я театрыр, Налшык дэт Гуащэ театрыр къызыхуэтыншэу зэгъэпэщыжыным. КъимыдэкIэ, проектым хагъэхьащ Къулъкъужын Ищхъэрэм сабийхэр гъуазджэм щыхуагъасэу дэт еджапIэр, Къып Мухьэмэд и цIэр зезыхьэр, Дзэлыкъуэкъуажэ и щIыналъэ сабий макъамэ еджапIэр къызыхуэтыншэу зэгъэпэщыжыным ехьэлIа лэжьыгъэхэр.
КIуэкIуэ Казбек жиIащ Урысейм щэнхабзэмкIэ и министрым иджыблагъэ щыIущIам къызыхуэтыншэу зэгъэпэщыжын хуейуэ республикэм иIэ щэнхабзэ IуэхущIапIэ зыбжанэ лъэпкъ проектым иджыри хагъэхьэным теухуауэ зэрызэгурыIуар. «Къэрал министерствэм абы ехьэлIа Iуэхухэр зэрыщыпхывгъэкIыным яужь фит», - Iэтащхьэм КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин апхуэдэ пщэрылъ хуищIащ.
- «Узыншагъэ» лъэпкъ проектым ипкъ иткIэ бгъэIэпхъуэ хъу флюорографитхурэ маммографитIрэ щIыналъэ сымаджэщ нэхъыщхьэхэм къыхурагъэшэну зэгурыIуэныгъэхэр зыхуэфащэ IэнатIэхэм етщIылIащ. ШыщхьэуIум иджырей компьютер томографхэр республикэ клиникэ сымаджэщым лъынтхуэ узыфэхэм щеIэзэ и щIыналъэ центрымрэ Онкодиспансерымрэ къыхуашэну дыщогугъ. Абы нэмыщI Онкодиспансерым мэкъуауэгъуэм къыхуашэну дыпоплъэ С-дуга лIэужьыгъуэм хуэдэ рентген Iэмэпсымэрэ эндовидеоскопие комплекситIрэ, - жиIащ Хъубий Марат.
Республикэм щыпсэухэм диспансер кIэлъыплъыныгъэхэр ядегъэкIуэкIын лэжьыгъэми пащэ. Илъэсым зэрыщIидзэрэ цIыху мини 120-м я узыншагъэм и щытыкIэр зыхуэдэр къапщытащ, е мы гъэм абы къызэщIрагъэубыдэн хуей процент 25,3-м щыщу процент 13,7-м а лэжьыгъэр драгъэкIуэкIакIэщ.
«Егъэджэныгъэ» лъэпкъ проектым къриубыдэу 2021 - 2022 гъэхэм я мурадщ курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIитI ящIыну - цIыху 500 щIэхуэу Куба къуажэм щаухуэнумрэ Прохладнэ къалэм цIыху 785-м ятещIыхьауэ дащIыхьынумрэ. ЕджапIэхэм я техникэ лъабжьэр гъэбыдэным хуэгъэза Iуэхухэми пащэ. Зи ныбжьыр школ кIуэгъуэм иджыри нэмыса цIыкIухэм щакIэлъыплъ IуэхущIапIэхэр нэхъыбэ щIын мурадкIэ яслъэхэр къыпащIыхьынущ сабий садхэм. Къапщтэмэ, апхуэдэу ухуэныгъиблыр и кIэм нагъэсынурэ щIэуэ тIу къыщрагъэжьэнущ Бэтэх, Бахъсэн Ипщэ къуажэхэм.
КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек зэIущIэм и кIэухым жэрдэм зыбжанэ къыхилъхьащ Стратегие зыужьыныгъэмрэ лъэпкъ проектхэмкIэ советым и лэжьыгъэ къызэгъэпэщыкIэм ехьэлIауэ. ЩIыналъэм и Iэтащхьэм Советым хэтхэм гу лъаригъэтащ ухуэныгъэхэм еувэлIа IуэхущIапIэхэм я лэжьыгъэм и фIагъым ткIийуэ кIэлъыплъын икIи ягъэува пIалъэм къитIасэу ахэр ятыным я нэIэ трагъэтын зэрыхуейм. Абы къыхигъэщхьэхукIащ хабзэм къарит Iэмал псори къагъэсэбэпу, лъэпкъ проектхэм ятеухуа зэгурыIуэныгъэхэр зэщIылIэным, ухуэныгъэхэр езыгъэкIуэкI организацэхэу къэрал заказхэр зыгъэзащIэхэм быдэу япыщIауэ щытыным зэрегугъупхъэр.
