Сыт хуэдэ лъэпкъми иIащ зэман гугъухэр, шынагъуэхэр. Ауэ абыхэм пхрыкIыфам дунейм увыпIэ щхьэхуэ щигъуэтащ. Ди лъэпкъым ихъумащ и Адыгэ Хабзэр, Адыгэбзэр, Адыгагъэр икIи дэтхэнэ ди япэ ита нэхъыжь зым дежкIи лъапIэщ ахэр. Адыгэр тенджыз ФIыцIэм щызэпрашым и гугъакъым абы и лъахэ илъагъужыну. АрщхьэкIэ лъэпкъ уардэм и щIэблэр абыи къызэпрыкIыжыфащ, и Хэкум и фэеплъу ихъума хъугъуэфIыгъуэхэри (адыгэ хьэпшыпхэр) къызэпришыжыфащ. Апхуэдэхэм ящыщщ республикэм къэзыгъэзэжауэ илъэс куэд щIауэ щыпсэу, «Адыгэ унэ» тыкуэныр зыгъэлажьэ IутIыж Мэжид.
Нэхъыжьым зэхуихьэсыжа, ихъума дэтхэнэ хьэпшыпми адыгэ унагъуэр зэрыпсэууэ щытар уи нэгу щIагъэкIыфынущ. Псалъэм папщIэ, зэрыдэу щыта машинэм зы цIыхубз IэпщIэлъапщIэу къыщIэкIынкъым зэгуэр бгъэдэсар. Гъуаплъэм къыхэщIыкIа хьэкъущыкъухэр, цIыхухъум зэрихьэу щыта цейр, джанэр, щхьэрыпхъуэныр, бащлъыкъыр - псоми зэманыжьым ижь къащIихуащ, лIэщIыгъуэ куэдым къыпхрыкIащ. Адыгэр зыхуэIэзэу щытахэм, дауи, ящыщщ лъэпкъ макъамэ Iэмэпсымэхэр щIынри. Мэжид иIэщ шыкIэпшынэ лIэужьыгъуэхэри Iэпэ пщыкIух зиIэ адыгэ пшынэри. Апхуэдэуи куэд и уасэщ къамэ зэхуэмыдэхэр зэрызэхуихьэсыфар.
Нэхъапэм дэтхэнэ адыгэми и пщIантIэм удыхьамэ, зы лъэныкъуэмкIэ шы уанэр щызэщIэлъу урихьэлIэу щытащ. Унагъуэ къэс къагъэсэбэпырт цыкIуэкIыр, Iэнэ лъакъуищыр, фэтыджэн уэздыгъэр, арджэнхэр, шыкIэпшынэхэр - ди тхыдэм уриплъэжын щхьэкIэ абыхэм нэхъыбэ ухуейкъым. IутIыжым апхуэдэ и гъэтIылъыгъэхэр Кавказ зауэр зэриухрэ илъэси 150-рэ щрикъум ирихьэлIэу щигъэлъэгъуауэ щытащ модельер Сэралъп Мадинэ Налшык къалэм щиIэ Арт-центрым.
IутIыжым зэхуихьэса хьэпшыпхэр щыхьэт тохъуэ Тыркум, Сирием, Иорданием адыгэхэр зэрыщыпсэуа щIыкIэм, абыхэм я хабзэр зэрахъумам, лъэпкъым и тхыдэр я гупсысэкIэ, IуэхукIэ нобэм къызэрахьэсам. IутIыж Мэжид езыр ящыщщ хэхэс гъащIэм и бэлыхьыр зышэчахэм, атIэми Хэкум ар къыхуэкIуэжащ и бзэр, и щэнхабзэр ихъумауэ.
- Ижь-ижьыж лъандэрэ лъэпкъ пагэу, пщIэ къыхуащIу къэгъуэгурыкIуа ди нэхъыжьхэм я цIэкIэ тхузэфIэкI IуэхуфI длэжьын хуейуэ ди языхэзми и къалэну къызолъытэ, - жеIэ IутIыж Мэжид. - Тхыдэр тхауэ щыIэщ, абы уеджэфынущ. АрщхьэкIэ пасэ зэманым лъэпкъым къыдекIуэкIа хьэпшыпхэр щыплъагъукIэщ, ущеIусэкIэщ псэм нэхъыбэ щызыхищIэр. Сэ си лъэпкъыр згъуэтыжащ, си къуэпсхэр къыщежьэ Хэкум сыкъихьэжри. Хьэпшып зэхуэсхьэсахэм я гугъу пщIымэ, псалъэм папщIэ, зы уанэм илъэсиплIкIэ Тыркум сыщыкIэлъыкIуа къэхъуащ. Гугъуехьыр пщхьэщокIуэтыж уи псэм щыщ Iыхьэ къыпIэрыхьэжа иужькIэ. Ди лъэпкъым ехьэлIа хьэпшыпхэр Тыркум щызэхуэсхьэсыжын къыщIэздзэри, Хэкум сыкъэкIуэжа иужькIи а лэжьыгъэм си гум фIэфIу пысщащ. Ди адэжьхэм нэхъ пэгъунэгъу дызыщI хьэпшыпхэр тхъумэным мыхьэнэшхуэ иIэу къызолъытэ. Хьэпшыпхэм зы бгырыпх яхэлъщ, адрейхэм хуэмыдэу згъэлъапIэу. ЩIэинхэр зэхуэхьэсыжыныр сэ абыкIэщ зэрыщIэздзар. Хьэпшыпыжьхэр щащэхуж зэмант, арщхьэкIэ ар зи дахагъэр сэ унагъуэм схущIегъэхатэкъым. СыщIалэ дыдэу абы и уасэр къызэрызгурыIуам нобэ сыщогуфIыкIыж. Пэжыр жыпIэмэ, а бгырыпхыр къызыхуэзгъэнэн щхьэкIэ щIыхуэ къыстехуар илъэситIкIэ спшыныжыфауэ арат. ИтIанэщ си анэм ар и пащхьэ щислъхьар... Шапсыгъым сыщыщыпсэуам си гъэтIылъыгъэхэм ящыщу музейм еста зы бгъэIулъхьэмрэ бгырыпхымрэ илъэсипщIкIэ абы щIэлъащ. Зэгуэр ахэр тыгъэ яхуэсщIа пэтми, КъэбэрдеймкIэ сыкъыщыIэпхъуэжым а хьэпшыпхэр музейм и тхьэмадэм къызимытыжу идатэкъым. Дэтхэнэ зы хьэпшып къэзыугъуеижами езым и хъыбар щэху иIэжщ.
Адыгэм и щыгъуэ махуэщ накъыгъэм и 21-р. Ар тхыдэм и пэжщи, абы зыри пхуещIэнукъым. Ауэ, сэ жысIэну сызыхуейращи, нобэ дызэрыпсэум нэхъыкIэ лъэпкъыр Тхьэм димыщI. Сэ сропагэ, срогушхуэ си лъэпкъ лъэщым, мыпхуэдэ дахагъэ куэд зиIэр щэнхабзэкIэ дуней псом зэи икIэ щыхъунукъым. ДызэгурыIуэу, ди тхыдэр, хабзэр, бзэр ди щIэблэм яхэтлъхьэжу, щIэныгъэкIэ гъащIэм дыпхрыкIыну - аращ сызыхуейр. НэгъуэщI хэкIыпIэ адыгэм диIэкъым...
КъБР-м щIыхь зиIэ и артист, композитор ХьэIупэ ДжэбрэIил жеIэ: «Зи Хэку зыгъуэтыжыну хуейм Мэжид щапхъэ трихыпхъэщ. Псэуну хуейр зыми емылъытауэ мэпсэуф. Сыт хуэдэ псэ къабзэ уиIэн хуейт, хамэщI къыщыхъуа щIалэ цIыкIум и адэжь лъахэм епха хьэпшыпхэр зэхуихьэсыжыныр игу къэкIын, а Iуэху мытыншыр хузэфIэкIын щхьэкIэ?! ЩIалэгъуалэм гу лъезгъэтэну сыхуейт адыгэм зэрихьэу щыта хьэпшыпхэм нэхъыбэу дыжьын кIэралъхьэу, дыщэ ирамыгъэIусэу зэрыщытам. Апхуэдэщ бгырыпххэри, къамэхэри, щIопщыкIхэри... Мэжид дуней псом лъэпкъыу тетым щапхъэ ярегъэлъагъу. «УифI умыгъэпуд, уи Iей умыгъэпщкIу», - жиIащ пасэрейм. IутIыж Мэжид ящыщщ гъэлъэпIэн хуейхэм».
Зи хабзэр зыхрамыгъэныфа, сыт хуэдэ гугъуехьми кIуэцIрыкIыу зи бзэр зыхъумэжа, зи щэнхабзэ къулейр къызыдэгъуэгурыкIуэ лъэпкъщ адыгэр. Ар наIуэ пщащI Мэжид хуэдэ цIыхухэм.
Сурэтхэр Къарей Элинэ трихащ.
БАГЪЭТЫР Луизэ.
