Уи гуащIэр, уи зэфIэкIыр, уи гугъуехьыр, уи бын къэпIэтын папщIэ куэд дыдэм зэрызыхуэбгъэныкъуэр, уи къаруи уи зэмани узэремыблэжыр сабийхэмрэ уи благъэ-Iыхьлыхэмрэ я мызакъуэу къэралми къыщилъытэм и деж, ар зэрыгухэхъуэм шэч хэлъкъым. Апхуэдэу иджыблагъэ «Анэм и щIыхь» медалыр, КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек и унафэкIэ, къыхуагъэфэщащ Лэскэн районым хыхьэ Урыху (Къуэгъулъкъуей) къуажэм щыпсэу Хьэнэ Марие.
Ар Анзорей къуажэм, жылэм пщIэ щызиIэ Шагъырхэ Мулидрэ КIулэрэ я унагъуэм къыщалъхуащ. Нэхъыжьыр щагъэлъапIэ, нэхъыщIэм щеущий, пэжыгъэмрэ цIыхугъэмрэ щагъэнэхъапIэ унагъуэ дахэм, адэ-анэм я лъагъуныгъэм зыхагъэпскIыхьу, быних къыщыхъуащ. Уафэр пшэншэ зэрымыхъум ещхьу, Шагъырхэ я унагъуэми гуауэм къыпикIухьакъым: игъуэ нэмысу дунейм ехыжащ я щIалэ Анзор, зэман дэкIри анэри яIэщIэкIащ. Иджыпсту хъыджэбзиплIрэ (Заремэ, Замирэ, ФатIимэ, Марие) зы щIалэрэ (Заур) я адэм и жьауэм щIэтщ, тхьэм куэдрэ къащхьэщигъэт.
«МафIэм уезгъэсакъым, псым уезгъэхьакъым» псалъэхэр есэжа щIыкIэу бзылъхугъэхэм я сабийхэм жраIэ хабзэщ. ЩIэблэр погуфIыкIри, йожьэж апхуэдэхэм и деж, тIэкIу нэхъыжь е анэ ухъуа иужьщ а псалъэхэм купщIэшхуэ зэраIэр щызыхэпщIэр. Сыт хуэдиз къалэн хуей сабийр, и ныбэ умыгъэныкъуэным щегъэжьауэ и щхьэ къыхэузыкIыху уи гур зэрыпичым деж щыщIэкIыжу?! Анэ лъагъуныгъэм нэхъ гуащIэрэ анэгум нэхъ къабзэрэ дунейм тету фIэщщIыгъуейщ. Апхуэдэ псэ къабзэу хъыджэбзитху епI, гъащIэм и гъуэгу захуэм ахэр зэрытригъэувэным йолIалIэ Марие. И закъуэу. Илъэс 21-кIэ зыдэпсэуауэ абы и щхьэгъусэ Iэниуар 2018 гъэм зэуэзэпсэу дунейм ехыжащ. Къуажэдэсхэм цIыхуфIу, хьэлэлу, гу пцIанэу ягу къинащ зи бынитхум я гуфIэгъуэ илъагъуну къызыхуимыуха щIалэ хъарзынэр. И щхьэгъусэр зэрыщIымыгъужрэ нэхъ гумащIэж хъуами ярейщ Марие, сыту жыпIэмэ ар анэ къудейкъым, адэм и къалэн куэди и пщэ дилъхьэн хуей мэхъу, хъыджэбзхэм ныбжьэгъу яхуэмыхъууи къанэркъым. Марие и пщэрылъ псом пылъхьэншэу зэрыпэлъэщыр жысIэкIэ пцIыупс сыхъунукъым, и дуней тетыкIэ зыщIэхэр абы щыхьэт техъуэфынущ. Зэи плъагъунукъым ар къэгубжьауэ е нэщхъейуэ, гуныкъуэгъуэ имыIэу аракъым, арыншами щыпсэугъуей дунейр нэхъ хьэлъэж зэримыщIынум зэпымыууэ егупсысу аркъудейщ.
– СхузэфIэкI си быным яхуэсщIэфкъэ, самыгъэгужьейуэ ахэр къыскъуэткъэ, узыншагъэ диIэкъэ, сызыхэс лъэпкъым пщIэ къысхуищIкъэ, зыкъысщIигъакъуэркъэ? – сыт нэгъуэщI сызыхуейр?! Щхьэ Алыхьым игу зэзгъэбгъэн хуей?! – жеIэ бзылъхугъэм. – Уи закъуэу ахэр къэпIэтыну зэрыгугъум пцIы хэлъкъым, ауэ сигу сыухыжу сыщыскIэ Iуэхур зэфIэкIынукъым. Сытым дежи сыхущIокъу си бынхэм чэнджэщэгъу сазэрыхуэхъунум. БгъашхэкIэ, пхуапэкIэ зэфIэкIыркъым ахэр, фIыщэу плъагъун хуейщ. Нэхъыщхьэжырщи, зэпымыууэ уепсэлъапхъэщ, жаIэр зэхэпхыныр, гугъуехьу къыкъуэкIыр зэгъусэу зэфIэпхыныр, я ныбжь емылъытауэ дэтхэнэми и Iуэху еплъыкIэр къэплъытэныр Iэмалыншэщ. Я къарур, зэфIэкIыр уи фIэщ хъурэ – абыхэм яхузэфIэмыкIын щыIэкъым.
Марие анэшхуэ гумащIэщ, ипхъу нэхъыжь Эльмирэ унагъуэщ, хъыджэбз цIыкIу иIэщ. Пхъу етIуанэ ФатIимэти иджыблагъэ дэкIуащ, насыпыфIэ хъуауэ тхьэм жиIэ. Абы сабийхэр массаж щIынымкIэ курсхэр къиухащ. ФатIимэт къыкIэлъыкIуэ Миланэ Лэскэн район сымаджэщым неврологиемкIэ и отделенэм и медсестращ. Данэ медколледжым щоджэ, нэхъыщIэ цIыкIу Аделинэ школакIуэщ. Лэжьыгъэр фIыуэ ялъагъуу, зыр зым дэIэпыкъуу игъасэ хъыджэбзхэм яхузэфIэкI къагъанэркъым я анэм и щхьэр лъагэу ирагъэлъагъужын, абыхэмкIэ ар гушхуэн папщIэ. Къапщтэмэ, бын жыIэщIэ нэхърэ нэхъ дамыгъэ лъапIэ хуей анэр?!
ГъащIэр къызэротэнкIэ хъунум сыщегупсысым слъэкIакъым Марие семыупщIын «Анэм и щIыхь» медалыр абы и дежкIэ сытми. ПыгуфIыкIри, жэуап къызитащ: «Жэуаплыныгъэшхуэщ. ЗэрысхузэфIэкIым, си акъылымрэ си къарумрэ къызэрихьым хуэдэу спIыуэ аращ иджыри къэс си хъыджэбзхэр, иджы слъэмыкIын хуэдэу къысщыхъухэми зезмыпщыту хъунукъым. Апхуэдэ цIэ лъапIэр бгъэпэжын хуейкъэ?! Дэтхэнэ зы анэми хуэдэу, си бын и насыпщ къэслъыхъуэри, щIэблэкIэ мыгузэвэн лъэпкъ адыгэр Тхьэм дищI!»
ЩыцIыкIум щыщIэдзауэ къыщыхъу унагъуэм илъ пщIэмрэ нэмысымрэ, зэгурыIуэмрэ зыхуэгъэкIуатэмрэ зылъагъу сабийхэм езыхэм унагъуэ щаухуэкIэ ялъэгъуа а щапхъэращ зытетынур, я анэм къыхилъхьар къыщIэхъуэ щIэблэм зэрахилъхьэжынум яужь итынущ. ГъащIэ гъуэгум гъуэмылэ щахуэхъухэм я нэхъ пэжри я нэхъ лъапIэри анэм къыбгъэдэкIращ. Анэм дежкIэ насыпу щыIэм я щхьэщ и бынхэр къызэрыхъур, балигъ гъащIэм зэрыхыхьэр, жылагъуэми къэралми и сэбэп зэкI, пщIэ зыхуащI цIыху къызэрищIыкIыр илъагъуныр. Хьэнэ Марие и дежкIэ унагъуэмрэ унэмрэ нэхъ лъапIэ дунейм теткъым, ахэращ къарууэ иIэр къызыхэкIыр, гукъыдэж, гурыфIыгъуэ къезытыр, насыпыфIэ зыщIыр.
Гухэхъуэщ Марие хуэдэ цIыху нэс гъащIэм ущрихьэлIэну. Махуэ къэс дызэхуэмызэми, дыщызэIущIэ зэзэмызэм егъэлеяуэ къысхуэгуапэщ, и нэгум кърих нурымрэ гуфIэмрэ гукъыдэж къызат. Ар зимыуасэ щыIэкъым. Марие узыншагъэр и бэу, зыгъэгушхуэн щымыщIэу псэуну, гъащIэм гу щихуэну си гуапэщ.
ИСТЭПАН Залинэ.
