Белгилиди: бир юйюрде тёлюден-тёлюге бир ауруула къайтарыладыла. Аланы бек къоркъуулуларындан бири инсультду. Биз бу аурууну эм андан сакъланыр амалланы юслеринден  Огъары Малкъарда больницаны баш врачы Чаналаны Аслижан бла ушакъ этгенбиз.

-  Аслижан, къоркъуулу  къауумгъа  кимле  киредиле? Ол жаны бла бек  осал  кёрюмдюлери  къаллай  пациентлени боладыла?

- Къоркъуулуланы  баш къауумларына жукъу артериялары иничгериучю саусузла киредиле. Ол жаны бла жарсыула ультразвук  эм  магнит-резонанс  ангиография амалла тинтиулени кезиулеринде  ачыкъланадыла.  Аладан  алай  къыйын  болмагъан  операцияла  бла  къутулургъа  болады.  Ол  тюрлю  тинтиуле  элли  жыллары  толгъан  адамлада  бардырылсала, терк окъуна ёлюп кетген  эм  сакъат  болгъан  кёп  минг адам ёлюмден къутулургъа боллукъ эди.

Къан  басымлары  кётюрюлюп  къалгъанлары  ючюн,  къыркъ  минг  адам жыл сайын жашаудан кетеди. Контроль этиуню жорукълары тийишлисича  сакъланса,  баям,  ала  ёлюмден  къутулургъа  боллукъ эдиле.Мыйыда  артериялы  аневризмни хатасындан  кёп адам,  сунмай тургъанлай, ёлюп кетедиле. Аневризмни  адам хазна сезалмайды. Бек  жууукъ  ахлулада  инсультла    бола-бола  тургъан  эселе  уа,  адамла  компьютер  диагностикадан  ётерге  керекдиле. 

Ол  ауруу  адамлагъа  алгъыннгы  тёлюден  кёчерге боллукъду.Былай  чертирге  да  керекбиз:  Россейде  федерал къан-тамыр арала  ачылгъанларындан  бери,  инсульт  ауруудан  къыйналгъан адамланы саны азайгъанды. Нальчикде да барды аллай ара. Тюрлю-тюрлю  инсультладан  операция амал бла багъыу башланнгандан сора уа, инсультдан ёлгенле да  иги да азайгъандыла.

-Быллай оюм барды - инсультну чыгъаргъа  боллугъун  алгъадан  билдирген  белгилеге  башны  тёгерек  айланыуу,  транспортда  жюрюгенде кёлюнг аман этгени саналадыла. Ол тюз оюммуду?

-Инсульт  чыгъаргъа  боллугъуну  биринчи белгилери башны тёгерек айланыуу,  орта къулакъны (среднее ухо)  эм  кёрюуню  анализаторуну  аурууларыны  биринчи  белгилери болургъа боллукъду. Ол себепден а  ол  белгиледен  (симптомладан)  къоркъуп гузаба этерге да, алагъа эс бурмай къояргъа да жарарыкъ тюйюлдю. Врачха, болжалгъа сала турмай,  барыргъа  керекди:  къаллай  тинтиу ишлени бардырыргъа кереклисин ол айтырыкъды.

- Медицинаны айнып баргъаны кёплени ёлюмден къутхарлыкъ болур, баям?

-Андрей  Миронов  мыйысында  аневризмни  юзюлюуюню  хатасындан  ёлген  эди  –  къан  тамырчыкъларыны  тинтип  билирге  онг  болмагъан ауруулары бар эди. Бусагъатда уа ол ауруу компьютер эм магнит-резонанс  томографияны  болушлугъу бла  тынч ачыкъланады эм андан къутулургъа болады. Бу тюрлю тинтиулени болушлукълары  бла  мыйыгъа  къаллай  бир  хата  тюшгенин  эм  анга  къаллай  болушлукъ этерге боллугъун спецалистле билип къоядыла. Хирургияда  бусагъатда  кертиси  бла  да  уллу  жетишим  этилгенди  –  нейронавигацияны  амалы  бла  мыйыда  бузулгъан  жери    тынч  табылады  эм  алайны  багъыуну  къыйматлы мадарлары этиледиле.

-Аслижан, медицина не зат айтады: чыгъармачылыкъ бла кюрешген адамла башхаладан энчилемидиле?

- Медицина тинтиуле кёргюзтгендиле: акъылманны  мыйысыны  тёрели  адамныкъындан  бир  тюрлю  башхалыгъы  жокъду.  Мыйыны  бузулууу  уа,  адамны  акъылман  болуууна  арталлыда  себеплик  этмейди. Бек ауур нейрохирургия ауруула окъуна адамгъа ишлерге эм жашаугъа къууаныргъа  тыйгъыч болмайдыла. Чынтты юлгю - Борис Кустодиев. Аны аркъа жиклерини араларында кёпчюую бар эди – инвалид коляскадан тюшмей жашай эди.  Кесини  айтхылыкъ  суратларын а бу художник къымылдаусуз болуп  тургъан  заманында  ишлегенди. Ол тарыхха эм  жарыкъ, эм къууанчлы адамча да киргенди.

- Инсультдан къалай къутулургъа боллукъду?

-Къан  басымыгъызгъа  дайым  къарагъанлай  туругъуз.  Ол  мардасындан ртутьну столбигини 10 миллиметринден бийик  болса, инсультну къоркъууу 1,5 кереге, 20 миллиметрге кёп болса уа - 2 кереге кёбейеди.

Хаталы къылыкъларыгъызны къоюгъуз – алкогольну терк-терк ичген адамланы артерия къан басымлары, ичмеучюленикинден эсе, 7 миллиметрге кёпдю.

Семиз этни аз ашагъыз.

Къымылдап  кёбюрек  айланыгъыз.  Жюрюу  чархыгъызда  къанны  жюрюуюн жалчытханындан сора да, артыкъ тириликни кетереди.

Эм къаршы жууукъларыгъызда инсультдан ауругъанларыгъыз болгъан эм бар эселе, 20 жылыгъыз толгъандан сора, кесигизге компьютер томограф бла къаратыгъыз. Элли  жылыгъыз  толгъандан  сора,  кесигизге  ангиография  этдиригиз-артерияларыгъызны халлары къаллайла болгъанларын билигиз.

Эсигизге эм оюм этиу жаны бла онгугъузгъа дайым жарау этгенлей туругъуз – жангы муратла салып, жарыкъ умутла бла жашагъыз. Жангы тиллени,  назмуланы кёлюгюзден  билирге  кюрешгенлей туругъуз.

Байсыланы Марзият.