Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм хыхьэ Адыгэ-Хьэблэ къуажэм пщIэ лъагэ щызиIэ лэжьакIуэшхуэ Дер Едыдж и унагъуэм 1947 гъэм фокIадэм и 14-м къихъуащ зи псэр адыгэм хузэIухауэ лэжьа, къызы­хэкIа лъэпкъым щыпкъэу хуэпсэуа, зи псалъэм Iуэху къыпэкIуэу дунейм тета Дер Станислав.
НэгъуэщI къэрал щыпсэуамэ, и Iуэху щилэжьамэ, дауи, Форд ­Генри хузэфIэкIам нэсыфынт адыгэм къытхэкIа цIыхушхуэ, къэрал поли­-тик, жылагъуэ IуэхущIакIуэшхуэ, Черкесск къалэм и унафэщI IэнатIэр зыхуагъэфэщауэ щыта Дер Станислав Едыдж и къуэр.
Илъэс зэхуэмыдэхэм Дерым зэрихьащ УФ-м и Президентым и пол­номочнэ лIыкIуэу Ипщэ федеральнэ хэгъэгум щыIэм и чэнджэщэгъу, ­УФ-м и Федеральнэ Зэхуэсым Фе­дерацэмкIэ и Советым КъШР-м и Правительствэм къыбгъэдэкI се­на­тор IэнатIэхэр. 1999 гъэм республикэм и президент хэхыныгъэхэми зыкъыщигъэлъэгъуауэ щытащ… Республикэм и къалащхьэм и унафэщI IэнатIэр адыгэ щIалэм къыщыхуа­гъэфащэм, дауи, къалъытат абы хы­хьэхэкIышхуэ зэриIэр, и лэжьыгъэ бгъэ­дыхьэкIэ нэхъусар.
Дерыр зыщыпсэуа зэманым, къы­дэгъуэгурыкIуа цIыхухэм ямыщхь, къызэрымыкIуэ акъыл узэщIа зыбгъэдэлъ IуэхущIакIуэт, политикт, псэ хьэлэл зиIэт, къызыхэкIа лъэпкъым щхьэузыхь зыхуищIыным сыт щыгъуи хуэхьэзырт. Станислав хуэдэхэм щхьэ­кIэщ мыпхуэдэу щIыжаIар: «Илъэ­сищэм зэщ апхуэдэ цIыху дунейм къызэрытехъуэр».
Зи адэр щIэх зыщхьэщыукIуриикIа унагъуэм я сабий нэхъыжьу щыткIэрэ, Iуэхум щымышынэу, пщэрылъ хьэ­лъэ­хэр зыгъэзащIэу къэтэджа Станислав щIэх къыгурыIуащ лэжьэным, гуащIэдэкIым гъащIэр, дунейр зэрызэтриIыгъэр.
1990 гъэ зэхэтхъуахэм хьэрычэт ­IэнатIэм зи лъэ щыуву щIэзыдза ­Станислав гугъу емыхьауэ пхужыIэ­нукъым. Арами, акъыл узэщIа зиIэ адыгэлIым и IуэхущIапIэр зэфIэтыфащ нэгъуэщIхэм ейхэр щызэхэщэ­щэжами. Ар и щыхьэтт Станислав цIыху Iущу, ипэкIэ плъэфу зэры­щытам. «Меркурий»-м къыщIигъэкI «Птичье молоко», «Медовик» Iэ­фIы­кIэхэр къащэхун папщIэ, нэху мыщ щIыкIэ цIыхухэр сату щIыпIэм чэзууэ щызэпыувэрт.
Псы къыщIэзыгъэкI заводыр-щэ? ЦIыхур сыт щыгъуи псы хуэныкъуэнущ, апщIондэхукIи Станислав зэ­фIигъэува «Меркурий»-м фIыщIэ ­хуащIыху, Дерым и цIэр кIуэдынукъым. ЦIыху мащIэ IэнатIэкIэ къызэ­рагъэпэща езыми и къуэшхэми ягъэ­лажьэ заводхэм?
Станислав и цIэр къыгуэпх мыхъу­-ну епхащ псапэ щIэнми. Гузэвэгъуэ ихуа дэтхэнэми и гу хуабагъкIэ, мылъку­кIэ зыщIигъэкъуэнут. ЦIыху­хэм апхуэдизу фIыщэу къалъагъурт, дэтхэнэми и псэм пэгъунэгъути, зэ­реджэр «Ди Стас» жаIэут.
Гу къабзэу зи Iуэхухэр зылэжь, цIыхухэр тыншыгъуэ яIэу псэуным, лъэпкъхэр зэгурыгъэIуэным къаруушхуэ езыхьэлIа Станислав нагъыщэ лъапIэ куэдкIэ и фIыщIэхэр къэралым къилъытащ. Хэкум и пащхьэ щиIа фIыщIэм папщIэ къратат «Орден Орла» жыхуаIэм и ещанэ нагъыщэр, Ставрополь, Баку къалэхэм я митрополитхэм дамыгъэ лъапIэхэр къыхуагъэфэщат, «За духовное единение» медалкIэ и цIэр къраIуат.
Дерыр дунейм ехыжа нэужь 2007 гъэм къыдэкIа тхылъ телъыджэр - «Памятник первопроходцу» зи фIэ­щыгъэр - Дерым и гъащIэр, и дуней тетыкIар, и Iуэху бгъэдыхьэкIэу, и цIыху хэтыкIэу щытар къэзыгъэлъа­гъуэщ. Тхылъым зэреджэми наIуэ ­къещI Станислав сыт хуэдэ Iуэхуми езыр и акъылкIэ къыхуэушу, псоми япэ ищу, лъагъуэхэшу зэрыщытар.
Станислав и гъащIэм увыпIэшхуэ щаубыдырт Къэрэшей-Шэрджэсым  и жылагъуэ, политикэ Iуэхухэм. Дерыр и къару емыблэжу хуэлажьэрт республикэм щыпсэухэм я псэукIэр егъэ­фIэкIуэным.
1997 гъэм Черкесск и админист­рацэм и Iэтащхьэ хъури, илъэсищым ­къриубыдэу къыумыцIыхужыным ­хуэ­дэу къалэм и теплъэм зригъэхъуэжат, цIыхухэм илъэс куэдкIэ ямы­лъэгъуа хуэгъэкIуэтэныгъэхэр яIэ ­хъуат, абы щыгъуэм зэрыжаIэу щы­там нэхъей, «жьы къабзэ яшэжат...» Республикэм щыпсэухэм къагурыIуат къалащхьэр зи IэмыщIэ ихьа Дер Станислав абыхэм я гъащIэр икIэ­щIы­пIэкIэ зэрихъуэжынур, фIы зэрищIынур. ХьэкъыпIэкIэ къызэрыщIэкIари аращ.
Республикэм, Черкесск къалэм щыпсэухэм IуэхущIакIуэ емышыжыр гунэс ящыхъуу зэрыщытам и щы­хьэтщ Станислав къыхуагъэфэща ­нагъыщэр - «Черкесск къалэм щIыхь зиIэ и цIыху» щIыхьыцIэ лъапIэр. Къи­щынэмыщIауэ, Дерым КъШкъУ-м, КъШТУ-м «ЩIыхь зиIэ я доктор», ­Урысейм и гуманитар институтым и къудамэу Черкесск къалэм дэтым и «ПщIэ зиIэ и доктор» цIэ лъапIэхэр зрихьэрт.
Лъэпкъхэм яку политикэ зэпэ­щIэ­тыныгъэ къыщыдэхъуам Къэрэшей-Шэрджэсым лъы зэрыщамыгъэжар Станислав и фIыщIэщ, уеблэмэ Кавказ Ищхъэрэр щытыкIэ хьэлъэ имыувэнми хэлIыфIыхьащ. Адыгэхэм я жылагъуэ пашэу щыт Дерым и псалъэм лъэпкъыр ебэкъуакъым, «ди Стас жиIэр ди унафэщ!» жаIэри. Абыи къегъэлъагъуэ Дерым и псалъэм лъэп­къым и пащхьэм щиIа пщIэр.
Лъэпкъым и щIэблэр зыдэплъеи­пхъэ цIыху щыпкъэхэм я пашэщ Дерыр. Абы и вагъуэр лъагъуэ нэхуу игъащIэкIи щылыдынущ лъэпкъым щыщхэм я гум.