1984 гъэм Инджылызым къыщалъытащ мэлы­жьы­хьым и 19-р Ажэгъуэмэм и махуэу. Абы иужькIэ, куэд дэмыкIыу, а Iуэхур ЩIы ­Хъурейм тет къэралхэм я нэхъыбапIэм щагъэлъапIэу щIадзащ. 

ЩIышылэ мазэм къыщегъэжьауэ мэлыжьыхьым ику­хэм нэсыху гъэгъа ­теплъэ зиIэу щIы щхьэфэм адэкIи-мыдэкIи къы­щыхэж къэкIыгъэ пасэ цIыкIухэр, гу зэ­рылъатамкIэ, щыгъуэ­лэжыр хуабэр щIыIэм те­кIуэу, гъатхэр къызэрихьар ипэжыпIэ-кIэ наIуэ хъуа иужькIэщ. 
ГъэщIэгъуэнщ, ажэ­гъуэ­мэм латиныбзэкIэ ­фIа­ща Galanthus псалъэм «шэ къы­зыщIэувэ удз гъэгъа» егуп­сысыкIэм дызэры­хуи­шэри. Сыту жыпIэмэ, зи гугъу тщIы къэкIыгъэ пасэ цIыкIухэр ­теплъэу яIэмкIэ хуомыгъэ­фэщэну ху­жьыбзэщ, къы­­зыхэпщ ­уэ­сым и фэм къы­зэ­рыщ­хьэщыкI щымыIэу. 
Ауэ щыхъукIи, Уэсхэ­кIыкIым (адыгэхэр апхуэ-­дэуи йоджэ а къэкIыгъуэ лъа­гъугъуафIэ цIыкIум) и махуэм  зыхыдигъащIэр ­гъатхэм къыдэгъуэгурыкIуэ хуабэрщ, абы къыдэунэху, гугъэ­щIэхэмкIэ гъэнщIа ­гу­къыдэжырщ. УэсхэкIыкI щIыфIащар, а къэкIыгъэр псоми епэсэкIыу щIы ­щхьэ­­фэм къызэрытехьэрщ. Ауэ щыхъукIи, абы и лIэу­жьы­гъуэ гуэрхэм адыгэхэр зэреджэу щыта адрей псалъэхэри къэтхьынщ: «ажэ­гъуэмэ», «ажэгъуэмэ пэж», «ажэгъуэмэ пасэ». 
АтIэми, щIымахуэ уэсым и кIэкъинэ къесыгъуэр ­жыг лъабжьэхэм щыкIэщIэткIухьыжыным пэмыплъэу, щIыгум щIэмызэгъэжу «къып­­­хызытхъ» уэсхэ­кIы­кIыр дунейгъэдахэу къы­зэ­рыу­нэхум шэч хэлъкъым.

Зыхуэсакъыпхъэщ

Ди планетэм ажэгъуэмэ лIэужьыгъуэу 20-м нэблагъэ къытенэжами арагъэнущ. А тIэкIум я нэхъы­бапIэри кIуэ­дыжыпэным нэсащ. Абыхэм я цIэхэр Тхылъ Плъыжьым иратхащ. Къыхэгъэщыпхъэщ, мы къэкIыгъэ лъагъу­гъуафIэ цIыкIухэр я теп­лъэкIи мэ гуакIуэу къапихымкIи зэрызэмыщхьыр. Къытедгъэзэжынщи, ахэр псори зэзышэлIэжыр зыщ: дыкъэзыухъуреихь дунейм хуабэр щIыIэм зэрыщыте­кIуам я нэщэнэ щыпкъэу зэрыщытырщ. 
Ажэгъуэмэр щIыуэпсым къы­зэригъэщIауэ къызэ­- теб­­гъанэмэщ щыдахэри ­нэ­хъы­­бэрэ щыпсэунури. Къы­зэрипчу, махуитI-щы ­дэ­­кIакъэ - хуэлэжынущ. ИтIани, цIыхухэм яхэтщ ахэр ­щыс­хьыншэу, я лъабжьэ нэгъунэ къыдыхатхъыу, ­къи­зы­­­фыщIыкIхэр. Арагъэнущ, ахэр илъэс къэс нэхъ мащIэ щIэхъум и щхьэусы­гъуэри, Тхылъ Плъы­жьым щIратхари. 
ГъэщIэгъуэнщ 

Удз лъагъугъуафIэм, гъат­хэ пасэм и «джакIуэу» зи жагъуэ щIыгъуафIэ цIы­кIум зэреджэр зэтехуэркъым. ЖытIам и щыхьэтщ абы ­Германием «уэс уэзджы­нэкIэ» зэрыщеджэри, Британием «уэс ткIуэпс» е «уэс тхьэгъу» зэрыщыхужаIэри, Чехием «уэсчэсей» фIэщыгъэ дахэр зэрыщыт­ра­гъэIукIари. Урысхэм удз гъэгъа хужь цIыкIум «уэс­щIагъ» (подснежник) цIэр къы­хуа­гъуэтащ. АбыкIэ жа­Iэну зы­хуеяри гурыIуэгъуэщ - щIымахуэм ибгынэ щIыгум дыгъэм и пэублэ бзий дыхьэ- рэнхэр щегуапы­лIэ­кIэ, а къэ­­кIыгъэ лъагъу­гъуафIэм уэс Iувыр къы­зыпхитхъыу, и щхьэр дунейм къытришиеным и ­лIыгъэрэ и зэфIэкIрэ зэ­­рыху­рикъурщ.

КЪУМАХУЭ Аслъэн.