ШыщхьэуIум  и  29-м  Тэтэрстаным  и Лаишевск  судым къилъытащ  муслъымэн  щIэныгъэлI  цIэрыIуэ  Iэл-Бухъарий и «Сэхьихь»  тхылъым  и  урысыбзэ  зэдзэкIыгъэхэм  я  зыр  щIэпхъаджагъэ  зыхэлъ  лэжьыгъэу.   Мыарэзыныгъэ  къагъэнаIуэу,  утыку  къихьахэщ  Шэшэным  и  УнафэщI Кадыров  Рамзан,  муфтий  Межиев  Сэлахь, нэгъуэщIхэри.

Iуэхур  къызэрежьам  дгъэзэжмэ, 2017  гъэм  накъыгъэм  и  10-м  кхъухьлъатэ  тедзапIэм  зыгуэрым  къыщыIахауэ   щытащ   фIэгъэнапIэ хъуа  Iэл-Бухъарий  и  «Сэхьихь»-р.  Къэзан  дэт  психологиемкIэ, динымкIэ, бзэмкIэ  экспертизэ  езыгъэкIуэкI центрым  зэрыжиIэмкIэ,   тхылъым  ущрохьэлIэ  «иджырей   къэралыр  диным зэрыпэIэщIэр  къабыл  зымыщI,  мымуслъымэнхэм,  журтхэм, чыристанхэм  яхуэгъэза  гужьгъэжь,  ислъамым  тетхэр  нэгъуэщI  дин зезыхьэхэм  нэхърэ  нэхъ лъагэу къэзыгъэлъагъуэ  нэщэнэхэм,  муслъымэнхэр  нэгъуэщI дин  зезыхьэхэм  ебгъэрыкIуэным  тезыгъэгушхуэ»  тегъэщIапIэхэм.   А псори  зытеухуар   2007  гъэм  къыдэкIа, напэкIуэцI  960-м  нэс  Нирша  Абдулла  зэридзэкIа  къыдэкIыгъуэрщ. 

 Тэтэрстаным  къыщащта  унафэр УФ-м  ЮстицэмкIэ  и министерствэм къабыл  ищIа  нэужь, Кадыров  Рамзан  тэтэр  хеящIэхэр  игъэкъуэншащ  зи щIэныгъэ хуримыкъу цIыхухэм тхылъым  унафэ  зэрытрагъэщIыхьамкIэ.   Шэшэн лIыщхьэм  зэрыжиIэмкIэ,  тхьэхуэпщылIыкIэ  щхьэхуэ  зиIэ  цIыхухэу  Урысейм  щыщхэр   щIызэзэгъыр  къэралым  дин  псори  тыншу  зэрыщызэрахьэрщ.  Мухьэмэд  Бегъымбар лъапIэм  и  гъащIэ гъуэгур  къызэрыщ, лъапIагъкIэ  КъурIэным и  ужь ирагъэувэ  тхылъым апхуэдэ  бгъэдыхьэкIэ  къызэрыхуагъэлъагъуэм  къыхэкIыу, Урысейм  щыпсэу муслъымэн  мелуанхэм  ящIэнур ямыщIэу  къызэхэнащ. Дауэ диныр зэрызепхьэнур, узэрыс  къэралым  уэ  бгъэнэхъапэ  тхыгъэ  лъапIэхэр щамыгъэкъабылу?! 

 «Iуэхум  щIэныгъэ зыбгъэдэлъ  щIэныгъэлIхэр ирашалIэу,  унафэм   кърамыгъэгъэзэжмэ,  ислъамым  тету  Урысейм  щыпсэухэм   я  унэ  щIэсыжу  къызыщамыгъэхъужыфынкIэ  согузавэ. Апхуэдэм  деж   муслъымэным  нэгъуэщI  къалэнщ  диным  къыхуигъэувыр», -  иритхат  Кадыровым и напэкIуэцIым.

И унафэщIым  жиIар  диIыгъыу,  пхъашэу  псэлъащ  Шэшэным и  муфтий  Межиев  Сэлахьи: «Дэ и щхьэр течауэ жыдоIэ тхылъым тращIыхьа  унафэр ислъамым зэребакъуэри  абы  муслъымэнхэм  я  хуитыныгъэр  зэрыдикъузэри.  Ислъам  диным  тету  фIэщхъуныгъэ  зыбгъэдэлъ  псоми  я  гурыщIэ  къабзэр  егъэпуд   ар  зыщIам.  Унафэ  къащтар   ислъамым  пщIэ  щыхуащI  Урысейм  и  конституцэми  пэщIоувэ».   

Межиевым  къуаншагъэр ятрилъхьащ Iуэхум  хэпсэлъыхьыну къызытехуэ  дин  къулыкъущIэхэм.  «Илъэсрэ  ныкъуэкIэ  Гайнутдин Равилрэ  абы и  къуэдзэ  Мухетдиновымрэ я унафэм щIэт, Мэзкуу дэт  ислъам институтым и пащхьэ илъащ  а тхылъыр. Зы псалъэ жамыIэу, и Iуэхуи зэрамыхуэу, Тэтэрстаным  и Лаишевск судым ирагъэхьащ. Утыку илъэдэн, зыщIыпIэ зыкъыщыгъэлъэгъуэн хуеймэ, хьэзырхэу, муслъымэнхэмрэ  абыхэм я тхылъ лъапIэхэмрэ  къыщхьэщыжын  хуеймэ, зыщIыпIи  щумылъагъуу  апхуэдэщ  ахэр», - яхуэшхыдащ Межиевыр  зи гугъу  ищIахэм. 

ЛъэныкъуитIыр  зэригъэкIужын мурадкIэ  утыку  къихьащ  уэчыл Нагиев  Руслан. Абы зэрыжиIэмкIэ, экстремист  тхылъ зыфIащар езы Iэл-Бухъарий  и тхылъракъым,  2007  гъэм  къыдэкIа  абы и зэдзэкIыгъэхэм я зырщ.

Тэтэрстаным  къыбгъэдэкIыу къэпсэлъащ  муфтийм и  къуэдзэ Хамидуллин  Ришат.   «Iэл-Бухъарий  и  хьэдисхэр  КъурIэным къыдэкIуэу муслъымэн еджапIэхэм  хьэрыпыбзэкIэ  щадж. Ауэ  апхуэдэ тхылъхэр урысыбзэкIэ щызэбдзэкIкIэ, грамматикэм  е къэралым и Iуэху еплъыкIэм  къимыщтэ щыуагъэхэр  пIэщIэкIынкIи  хъунущ. Апхуэдэу  мыхъун  папщIэ,  дэтхэнэ тхылъри  щIэзыджыкIыж  IэщIагъэлI  гуп  зэгъэпэща  щыIэн хуейщ».  

 Зэрыфлъагъущи, муслъымэн цIыхубэм я еплъыкIэри  зэтехуэркъым. Мыарэзыныгъэ  къэзыгъэлъагъуэхэм  ямыдэр  Iуэху  бгъэдыхьэкIэрщ: апхуэдэ щIыкIэу «экстремист» зыфIумыщын  тхылърэ  цIыхурэ къэралым къинэжынукъым, абы и щыхьэт мымащIи  щыIэщ. КъинэмыщIауэ, хьэдисхэр  щыуагъэ  хэту зэрадзэкIынкIи зэрыхъунум пэщIэгъэувэн хуейр ахэр зумыдзэкIыххэнракъым, атIэ езы тхыгъэм и пщIэр къэIэтауэ, ар зыхуей хуэгъэзэнырщ. 

Шэшэн  республикэм  къыбгъэдэкIыу  Къэрал  Думэм хэт Делимханов Адэм «депутат упщIэ» ЮстицэмкIэ министерствэм яхуигъэхьа нэужь,  Iуэхур и пIэм икIащ.  Жэуап къэкIуащ  Iуэхур  Президентым  и администрацэм  зэхигъэкIыну унафэ къищтауэ.

«ХъыбарыфI къытIэрыхьащ, - жиIащ щытыкIэм   зэрызихъуэжа щIыкIэм  теухуауэ  Межиев Сэлахь. – Мыгувэу муслъымэн псори зытегузэвыхь Iэл-Бухъарий  и «Сэхьихь»-м  и  Iуэхур ягъэзэкIуэжынущ. Президентым и администрацэм  дыкъигъэгугъащ  муслъымэнхэм  я тхылъ лъапIэхэр щызэрадзэкIкIэ,  яIэщIэкIынкIи хъуну щыуагъэхэм темыплъэкъукIын  щIэныгъэлIыфIхэр  кърашэлIэну, хуэфащэ  гулъытэ хуащIыну. Абы къегъэлъагъуэ  къэрал унафэщIхэм  я гур  цIыхубэм  яхузэIухауэ зэрылажьэр, дин  зэмылIэужьыгъуэ  зезыхьэхэр мамыру зэдэгъуэгурыкIуэныр зэрагъэнэхъапэр.  ФIыщIэ хузощI УФ-м и Президентми абы и администрацэм и лэжьакIуэхэми  ислъамым  тегъэщIапIэ  хуэхъу  щIэныгъэлIышхуэхэм  я тхыгъэхэм  набдзэгубдзаплъэу  зэрахущытым щхьэкIэ. Шэч  хэлъкъым  Урысейр  дэтхэнэ  динми  пщIэ щыхуащI къэралыгъуэшхуэу  зэрыщытым. Ауэ  дэ, муслъымэнхэри, ислъамыр къэралым  зэрыщызэрахьэ  щIыкIэм  дыкIэлъыплъын хуейщ. КъурIэным, Суннэм, Шэрихьэтым, ТIэрикъатым  ебгъэрыкIуэ  дэтхэнэ  зыми  мамырыгъэм  и  дину  щыт   ислъамым  зыри  зэрыхимыщIыкIымкIэ  зыкъиумысу аращ.  Муслъымэнхэр щыдамыкъузэ  Урысейр  дэ ди  унэу къыдолъытэжри, ар сыт  хуэдэ зэмани  мыхъумыщIагъэм  щытхъумэнущ».

 Къэбэрдей-Балъкъэрым  и муслъымэн IуэхущIапIэр  зыхэт Кавказ Ищхъэрэм и  зэзыгъэуIу  центрыр  лъэныкъуитIри  къызэщIиубыдэжу  тепсэлъыхьащ  Iэл-Бухъарий  зэхуихьэсыжа   хьэдисхэр    диным  щыхурагъаджэ еджапIэхэм  къыщагъэщхьэпэу,  хьэрыпыбзэкIи, тэтэрыбзэкIи, нэгъуэщI  бзэ  куэдкIи  хуиту  зэрызекIуэм.  Ауэ гу лъытапхъэщ  фIы зигу имылъ, диным Iэ пхъашэкIэ  хэIэбэну  зи мурадхэм ислъамым тегъэщIапIэ  хуэхъу  тхыгъэ лъапIэхэр зыдодзэкI жаIэу, абы диным  щымыщ  хагъэхьэнкIэ зэрыерыщри. Аращ  къызыхэкIар Нирша  Абдулла и лэжьыгъэм шэч къыщIытрахьам. ИтIани, илъэси 7 ипэкIэ Урысейм и Президент Путин Владимир  «Экстремист Iуэхум пэщIэтынымкIэ» унафэр къыщыдигъэкIым, наIуэу жиIауэ  щытащ  езы диным тегъэщIапIэ  хуэхъу  тхыгъэ лъапIэхэр  къэрал  хабзэм  зэрихъумэр.

ЧЭРИМ Марианнэ.