Насыпха, республикабызны айныу жолуна, аны игилигине, халкъыны тамблагъы кюнюне къайгъыргъан адамларыбыз бюгюнлюкде асламдыла. Аллай инсанлыкъ сезимлери кючлю болгъанладанды КъМР-ни Правительствосуну Председателини кенгешчиси Гызыланы Хаджиосманны жашы Берт. Таныгъанла аны адамлыкъ ышанларын, жюрек жарыкълыгъын, огъурлулугъун, билимлилигин, жашаугъа энчи кёз къарамын чертип айтадыла.
Тамыры кючлю болмагъан терек уллу желлеге чыдаялмагъаныча, адам да алайды – тамыры кючлю болмаса, бюгюлюп къалыргъа болады. Гызыланы Бертни уа бек кючлю тамырлары болгъандыла. Тукъум кеси Огъары Басханданды, бюгюнлюкде да быланы ата уяларыны мурдору анда орналыпды. Хаджиосман кеси заманында фахмулу жолчу эди, алай, жарсыугъа, ол дуниядан эртте кетгенди. Аны юй бийчеси Беккиланы Лейля жети сабий бла кеси къалгъанды. Алай Хаджиосманны къарындашы, аты айтылгъа Хабибуллах, сабийлеге ёксюзлюкню сынатмагъанды, аталыкъ этгенди.
Хаджиосманны къарындашларыны юсюнден айтханда, Магомет да биринчи шахтёрладан, Тырныауузда перфораторну къолуна алып ишлеген биринчи таулуладан болгъанды. Ол урунууну ударниги деген сыйлы атны да биринчилени санында болуп алгъанды. Аны аты бла Тырныаууз шахарда орам да барды. Первооткрывательлени майданында эсгертме ташда аты жазылып, бюгюн да ол жамауат арасында хурмет бла эсгериледи.
Хабибуллах а Ленинчи окъуу шахарчыкъда билим алып, Элбрус районда жер бёлюмню таматасы болгъанды. Ызы бла Нальчикде Совет партия школда окъугъанды, аны бошагъандан сора, районну парткомуну секретары болуп ишлегенди. 1942 жылда Иваново шахарда аскер-политика училищеде билим алгъанындан сора, аны Кавказ аскер округгъа политработник этип жибередиле. Ызы бла ол Элбрус районда да башда сагъынылгъан ишде уруннганды. Кёчгюнчюлюкде Джамбул областьда Каскелен районда Ворошилов атлы колхозну председателини орунбасары, ызы бла Сталин колхозну председатели, ГЭС-ни директору болгъанды. Ол къуллукълада жетишимлери ючюн жигер таулу алтын сагъат бла саугъаланнган эди.
Ата журтха къайтхандан сора,Хабибуллах Элбрус районда тюрлю-тюрлю бийик къуллукълада ишлегенди. Анга «Союз магъанасы болгъан энчи пенсионери» деген сыйлы ат да аталгъаны бошдан болмаз эди. Нек дегенде ол терен акъыллы, сабыр сёзлю, халкъына, жерине, къыралына жараргъа итиннген, миллетин жаныча кёрген огъурлу адам болгъанды. Бахчасында кеси ырысхысына ишлеген межгити уа бюгюн да жамауатха жарап турады. Къабырланы тёгерегине тийишли буруу этдирип, тийрени тап халгъа келтирген Хабибуллахха эллилери: «Ёлгенлеге, саулагъа да жарагъан къарындашыбыз», — дегендиле.
Берт да тукъум тарыхына бек сакъды, хар этген жумушун анга акъсакъалларыбыз а къалай къарарыкъ болур эдиле деген оюм бла ёнчелейди. Университетни тарых факультетин да ол бошдан сайлагъан болмаз деригим келеди. Алай аны ол жолгъа бургъан, ол жаны бла тюзетген дагъыда бир адам болгъанды – партияны горкомуну таматасы Коваль Альберт Иванович. Берт ол заманда вольфрам-молибден комбинатда урунуп, комсомол организацияны секретары эди. Ол кезиуде танышханды Альберт Иванович бла да. Аны сёзлерин, насийхатларын ол бюгюн да унутмагъанлай, жашау анга саугъалагъан бир ариу дерснича сакълагъанлай турады. Баям, аллай дерследен къураладыла инсанны жашау кёз къарамлары, итиниулери да.
90-чы жыллагъа дери Берт комсомол къурамда кёп жумуш тамамлагъанын элбрусчула бусагъатда да эслеринде тутадыла. Ол кезиуледе комбинатны жаш тёлю комсомол бригадалары 28-ге дери кёбейген эдиле. Ала ахшы, хайырлы ишлеп, атларын иги бла айтдырып тургъандыла. 1988 жылда болдургъан жетишимлери ючюн а Гызы улугъа ол заманда республиканы эм бийик саугъасын – Баш Советни Президиумуну грамотасын бергендиле. Ол кезиуде таулу жашха жаланда 28 жыл толгъан эди.
Ызы бла ол Москвада комсомол организацияланы съездине делегат болгъанды. Андан сора комбинатны 50-жыллыгъына аны таматасы Блаев Борис Хагуцирович урунууда ахшы жетишимлери ючюн юбилейге атап, анга кесини фондундан Жигули машина бергенин ушакъ нёгерим ёхтемленип сагъынады.
Къыралда тюрлениулени хауасы ура тебиреген жыллада комсомолну атын тюрлендирип, анга Жаш тёлюню союзу дегендиле. Алай аны аты башха болгъанлыкъгъа, магъанасы алгъынча къалгъанды. Элбрус райондагъы союзну да халкъгъа хайыры уллу болгъанды, жаш адамла субботникле бардыргъандыла, терекле салгъандыла, тийрелени кир-кипчикден тазалагъандыла, шахар администрациягъа кёп болушлукъ тапдыргъандыла. Бек башы уа – ала осал къылыкълагъа хорлатхан жаш тёлю къауумну тюз жолгъа буруу бла тири кюрешгендиле.
1998 жылда Хаджиосманны жашы Берт Тырныаууз шахарны администрациясыны таматасыны къуллугъуна салыннганды. Ол кезиуледе тийрелени тапландырыу жаны бла аслам жумуш тамамланнганды. Сёз ючюн, шахарда толусунлай бордюрла алышындырылгъандыла, асфальт жангыртылгъанды, жашиллендириу ишле къыстау толтурулгъандыла. Жылыу бериу ызланы игилендириуге, суу бла жалчытылыныугъа да Гызы улу энчи эс бургъанды. Республиканы таматалары бла бир тилли болуп, тамамланырыкъ ишлени болжалгъа салыргъа сюймегенди.
Алай бла шахаргъа кирген жерден башлап аны ахырына дери остановкала да жангыртылгъандыла. Бертни башламчылыгъы бла «Тырныаууз» деген белгили стела орнатылгъанды. Аны проектин суратчы В. Эздеков бла бирге къурагъанын ушагъыбызны кезиуюнде ол сюйюп эсгереди.
Белгилисича, жер-жерли администрациясында къуллукъ бардыргъанланы ишлери тынчладан тюйюлдю. Эллилени-жерлилени къууанчлы кюнлериндеча, жарсыулу чакъларында да жанларында табылыу аланы баш борчларыды. 2000 жылда Гирхожан суу кётюрюлюп, шахаргъа ырхы келип, уллу заран салгъанда, Берт Хаджиосманович ол жыллада республиканы Президенти Валерий Мухамедович Коковну эм бирси оноучуланы болушлукълары бла къыйын болумланы кетериуге тири къатышханды.
2006 жылдан башлап, бир жылны Гызыланы Берт Элбрус районну жер-жерли администрациясына таматалыкъ этгенди. Ол кезиуледе да ол борчуна кертичи болмагъанды дерге жарамаз. Нек дегенде къысха чакъны кезиуюнде ол Бедикни, Огъары Басханны суу бла жалчытылыныу жумушларын къырал проектге тюшюргенди эм аллай башха магъаналы соруулагъа да сакъ кёзден къарагъанды.
Ызы бла КъМР-ни табийгъат байлыкъла эм экология министерствону таматасы болгъан кезиуюнде Берт Хаджиосманович бу жаны бла жерлерин тапхан жарсыуланы кетериуге къыйын салгъанды. Ол энчи эс бургъан сорууланы арасында Нальчик шахарда «Гидрометаллург» завод хауаны кирлендиргени бла байламлы оноуланы излеу, регионну тийресинде кир-кипчик жыйылгъан жерлени азайтыу болгъандыла. Аны ол жаны бла тири, магъанасы уллу болгъан иши кёп сыйлы саугъала бла да белгиленнгенин айтырчады.
Белгилисича, ишини эбин иги билген, анга жаны-къаны бла берилген тамата болсун, къара ишде уруннган инсан болсун, къайсы жолну сайларгъа, ёз жерине къалай бла хайыр келтирирге боллугъуна къайгъыргъанлай турады. Гызы улу министрни къуллугъунда тёрт жыл бла жарым ишлегенди. Ол кезиуде аны себеплиги бла регион «Суу мюлк комплексни айнытыу» деген уллу федерал программагъа къошулгъанды, алай бла республикагъа 4 миллиард 133 миллион сом бёлюннген эди. Ол ырысхы Къабарты-Малкъарны бу жаны бла жумушларын тамамлаугъа танг болушлукъ болгъаны уа сёзсюздю.
2015 жылда ноябрьден бюгюнлюкге дери Берт Хаджиосманович КъМР-ни Правительствосуну Председателини кенгешчисини къуллугъун толтурады. Бюгюнлюкде ол эл мюлк эм агропромышленный комплекс, агъач мюлк, табийгъат байлыкъла эм къудуретни сакълау, ветеринария, промышленность, сатыу-алыу жаны бла соруулагъа къарайды. Ушагъыбызны кезиуюнде ол республикада бахчачылыкъны айныууну, теплица комплексле, кёгет сакълау хранилищеле ишлеуню, малчылыкъгъа себеплик этген магъаналы программаланы бардырылыуларыны, миллет проектлеге бёлюннген ырысхыны толусунлай эм тийишлисича хайырланыуну юсюнден тынгылы хапарлагъанды.
Юйюр насыбы да тутханды Бертни. Ол Сотталаны Лариса бла тёрт жашны эм эки къызны таулу халкъны адет-тёресине кёре ёсдюргенди. Сабийле хар бири бирер жерде бет жарыкълы урунадыла. Юйюрню энчи жарыгъы уа туудукъладыла, ала да тогъуз боладыла. Былайда дагъыда Гызы улуну малкъар тилде ариу, шатык, орусча сёз къошмагъанлай сёлешгенине, ол жаны бла юйюрде-юйде да сакъ болгъанларына энчи эс бурургъа сюеме. «Мени баш проектим юйюрюмдю», — дейди ушакъ нёгерим кеси уа. Сёзсюз, инсанны жюрек тынчлыгъы болса, ол къайсы жумушну да жарыкъ кёлю бла толтургъаны кишиге да жашырын тюйюлдю.
Журтун, жерин, халкъын жарыкъ кёл бла, ачыкъ жюрек бла сюйгенле къурайдыла, белгилисича, аланы тамблагъы кюнюн да. Андан сора да, тёлюлени байламлыкълары, акъсакъалла салгъан жорукъланы андан ары айнытыу малкъар халкъны ёхтемленирча ахшы тёресиди. Гызыланы Хаджиосманны, Хабибуллахны, Магометни да, атлары айтылгъан бирси таулу уланларыбызныча, итиниулюклери не заманда да бийик болгъанды. Берт да, аладан юлгю алып, республикабызны таматаларыны жамауатны тынчлыгъын, ырахатлыгъын айнытыу жаны бла бардыргъан уллу ишлерине къолундан келгенича болушургъа итинеди. Хабибуллах кеси заманында: «Намыссызны насыбы да болмаз», — деген эди. Хаджиосманны жашы Берт да, бюгюнлюкде огъурлу ызны тас этмегенлей, ол жорукъгъа кёре къурайды жашау жолун.
Жангуразланы Нажабат.
