Ислам динни тарыхыны, Мухамад файгъамбарны, Аллахны саламы анга болсун, жашаууну юсюнден айтылгъанда, кёп кере «сахабала» деген сёзге тюберге болады.   Алай ала кимле болгъандыла,  къалай сайланнгандыла?  Соруугъа жууапны Хасания элни иймамы Мисирланы Тимур хажи береди:

- Сахабала  Мухаммадны, Аллахны саламы анга болсун, кёрюп, аны айтханына ийнанып, муслийман болуп ёлген адамладыла. Ала файгъамбарны нёгерлеридиле. Мухаммад  айтханды: «Эм иги адамла  мени сахабаларымдыла». (Бухари, Муслим).

Файгъамбар кесини нёгерлерин бек махтагъанды,   сюйгенди. Сахабалагъа Аллахутала да ыразыды. Аны юсюнден Къуранда былай айтылады: «Ол терек тюбюнде мукъминле санга ант берген кезиуде Аллах алагъа ыразы болду. Аланы ичлеринде болгъанны билип, жюреклерине таукеллик салды».

Эм ахшы сахабала мухажирле болгъанларын унутмайыкъ. Мухажирле  мушрикле къыйнап, ёлтюрюп тургъанлары ючюн Меккадан Мединагъа кёчген муслийманладыла.  Мухажирле муслийман динни алып, Мухаммадха болушабыз деген ниетде кёчгендиле туугъан юйлеринден. Аладан сора ансарладыла эм иги адамла. Ала Мухаммадны Мединада къонакъбайлыкъ этип алгъанладыла.  

Эм сыйлы мухажирле тёрт сахабадыла.   Абу Бакр ас-сидди, Аллах анга ыразы болсун - эр кишилени ичинде   исламны биринчи алгъанды. Абу Бакр Мухаммадны къатындан кетмей, анга жарсып,  къалауурлукъ этип, болушуп тургъанды.

Экинчи халиф Умар ибн аль-Хаттаб болгъанды. Ол исламны алгъандан сора диннге къарыу келгенди. Ол тюзлюгю, Аллахуталагъа сюймеклиги, шериатны билгени бла белгилиди. Анга тюзлюкчю, ахшыны бла аманны айыра билген деп атагъандыла.  

Ючюнчю сахаба Усман ибн Аффанды. Ол Мухаммадны эки къызына юйдегили болгъанды.  Файгъамбар ючюнчю къызым болса, аны  да Усманнга берлик эдим, дегенди. Ма аллай бир сюйгенди файгъамбар аны. Тёртюнчю сыйлы сахаба Али ибн Абу Талибди. Ол тёртюнчю халиф болгъанды.  Алий исламны биринчи  алгъан сабийди.  

 Ма бу тёрт сыйлы сахаба, Аллахутала айтса, жашауларыны кезиулеринде окъуна жаннет бла къууандырылгъандыла.   Файгъамбарны хадисинде билдирилгенича, аны он сахабасы  жаннетге тюшгендиле.  

Мухаммад файгъамбар айтханды: «Мени сюннетим бла тюз халифлерими ызындан барыгъыз»  (Абу Дауд, Тирмиди). Биз биринчи Аллахуталаны   буюргъанына тынгыларгъа  борчлубуз. Андан сора Мухаммад файгъамбарны айтханын этерге керекбиз. Дагъыда сахабаланы сёзлерин толтурургъа тийишлиди.

Исламны биринчи алгъан тиширыуланы арасында Мухаммадны биринчи юй бийчеси Хадиджады. Ол файгъамбаргъа алты сабий тапханды. Мухаммад аны бек сюйгенди, сыйын-намысын чыгъаргъанды.

Сахабала исламгъа уллу хайыр келтиргендиле, динни жайылыууна къарыу салгъандыла. Файгъамбар ёлгенден сора ала исламны саулай дуниягъа жайгъандыла. Сахабала  ишлери, сёзлери, халлери бла да файгъамбаргъа ушап, муслийманлагъа юлгю болгъандыла.

Ала файгъамбарны сёзлерин муслийманлагъа жетдиргендиле. Сёзге,  Абу Хурайра 5 мингден аслам хадисни айтханды. Абдулла Омарны жашы 3 мингнге жууукъ, Анас бин Малик да 2,5 минг, Айша, файгъамбарны юй бийчеси – Абу Бакрны къызы – 2 мингден артыкъ, Абдулла Аббасны жашы 2 мингнге жууукъ хадисни белгили этгендиле бизге.  

Дунияны башында ненча сахаба болгъаны бир китапда да жазылмагъанды, керти шартла жокъдула. Аллахутала аланы сайлап, Мухаммад файгъамбаргъа болушургъа бергенди.  Ала межгитле, медиреселе ишлегендиле, динни дуния башына жайгъандыла.   Файгъамбар хадислеринден биринде: «Сахабалагъа аман айтхан, хыны сёлешген гюнах алады»,- дегенди. Неда: «Сахабалагъа аман сёлешмегиз, алагъа  хыны этген Мухаммадха аман айтханчады».

Файгъамбар  сахабаларыны юслеринден окъургъа, жашауларын билирге, ишлерибиз, сёзлерибиз бла алагъа ушаргъа чакъырады, алача билимлиле болургъа юйретеди. Биз да аланы сыйларын кёрюрге борчлубуз. Ол ариу, ахшы адамлагъа ушарча Аллахутала  аллай ийман, насып берсин. 

Тикаланы Фатима жазып алгъанды.