Тюнене, 21 апрельде, РФ-ни Президенти Владимир Путин Федерал Жыйылыугъа кезиулю Посланияны этгенди.
Хазырланыу
Бу политика даражалы жыйылыу Москвада «Манеж» Ара кёрмюч залда бардырылгъанды. Анга РФ-ни Правительствосуну келечилери, сенаторла, Къырал Думаны депутатлары, регионланы башчылары, дин къуллукъчула да къатышхандыла. Быйыл тюбешиуге асламлы информация органланы 400 келечиси аккредитациядан ётгенин айтырчады.
Посланияда коронавирус аурууну жайылыуун тохтатыугъа, аны хатасын кетериуге, пандемиядан сора социальный сфераны айнытыугъа, экономиканы аягъы юсюне этиуге аслам магъана берилгенди.
Жыйылыу кеси да коронавирусну жайылыууна къажау мадарла сакъланып къуралгъанды – битеу чакъырылгъанла тестлени 3 кере къайтарып бергенлерин, залда олтургъанланы араларында 1,5 метр кенглик сакъланнганын айтырчады.
Къыралны башчысыны Посланиялары бир бирлери бла байламлыдыла – алада баш магъаналы борчла къайтарылып белгиленедиле. Ол санда кёп сабийли юйюрлеге къырал себеплик, ишчи жерлени къурау, инвестицияла, илмуну, экологияны айнытыу, бизнесге болушлукъ эм башхала.
Бу жол Путин Федерал Жыйылыугъа Посланияны 17-чи кере этеди. Биринчиси 2000 жылда болгъанды эмда анда баш магъана власть органланы араларында байламлыкъланы кючлеуге эмда жашырын экономикагъа къажау мадарлагъа берилгенди. 2006 жылда уа ол къыралда аналыкъ капитал программа башланнганын билдиргенди. 2018 жылда Посланияда къыралда жангы сауутла къуралгъанлары ачыкъ этилген эди. Былтыр сёз РФ-ни Конституциясына тюзетиулени юслеринден баргъанды.
Эпидемиягъа къажау тургъанбыз
Владимир Путин сёзюн коронавирусха къажау мадарладан башлагъанды. Ал кезиуде тарихлеге къарап, регионлада кюнден-кюннге хал осал бола баргъанына, госпитальда багъылыргъа кереклилени саны ёсгенине жарсыгъанын чертгенди ол.
- Медицина учрежденияла саусузладан толгъандыла, кислород, ол санда реанимация бёлюмледе, ИВЛ-аппаратла, респираторла, башха керекле жетишмей тебирегендиле. Тюкенледе   продуктла окъуна азайып башлагъан эдиле. Алай къайгъы уллу болгъанына да къарамай, битеу сынауладан ёталлыгъыбызгъа ахырда ишекли болмагъанма. Власть органла, жамауат да биригип, ауруугъа къажау тургъанбыз,- дегенди къыралны башчысы.
Алай бла тамамланнган мадарланы хайырындан къысха заманны ичинде коронавирус жукъгъанла багъылгъан жерлени 5 кереге кёбейтирге къолдан келгенди. Владимир Путин бу кезиуде къыралны битеу инсанлары да къадалып кюрешгенлерин белгилеп, алагъа ыразылыгъын билдиргенди.
Ол Коммунарка больницагъа келгенин, ауруу салгъан хатаны, врачла къаллай болумлада ишлегенлерин кеси кёзю бла кёргенин да айтханды. Посланиягъа тынгыларгъа уа врачла, фельдшерле, медсестрала да чакъырылгъан эдиле. Къыралны башчысы аланы бетлеринде битеу медиклени энтта бир кере алгъышлагъанды.
Бу кезиуде уа илму алгъа уллу атлам этгенди. Бюгюнлюкде Россейде коронавирусха къажау юч вакцина барды. Къыралны башчысы инфекциягъа къажау тургъан хар инсаннга да ыспас этгенди – медицина техника, дарманла чыгъаргъан заводланы коллективлерине, предприятияларында пандемияны кезиуюнде керекли затланы чыгъарып башлагъан бизнесменлеге, граждан эм аскер къурулушчулагъа, право низамны сакълаучу структураланы къуллукъчуларына. «Эл мюлкде ишлегенле уа былтыр къыралны тарыхында алгъын бир заманда да болмагъанча тирлик жыйгъандыла – 130 миллион тонна»,-деген сёзлерине уа залда олтургъанла къарсла бла тюбегендиле.
Ыразылыкъ сёзлени къыралны оноучусу социал ишчилеге, устазлагъа, вузланы преподавательлерине да айтханды. Ата-аналаны болушлукълары бла сабийле тийишли билим алгъанларын, ала экзаменлени жетишимли бергенлерин да чертгенди.
Къыралны инсанлары пандемияны кезиуюнде бир бирлерине болушургъа итиннгенлерин, кёпле волонтёр къымылдаулагъа къошулгъанларын, къыйын жашау болумгъа тюшгенле себеплик этгенлерин да айтханды Путин. Ол санда тёрели динлени келечилерине ыспас этгенди.
Халкъны къоруулау – миллет иш
Владимир Владимирович эпидемия озгъан ёмюрню 40-чы эмда 90-чы жылларыны демография къытлыгъы сыналгъан кезиуде башланнганын айтханды. Аны хатасын кетерир ючюн а жангы мадарла керекдиле. «Россейни халкъын сакълау – баш миллет борчду. Жангыртылгъан Конституцияны юйюрню, аналыкъны къоруулау, социал гарантияланы кючлеу жаны бла статьялары да анга жораланадыла. Бизни стратегия халкъыбызны санын ёсдюрюуге бурулупду»,-дегенди Путин.
Ол 2030 жылгъа дери къыралда адамны жашау ёмюрю орта эсеп бла 78 жылгъа жетдирилирге кереклисин чертгенди, пандемия, эпидемология болумну къыйынлыкъларына да къарамай. Алыкъа ауруу жокъ этилмегенин белгилеп, къыралны чеклеринде, ичинде болумну контрольда тутаргъа буйрукъла да берилгендиле.
Жамауатны эпидемиология жорукъланы сакъларгъа, вакцина салдырыргъа чакъыргъанды ол эмда кюз артына дери коллектив иммунитет къуралыргъа кереклисине эс бургъанды. «Къыралны битеу инсанларындан прививка этеригизни тилейме. Бизни башха жолубуз жокъду. Вирус энтта бек кючлюдю. Ол салгъан жараланы къалай багъарыбызны, адамларыбызны саулукъларын игилендириуню амалларын энтта хазырларгъа керекбиз»,- деп Саулукъ сакълау министерствону, жеринде власть органланы диспансеризацияны программаларын кенгертирге чакъыргъанды.
Вирус бек алгъа адамны къан тамырларына, жюрегине уллу хата салады. Бюгюнлюкде аланы аурууларында къыйналгъанланы саны бютюнда ёсгенди. Аны бла байламлы РФ-ни Правительствосуна жюрек- къан тамырла, онкология, солуу органланы эм адамны жашауун къысхартхан башха ауруулагъа къажау къошакъ мадарла къураргъа буюрулгъанды.
Россейли курортлаХалкъны саулугъун игилендириуде къыралны ичинде курорт онгланы хайырланыргъа чакъыргъанды къыралны оноучусу. Ол мурат бла Россейни ичинде солуу путёвкала сатып алгъанлагъа къоранчларыны 20 процентин артха къайтарыу программаны жылны ахырына дери созаргъа предложение этилгенди.
Энчи магъана сабийлени саулукъларын игилендириуге бериледи. Аны ючюн сабийлени солутуу программа кенгертиледи, ол санда жай лагерьлеге путёвкаланы багъасыны жартысы ата-аналагъа къайтарыллыкъды.
Студент туризмге кёллендириу мадарла да белгиленедиле. Быйылдан солургъа келген студентлеге регионлада студент общежитиялада жашаргъа эркин этиу жаны бла программа сынау халда ишлеп башларыкъды. «Россей – онгланы къыралыды» проектге къатышхан, волонтёр къымылдаулада ишлеген, олимпиадалада хорлагъан жашланы бла къызланы да кёллендирирге белгиленеди. Алагъа каникулланы кезиуюнде путёвкалагъа къоранчларыны бир кесеги къайтарыллыкъды. Быллай онг а къыралда биринчи кере бериледи.
Медицинада – жангы технологияла
Бир-бир депутатланы башламчылыкълары бла файдалары уллу болгъан инсанланы хакъларындан налогну кёбейтиу жаны бла закон къабыл кёрюлгенди. Бу ахча уа «Круг добра» деген фондха бериледи эмда аз тюбеген, къоркъуулу аурууладан багъыугъа, алада дарманла, медицина оборудование сатып алыргъа къоратылады.
- 28 апрельде Терк медицина болушлукъда ишлегенлени кюню белгиленеди. Алай бла адамны жашауу, саулугъу ючюн къазауатха биринчи киргенлеге хурмет этиледи. Аланы битеу излемлери толтурулургъа керекдиле. Юч жылны ичинде уа терк медицина болушлукъ берген машинала эллеге, гитче шахарлагъа ёлешинилликдиле – битеу да бирге 5 минг машина,-дегенди Путин.
Владимир Владимирович битеудуния медицина алгъа баргъаныны, биз да андан артха къалыргъа эркин болмагъаныбызны юслеринден да айтханды. Ол мурат бла телемедицинаны сингдирирге, диагностикада жангы мадарланы хайырланыргъа, дарманланы чыгъарыуда, операцияланы бардырыуда, реабилитацияда да жангы технологияла кийирирге керекди.
«Бир терезе» амал
Пандемияны кезиуюнде социал сферада жангы башламчылыкъла этилгендиле. Ол санда сабийлери болгъан юйюрлеге ахча тёленнгенди, бу болушлукъну 28 миллион сабий алгъанды. Къыралны башчысы бу себеплик бир тюрлю чырмаусуз, справкасыз тамамланнганына, адамла анга артыкъда ыразы болгъанларына эс бургъанды эмда мындан ары бу мадарны кенг хайырланыргъа кереклисин айтханды.
- Къырал Совет бла Стратегиялы башламчылыкъланы агентствосу бирге бардыргъан кенгешде миллет социал башламчылыкъла сюзюлген эдиле. Регионланы башчыларына айтырыгъым – поликлиникала, сабий садла, школла, иш бла жалчытыу арала хар инсанны да излемин тамамлаугъа ишлерге керекдиле. Келир жылдан «социал казначейство» мадарны сингдирирге керекди. Башхача айтханда, федерал пособияла, пенсияла, башха тёлеуле «бир терезе» амал бла тёленирикдиле.  Юч жылдан а къырал эм муниципал жумушланы асламын дистанциялы халда тамамланыргъа тийишлиди,-дегенди Путин.
Алиментлени тёлеуню юсюнден да айтылгъанды Посланияда. Кеси аллына сабийлери бла къалгъан тиширыу инстанциялагъа жюрюп, справкала жыйышдыргъаны айып болгъанын чертгенди Путин. Ол ведомстволаны, ол санда банкланы, араларында байламлыкъла къуралып, алиментлени алыу жаны бла сюдню оноуу бир тюрлю чырмаусуз толтурулургъа кереклисин чертгенди. «Къырал сабийни эркинликлерин къорууларгъа борчлуду»,-деп къошханды ол.
Кёп сабийли юйюрлеге – энчи къайгъырыу
Сёзсюз, пандемияны хатасы адамланы къолайлыкъларына жетгенди. Дунияны битеу къыраллары да социал тенгсизликни, къолайсызлыкъны соруулары бютюнда ачы болгъанларын сезгендиле. Аны бла бирге уа Россейде товарлагъа багъала ёсгендиле. Быллай болумда Правительствогъа рынокну жорукъларыны мурдорунда ич рынокну продуктла бла жалчытыуну узакъ болжаллы амалларын къураргъа кереклиси эсгертилгенди.
РФ-де туугъан кезиуден юч жылгъа дери балалагъа тёлеуле тохташдырылгъандыла, орта эсеп бла бир айгъа аны ёлчеми 11 300 сомгъа жетеди. 78 субъектде юйюрде ючюнчю бала туугъанда да ахча бериледи – 11 300 сом. Былтыр 3-7 жыл санда балалагъа пособияла кийирилгендиле (5650 сомдан 11300 сомгъа дери). Энди уа 1 июльгъа дери Правительствогъа сабийлери болгъан юйюрлеге къырал себепликни системасын къураргъа буюрулгъанды. Ол жамауатны факъыралыкъдан сакълаугъа бурулупду.
-Толу болмагъан юйюрлеге уа бютюнда къыйынды. Балаларын школгъа хазырлагъан кезиуде ол артыкъда сыналады. Кеси алларына сабийле ёсдюрген ана, ата къыралны болушлугъун сезерге керекдиле. Аны себепли быйыл 1 июльдан башлап, толу болмагъан юйюрледе ёсген сабийлеге (8 жылдан 16 жылгъа дери) тёлеуле этилликдиле – 5650 сом,-деп билдиргенди къыралны башчысы.
Аны бла бирге сабийден ауругъан тиширыу ал кезиуде саулукъ сакълау учрежденияда эсепге турса, анга да къырал болушлукъ этилликди – хар ай сайын 6350 сом тёленирикди. Алай бла къыйын болумгъа тюшген тиширыу къырал аны ючюн къайгъыргъанын, баласын ёсдюрюрге болушуругъун ангыларыкъды.
Школгъа тынгылы жарашдырырча
Бюгюнлюкде тиширыу сабийине къарап, больничныйге кетсе, анга тёлеуле айлыгъына, стажына кёре тергеледиле. Алай жаш тиширыуну стажы уллу болмагъанын эсге алсакъ, тёлеуле да аздыла. Аны себепли быйылдан башлап, больничныйге чыкъгъан тиширыугъа айлыгъы толусунлай тёленирикди, балагъа 7 жыл толгъунчу.
Аналыкъ капиталны программасыны болжалы 2026 жылгъа дери созулгъанды. Энди уа ахча юйюрде биринчи бала тууса да тёленеди. Индексациядан сора аналыкъ капиталны ёлчеми 640 минг сомгъа жетгенди. Былтыр дагъыда кичи классланы окъуучуларына жылы аш-суу берилип башлагъанды. Владимир Путин битеу бу мадарла эпидемияны кезиуюнде юйюрлеге болушлукъ этер мурат бла кийирилгенлерин айтханды.
-Алай шёндю да кёпле къытлыкъны сынайдыла. Болсада урунуу рынок, адамларыбызны къолайлыкълары игилендирилликдиле. Бу муратларыбыз толгъунчу уа сабийлери школгъа жюрюген юйюрлеге бир кере 10-шар минг сом тёленирикди. Ол санда келир жыл биринчи классха барлыкъ балачыкълагъа да. Ахча августну ортасында бёлюнюрюкдю, алай бла ата-анала сабийлерин школгъа хазырлаяллыкъдыла,-дегенди Путин.
Жаш тёлюбюз бла ёхтемленирчады
Эпидемияны кезиуюнде медицина вузланы студентлери артыкъда къоркъуулу «къызыл» зонада ишлегендиле, тамата коллегалары бла бирге адамланы жашауларын къоруулагъандыла. Пандемияны болумунда школчула, студентле окъугъандыла, экзаменлерин бергендиле, аталарына, аналарына болушхандыла.
- Россейни ёсюп келген тёлюсю бу къыйын кезиуде кесин ариу жанындан кёргюзтгенди. Биз жашларыбыз, къызларыбыз бла ёхтемленирге эркинбиз. Россейни жаш тёлюсюне жашауну кенг жоллары ачылырларына къолдан келгенни этерикбиз. Аланы жашау жоллары школдан башланады да, билим бериу учрежденияла экинчи юйлерине бурулурча, ала шёндюгю излемлеге келиширча этерикбиз,-дегенди Путин эмда 2024 жылны ахырына дери къыралда 1300 школ ишлетиллигин, 16 минг школ автобус сатып алынырыгъын билдиргенди.
Былтырдан а класс таматалагъа хар ай сайын хакъларына къошакъ ахча тёленеди. Энди уа быллай болушлукъ орта профессионал билим берген учрежденияланы устазларына да этилликди. Колледжледе, техникумлада окъуучуланы кураторлары айлыкъларына къошакъ халда 5-шер минг сом аллыкъдыла.
Жууукъ эки жылда уа педагогика вузланы жангыртыугъа, техника керекле бла жалчытыугъа 10 миллиард сом тёленирикди. Алай бла устазланы хазырлаугъа къыралны жанындан энчи эс буруллукъду.
Ёсюп келген тёлюню аллында юлгюлери бардыла – ата-бабаларыбызны жигитликлери, хорламлары. Жаш тёлюню къыралыбызны тарыхы, кёп миллетли культурасы, илмуда, технологиялада жетишимлери бла шагъырейленирге онглары болургъа кереклисине эс бургъанды Владимир Путин. Ол мурат бла жууукъ юч жылны ичинде элледе, халкъы аз санлы шахарлада маданият юйлени, библиотекаланы, музейлени жангыртыугъа 24 миллиард сом бёлюнюрюкдю.
Аны бла бирге культура, чыгъармачылыкъ жаны бла проектлени жашауда бардырыргъа болушлукъгъа Культура башламчылыкъланы президент фонду къуралады. Грантла быйылдан берилип башларыкъдыла – 1,5 минг проектге ахча бёлюрге белгиленеди.
Бир айдан 11-чи классланы окъуучулары Бир къырал экзамен берликдиле. «Аланы 60 проценти вузлада бюджет жерлеге кираллыкъдыла»,-дегенди къыралны башчысы.
Аны бла бирге жууукъ эки жылны ичинде къыралны вузларында къошакъ халда 45 минг бюджет жер къураллыкъды, асламы (70 процент) - регионлада. Келир жылдан субъектледе 100 вуз студент технопаркланы, бизнес-инкубаторланы, окъуу-лабораторияланы къураргъа грантла аллыкъдыла – 100 миллион сом. Быллай болушлукъ къырал вузлагъа этилликди, ол санда устазланы, медиклени, культураны ишчилерин хазырлагъанла.
2021 жыл Россейде Илмуну эм технологияланы жылыча белгиленеди. Илму шёндюгю кезиуде артыкъда магъаналы жерни алгъанын белгилеп, 2024 жылгъа дери федерал бюджетден илму тинтиулеге 1 триллион 630 миллиард сом бёлюнеди. «Дагъыда къыралны айнытыуда артыкъда магъаналы инновация программаланы тамамлап башлайбыз. Ала къырал магъаналы даражаны аллыкъдыла»,-дегенди Путин. Аллай проектлени арасында уа санитар эм эпидемиология къоркъуусузлукъну жалчытыу программала энчи жерни аллыкъларын чертгенди. Дагъыда энергетиканы айнытыу, экологияны къоруулау сфералагъа баш магъана бериледи.
Экология
Посланияда тёгерекдеги къудуретни къоруулаугъа, предприятияланы къалгъан-къулгъанланы кетериу жаны бла жууаплылыкъларына, экология тёлеулени, предприятияланы экология излемлени эсге алып жангыртыугъа энчи эс бурулгъанды.
-2024 жылгъа дери къыралда 13 уллу индустрия аралада хауаны кирлендириуню 20 процентге азайтыргъа керекди. Бу муратха промышленностьну, жашау журт-коммунал мюлкню, транспортну, энергетиканы жангыртыуну хайырындан жетишаллыкъбыз,-дегенди Президент.
Экономика, финансла
Былтыр экономикагъа къыралны жанындан артыкъда уллу болушлукъ этилгенди. Ол санда айлыкъны тёлерге льготалы кредитле берилгендиле, аны хайырындан 5 миллион ишчи жер сакъланнганды. Алай къысхартыула да болгъандыла. Аны эсге алып, Правительствогъа жылны ахырына дери урунуу рынокда халны тапландырыргъа буйрукъ берилгенди. Жангы ишчи жерле къурагъан предприятияла, инвестицияла этгенле къыралны жанындан себеплик аллыкъларын чертгенди РФ-ни Президенти. 
Дагъыда министрлени кабинетине айны ичинде гитче эм орталыкъ бизнесге къырал болушлукъ жаны бла мадарланы хазырларгъа буйрукъ этилгенди, ол санда налогланы азайтыу, льготалы кредитле бёлюу жаны бла да.
Былтыр пандемиягъа къажау мадарлагъа бюджет къоранчла кёбейтилгендиле, болсада къырал финансла  ышаннгылы айнытылгъандыла. Правительство Ара банк бла бирге жууаплы финанс политиканы бардыргъандыла. Аны хайырындан макроэкономика ышаннгылылыкъ жалчытылыннганды, инфляция белгиленнген ёлчемде сакъланнганды,
Энди уа бюджетни онгларын хайырланып, инфраструктура инвестицияла этилирге, регионлагъа айныуну жангы амалларын берирге тийишлидиле. 
Регионланы аякъландырыу
Владимир Путин къырал жаланда регионла айнысала алгъа барлыгъын чертгенди. Ол субъектлени башчыларыны башламчылыкъларына, жангы проектлеге болушлукъ этиллигин билдиргенди. «Хар субъектни да онглары уллудула. Алай болушлукъ файдалы болур ючюн а борчланы азайтыргъа керекди. Аны губернаторла ангылайдыла. Правительстводан 1 июньнга дери регион эм муниципал финансланы ышаннгылылыкъларын жалчытыу жаны бла предложенияла хазырларгъа тилейме. Аланы Къырал Советни жыйылыуунда сюзерикбиз»,-деп къошханды ол.
Президент регионлагъа коммерциялы борчларын тёлерге болушлукъ этилирге кереклисин чертгенди. Борчлары кеси файдаларындан 25 процентге кёп болгъан субъектлеге учуз бюджет кредит бёлюнюрюкдю. Аны уа 2029 жылгъа дери тёлерге боллукъду.
Эпидемияны хатасын кетериуге алыннган бюджет кредитлеге реструктуризация этилликди. Ала быйыл 1 июльгъа дери тёленирге тийишлидиле, алай къыралны башчысы аланы болжаллары 2029 жылгъа дери созулса тюз боллугъун айтханды.
-Бу себепликге регионну экономикасыны жалынчакъсызлыгъын жалчытыуну амалынача къараргъа керекди. Бютюнда регионлагъа айныуну жангы амалы берилгенин эсге алсакъ. Былайда сёз инфраструктура бюджет кредитни юсюнден барады. Аны ставкасы жылгъа 3 процентге жетеди, кеси да 15 жылгъа бериледи. 2023 жылны ахырына дери инфраструктура кредитлеге 0,5 триллион сом къоратыллыкъды,-деп чертгенди Путин.
Шахарланы айнытыу, къурулушланы ёсдюрюу бла бирге инсанланы харкюнлюк жарсыуларын унутургъа жарамагъанын айтханды ол. Бюгюнлюкде уа кёп юйюрле газ тартылмагъан мекямлада жашайдыла – ызла элни тийреси, юйлерини къаты бла баргъанларына да къарамай. Владимир Путин Правительствогъа, регионлада власть органла бла бирге жашау журтлагъа газ тартыуну планын хазырларгъа буюргъанды. «Былайда «Единая Россия» партия жанлыма – журтуну къатында дери газ ыз тартылгъаны ючюн адамларыбыз тёлерге керекмейдиле»,- дегенди ол.
Посланияда уллу инфраструктура проектлени юслеринден да айтылгъанды, ол санда «Москва-Къазан» автомагистральны къурауну, аны Екатеринбургга дери созууну, къыралны Балтикадан Уралгъа дери субъектлерин скоростной трассала бла байлауну, туризм жаны бла миллет проектлени да. Жууукъ кезиуде уа къонакъ юйлени ишлетиуге льоталы кредит тохташдырыллыкъды. Аны 15 жылгъа алыргъа боллукъду, ставкасы жылгъа 3-5 процентге жетерикди.
Владимир Путин Россейни кесини сейирлери болгъанларын, ала халкъла аралы правону чеклеринде къорууланырыкъларын чертгенди. «Алай аланы ангыларгъа сюймегенле, ушакъ бардырыргъа унамагъанла, кеслерин бизге тенгсиндирмегенле бла Россей сейирлерин сакълар амалла табарыкъды»,-дегенди къыралны башчысы.
Политика сылтаула бла экономикада санкцияла кийириулеге, кеслерини муратларын башхалагъа толтуртургъа кюрешгенлеге юйренчек болуп къалгъанча кёрюнеди. Алай, Президентни акъылына кёре, арт кезиуде быллай халла къоркъуулу болуп башлагъандыла. Ол алгъаракълада Беларусьну оноучусун ёлтюрюрге, къыралны мурдорун чачаргъа умут этилгенин эсгертгенди. «Алай Западны къыраллары бу ишлеге багъа бермегендиле. Жукъ да болмагъанча, тынгылауну басып къойгъандыла»,-деп къошханды ол.
Бир-бир къыралла не сылтау бла да Россейни аманларгъа чапханларына сейир этгенди Путин: «Ол бир жангы спортха ушап тебирегенди – бизге къажау ким къатыракъ къычырады»,-деп къошханды ол.
Алай Россей быллай къажаулукъ акциялагъа жууап бермей къояды. «Биз битеу дунияны къыраллары бла ахшы байламлыкъла жюрютюрге сюебиз. Жашауда уа къалайды: Россейни сылтаусуз сындырыргъа кюрешедиле. Аланы тёгереклерине, Шерханны къатында Табакича, терк окъуна жыйыладыла. Киплингдеча, башчылыкъ этген бюсюрерми деп, биргесине улуйдула. Кертиди, Киплинг закий жазыучу болгъанды»,-дегенди Путин эмда къыралны жалынчакъсызлыгъына, къоркъуусузлугъуна сугъанакълыкъ этерге кюрешгенлеге жууап къаты боллугъун айтханды.
Сауутланнган кючле
Къыралны башчысыны Посланиясында Сауутланнган кючлени айнытыуну сорууларына энчи магъана берилгени тёреди. Владимир Путин аскер билим бериуню юсюнден айта, окъутуу аскер заведенияла бла бирге граждан вузлада аскер окъутуу аралада къураллыгъын да билдиргенди. 2024 жылгъа дери аскерле 76 процентге шёндюгю сауутла эм техника бла жалчытылынырыкъларын чертгенди ол. Ядерный триада уа 88 процентге озгъанды.
Аскерле континентле аралы «Авангард» комплексле, «Пересвет» лазер аскер комплексле бла жалчытылыннгандыла. 2022 жылны ахырына дери уа континентле аралы «Сармат» баллистика ракетала бла сауутланнган полк къуллукъ этип башларыкъды. Аскерлени айнытыуну планыны чеклеринде башха комплекслени хазырлау мадарла бардырыладыла. Ол санда «Посейдон», «Буревестник» эм башха системала.
- Россей къыралла бла бирге ишлерге ачыкъды. Биз дуния башында бола тургъан жумушлада ООН-ну башчылыгъын сакълау, аны кючлеу жанлыбыз. Регионлада тынчлыкъны сакълау жаны бла мадарла этебиз. Сёзге, Сирияда мамырлыкъны жалчытыуда, Ливияда политика ушакъны бардырыуда артыкъда магъаналы ишни тамамлагъанбыз. Нагорный Карабахда сауутланнган къаугъа бизни къыралны хайырындан тохтатылгъанды,-дегенди Путин.
Ахыргъы болумла
Посланияны ахырында Владимир Путин энтта эпидемиология болумну юсюнден айтханды. Ол Россей эпидемияны тохтатыу жаны бла кёп магъаналы иш толтургъанын, мындан ары да ол жаны бла къолдан келгенни этеригин чертгенди.
- Биз айныуну миллет борчларын белгилегенбиз. Эпидемия ишибизге чырмаула салмай къоймагъанды. Посланияда демография, юйюрлеге къырал болушлукъ, адамланы къолайлыкъларын игилендириу, жангы ишчи жерле къурау, предпринимательликге себеплик этиу жаны бла эм башха буйрукъла берилгендиле. Правительстводан Россейни социал-экономикасын айнытыуну жангы башламчылыкъларын хазырлагъанда, бу борчлагъа энчи эс бурургъа чакъырама. Аланы 1 июльгъа дери кёргюзтюрге керекди,-дегенди ол.
Сёзюню ахырында ол Россейни инсанларына: «Биз салыннган борчланы толтурлукъбуз. Биз бирге болуп, битеу салыннган муратлагъа жетишаллыгъыбызгъа ишексизме»,-дегенди.