«Дунейм утетыну ухущIэзыгъэкъу, хъуэпсапIэхэм уахуэ­зыгъэпIащIэ щытыкIэ лъэщщ щIалэгъуэр», - жиIэгъащ гупсы­са­кIуэ гуэрым. ЦIыхур зытет дунейр иригъэфIэкIуэну щыхуэ­мея, лъэпкъхэм я зэхущы­ты­кIэхэр фIым трашэну щыхущIэ­мыкъуа, арыххэуи щIа­лэ­гъуэм къигъэIурыщIэ фIыгъуэхэм ­ялъэIэсыну щыщIэмыбэна ­лъэхъэнэ щыIауэ къыщIэкIынукъым. Дызэрыщыгъуазэщи, адыгэхэм гъунэгъу жылэхэр зра­шэлIэн, цIыхугъэ-благъагъэм тещIыхьа пыщIэныгъэ ­хуаIэн, я щIэблэр зэкъуагъэувэн папщIэ, быныр къану ятырт, япхъухэр къашэрт, зэш тхьэ­рыIуэкIэ зэувалIэрт. Апхуэдэ зэхэтыкIэм ижь лъэпкъ щэнхабзэхэми Iэмалыншэу ящIихурт: шыIэныгъэ, лъытэныгъэ, гумащIагъэ, ныбжьэгъугъэ, хьэтыр жыхуэтIэ щытыкIэ дахэхэм щIалэгъуалэр щIэпIыкIа хъурт.

Иужьрей илъэсхэм къэ­тIас­хъэу, зи купщIэр зэхъуэкIа хъууэ хуежьа псэкупсэ лъапIэныгъэхэр къэIэтэжыным, гъащIэм хэп­щэ­жыным я IуэхукIэ зэIущIэ куэд къэралми хэгъэгухэми щокIуэкI. Лъэпкъхэм къадэгъуэгурыкIуэ щэнхабзэ хъугъуэфIыгъуэхэр гуэх имыIэу епхащ ахэр зэтес зыщI цIыхубэ дипломатием. Зым и ­дуней икIи лъэпкъ лъагъукIэр ­адрейм зэхищIыкIыныр, IэнатIэ­хэм хэлъ гугъуехьхэр зэблэзыгъэкI щытыкIэ екIухэр лъэпкъ ­хабзэхэм къыщылъыхъуэныр щы­Iэныгъэм и джэлэсу зыгъэувыр цIыхубэ дипломатиекIэ ды­зэджэращ. Абы и щхьэхуэныгъэ куэд щызэпкърахащ Дунейпсо Адыгэ Хасэм иджыблагъэ Налшык къалэ дэт 4-нэ гимназием щригъэкIуэкIа, «ЦIыхубэ дипломатием иджырей дунейм щиубыд увыпIэмрэ мыхьэнэмрэ» фIэщыгъэр зрита щIалэгъуалэ зэIущIэм. Псэкупсэ лъапIэныгъэ­хэм къахэпхыфыну хъугъуэфIыгъуэхэр иджырей дунейм хэгъэзэгъэным, ахэр щэнхабзэрэ тхыдэрэ я лъэныкъуэкIэ къэху­тэным ехьэлIат зэIущIэ куп­щIа­фIэм къыщаIэта псалъэмакъхэр.
ЩIалэгъуалэ зэхуэсым хэтащ КъБР-м егъэджэныгъэмрэ щIэ­ныгъэмкIэ и IуэхущIапIэхэм я лэжьакIуэхэр, щIалэгъуалэ икIи лъэпкъ зэгухьэныгъэхэм я лIы­кIуэхэр, хамэ къэрал къикIыжа ди лъэпкъэгъу студентхэр, курыт еджапIэхэм щIэс ныбжьыщIэхэр, хъыбарегъащIэ IэнатIэхэм я лэ­жьакIуэхэр. Апхуэдэу зэIущIэм хэтащ КъБР-м, АР-м, Сирием, Европэм щылажьэ Адыгэ Ха­сэхэм я тхьэмадэхэмрэ лIыкIуэ­хэмрэ.
ДАХ-м и тхьэмадэ Сэхъуро­къуэ Хьэутий зэхуэсыр къы­щы­зэIуихым ар егъэкIуэкIынымкIэ щIэгъэкъуэн хъуахэм фIыщIэ яхуи­щIащ икIи къыхигъэщащ къа­Iэтыну псалъэмакъым щыщ Iуэхугъуэ щхьэхуэхэр ныбжьы­щIэхэм яхэпщэнымкIэ еджапIэм лэжьыгъэшхуэ зэрызэфIихыр. «Гъэм хэпсэращ щIым къепхьэ­лIэжынур, жаIащ ди адэжьхэм. Псалъэжьым иригъуазэм хуэдэу, зэIущIэр щекIуэкI еджапIэм илъэс зыбжанэ хъуауэ бзэкIи, щэнхабзэкIи, динкIи зэмыщхь лъэпкъхэм къахэкIа еджакIуэхэр щIепIыкI зэхущытыкIэфIыр щы­IэкIэфIым и лъабжьэу зыгъэув гупсысэм. Мыбдеж хъарзынэу щолажьэ дипломатием и щэху­хэм щыхурагъаджэ класс. Псэ­лъэкIэ нэс ищIэу, щытыкIэ екIу хэлъу, щэнхабзэ дахэ зэрихьэу ныбжьыщIэр къэгъэтэджыныр къалэн зыщызыщIыжа еджа­пIэм ди къэкIуэнур лъагэу зыIэтын дип­ломат щыпкъэхэр зэригъэ­хьэ­зырыфынум и щыхьэтщ а Iуэхур», - жиIащ тхьэмадэм.
Сэхъурокъуэр тепсэлъыхьащ цIыхубэ дипломатием и мы­хьэ­нэм, абы гъащIэм щиубыд увы­пIэм и инагъым. «Кавказыр игъащIэми малъхъэдисым ещхьщ. Мыбы щыпсэу лъэпкъхэр къызэ­рызэдекIуэкI щIыкIэхэр зрагъэ­щIэну хущIэкъуу, щIыпIэм и дахагъымрэ гуакIуагъымрэ зрагъэ­лъагъуну щIэхъуэпсу ижь лъандэрэ цIыхушхуэ щызэблокI. Псоми яфIэхьэлэмэтщ апхуэдиз бзэ зэмыщхькIэ псалъэ лъэпкъ­хэм я зэхуакум илъ лъэмыжыр зэрыбыдэр, сыт хуэдэ лъэхъэни зэгурыIуэу зэрызэдэпсэур. А щыIэкIэр ди адэжьхэм лIэщIы­гъуэхэм къыпхаха хабзэхэм тещIыхьат, дэ нобэрей бзэкIэ дипломатие жыхуэтIэ зэхэтыкIэм теухуат. Хэт дежкIи гурыIуэгъуэт зы щIы кIапэм ущызэдытескIэ, узэпсэлъэн, зым жиIэм адрейр едэIуэн, шыIэр дапщэщи япэ ­игъэщын зэрыхуейр. Тэмакъ­кIыхьым и лъабжьэ дыщэ щIэлъщ, жыхуаIэращи, абы фIы куэд къыдэкIуащ, ди цIыхухэри игъэтыншащ. Ноби а щытыкIэм дытекI хъунукъым. ДызыхэпсэукI дунейр тыншкъым, дэнэ лъэ­ныкъуэкIи къикI шынагъэм пэ­IэщIэ зыхуэтщIын щхьэкIэ, щIэ­ныгъэ зэдгъэгъуэтын хуейщ. Дэ, адыгэхэмрэ балъкъэрхэмрэ, дыкъызытекIыжахэм щIэныгъэшхуэ къытхуагъэнащ, уригъуазэ къудеймэ, вакъэ зэв узигъэувэ Iуэхугъуэ куэдым укърашыфыну лъэ­кIыныгъэ иIэу. Дунейпсо Адыгэ Хасэр щIы хъурейм щыпсэу адыгэхэр зэзыпхщ. Ауэ ди Хасэр езыр-езырурэ къызэдекIуэкIыж зэгухьэныгъэ къудейкъым. Дэ дыхэтщ нэгъуэщI лъэпкъхэм ­ирагъэкIуэкI Iуэхухэм, ядыдоIыгъ къыхалъхьэ жэрдэмхэр, дадо­гуашэ ди гупсысэкIэмкIэ. IитIыр зэрымытхьэщIмэ, зэрыщIэркъым, жыхуиIэращи, гуауэри ­гуфIэгъуэри нэгъуэщI лъэпкъ­-хэм ядэдгуэшу дыкъокIуэкI. Мис ар цIыхубэ дипломатием и щапхъэу къэплъытэ хъунущ. Дызыхэт пэхуэщIэхэм щIалэгъуалэ куэд къыхохьэ. Зи псы къэжэгъуэ ­ныбжьыщIэхэм гупсысэ куэд я щхьэм щызэблокI, нэхъыжьхэм къытлъыс хуэдизкIэ дгъэгъуа­зэмэ, яфI куэд жылагъуэми, щIыналъэми, хэкуми екIыну. Мис апхуэдэ зы гукъэкIщ дэри ди зэ­IущIэр къыщIызэдгъэпэщар, фи гупсысэкIэ дедаIуэу, гъуэгугъэ­лъагъуэ дыхъун папщIэ», - жиIащ Сэхъурокъуэм.
Нэхъыжьым и псалъэр даIыгъыу зэIущIэм къыщыпсэлъащ КъБКъУ-м и профессор, КъБР-м щыпсэу лъэпкъхэм я тхыдэмкIэ, лъэпкъ щIэныгъэмрэ журналистикэмкIэ и кафедрэм и унафэщI ТекIуий Мадинэ. Абы и къэп­сэлъэныгъэр теухуат щхьэусы­гъуэ зэмылIэужьыгъуэхэм къы­хэкIыу, зэпэщIэувахэр зэрызэрагъэкIуж, зэрымыщIэкIэ къэхъуа лъыгъажэр зэрагъэувыIэ, зи зэ­хуаку лъы къыдэхъуа лъэпкъхэр зэрымыукIыжын папщIэ зэры­зэ­рагъэкIуж хабзэу адыгэхэм къадекIуэкIам. «Адыгэхэм я лъэпкъ щIэжыр хуабжьу хьэлэмэтщ. ­НэгъуэщIым хьэтыр хуэщIыныр, и щхьэ Iуэхум ипэ адрейм ейр ­игъэщыныр, къыхуепсыха цIы­хум пщIэ хуэщIыныр, и Iуэху гъэ­кIуэтэныр хьэкъышхуэу къилъытэрт пасэрей адыгэм. И цIэм, и щхьэм хуэсакъыным къыхэ­кIащ нэгъуэщIым и гузэхэщIэми пщIэ, уеблэмэ хуэгъэкIуатэ хуэ­щIыныр. Лъыгъажэр нэщIэбжьэшхуэт адыгэхэм я дежкIэ. Ар къэмыгъэхъуным Iэмалу щыIэ­хэр ирахьэлIэрт. Нэхъыжьхэри, бзылъхугъэхэри, атэлыкъри, жы­лэ унафэри - псори елIалIэрт. ЖыIэм емыдаIуэр хабзэм ебэ­къуат, Iумпэм ящIырт. ЖыпIэнуращи, цIыхубэ дипломатиер ­лъэщу лажьэрт», - жиIащ ТекIуий ­Мадинэ.
ГъэщIэгъуэнт КъБКъУ-м ЩIалэгъуалэ политикэмрэ гъэсэ­ныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къудамэм и унафэщI Мэшыкъуэ Хъызыр и къэпсэлъэныгъэри. Ар теухуат хамэ къэрал къикIа щIалэгъуа­лэм щIыпIэ хасэхэр къызэрызэ­рагъэпэщым, абыхэм я кIуэцIкIэ къыщащта унафэхэм дэтхэнэри едаIуэу, зэлъэIэсу, зэрыIыгъыу зэрекIуэкIым. Мэшыкъуэм къыхигъэщащ хамэ щIыпIэхэм къикIа ныбжьыщIэхэм зэрахузэ­фIэкI­кIэ щэнхабзэ утыкухэм зыщагъэлъагъуэу, зэхыхьэхэм кIуэуэ, зыщыщ лъэпкъхэм я псэкупсэ къэгъэщIыгъэхэмкIэ зы­кърагъэцIыхуу зэрыщытыр, арыххэуи ныбжьэгъугъэмрэ зэгурыIуэмрэ я лъэмыж тралъ­хьэурэ зэреджэр.
ЗэIущIэм псалъэмакъ гъэщIэгъуэн куэд къыщаIэтащ. Гуи­мыхужт, псалъэм и хьэтыркIэ, Псыхуабэ дэт къэрал универси­тетым юриспруденциер IэщIагъэу къыхэзыхауэ щеджэ сту­дентхэм, ДАХ-м щыщхэу Що­джэн Iэминатрэ Табыщ Муратрэ я къэпсэлъэныгъэхэри. Ахэр ехьэлIат псапащIэ Iуэхухэм, егъэджэныгъэм, лъэпкъ щэнхабзэм дипломатием щиубыд увы­пIэм, ахэр нобэрей гъащIэм ­къезэгъыу утыку зэрипхьэну щIы­кIэхэм.
ЗэIущIэм хэтахэр акъылэгъу зэдэхъуащ абы къыщапсэлъахэр зэхалъхьэжу тхылъу къыдагъэ­кIыну, ар курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм лъагъэIэсыну.

ЩХЬЭЩЭХУЖ Инал.