«Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» ­мылъку къезымыгъэщI зэгухьэныгъэр УФ-м и Президент Путин Владимир и унафэкIэ 2018 гъэм накъыгъэм и 22-м къызэрагъэпэщауэ щытащ. Абы и ­къалэн нэхъыщхьэр Урысей Федера­- цэм и къэкIуэнур убзыхунырщ, абы и дэтхэнэ цIыхуми щIэгъэкъуэн хуэхъу­кIэрэ. Мы утыкум, цIыхур щыпсэу щIыпIэм, къыхиха IэщIагъэм, къыщы­хъуа унагъуэм емылъытауэ, и Iэзагъым, зыхуэшэрыуэм хигъэ­хъуэн, гъащIэм лъэ быдэкIэ хэувэн ­папщIэ Iэмал къыще­гъуэт. Зи гугъу тщIыр утыку зэIухащ сыт хуэдэ ныбжь зиIэ цIыхуми бгъэдэлъ ­зэчиймрэ зэфIэ­кIымрэ тещIыхьауэ зыдэгуэшэнрэ зэ­псэлъэнрэ къыщи­гъуэту, щапхъэ зытрихыпхъэхэм щы­хуэзэу. Зэгухьэныгъэм щызэроцIыху школа­кIуэхэр, студентхэр, IэщIагъэлIхэр, хьэрычэтыщIэхэр, волонтерхэр, уна­фэщI­хэр. «Урысейр Iэмалхэм я къэ­ралщ» мылъку къезымыгъэщI зэгу­хьэныгъэм и кIэлъыплъакIуэ советым и тхьэмадэр УФ-м и Президент Путин Владимирщ. 

Къэрал УнафэщIым иджыблагъэ къы­зэрыхигъэщамкIэ, «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» зэгухьэныгъэм иригъэкIуэкI зэпеуэхэм, абы къыщыхалъхьэ Iуэхухэм дяпэкIэ нэхъри зрагъэубгъунущ. 
«Къыхэзгъэщыну сыхуейщ, нобэ ди ­хэкум и хэгъэгу псоми езыхэр зэрыгушхуэ хъугъуэфIыгъуэхэмрэ ехъулIэныгъэхэмрэ зэраIэжыр. Апхуэдэуи экономикэм и унэтIыныгъэ псоми - къэрал IуэхущIапIэ инхэм, уней хьэрычэтыщIэ Iуэху нэхъ лъэщхэм, иджырей компание цIыкIухэмрэ ику итхэмрэ, университетхэм, щIэныгъэ центрхэм - лэжьыгъэу ирагъэкIуэкIыр бэщ, абы къыпэкIуэри куэдщ. А псори къы­щIыдэхъулIэр цIыху мелуанхэм я зэфIэкIхэр зэрыинырщ. Абы ипкъ иткIэ, мыхьэнэшхуэ иIэщ апхуэдэ цIыху зэчиифIэхэм я цIэмрэ я IэдакъэщIэкIым сэбэпынагъыу пылъымрэ утыку къихьэным, къэралым къыщацIыхуным, дуней псом цIэрыIуэ щыхъуным. Мис итIанэ хэт и дежкIи хьэкъ хъунущ Урысейр Iэмалхэм я къэралу зэрыщытыр, цIыху зэчиифIэхэм­рэ гуащIафIэхэмрэ зэрикуэдыр, ди жылагъуэм бгъэдэлъ зэфIэкIым гъуни нэзи зэримыIэр», - жиIащ Путиным. 
Президентым къызэрыхигъэщамкIэ, щIа­лэгъуалэм ябгъэдэлъ зэчийм зрагъэужьын папщIэ дяпэкIэ Iэмал нэхъыбэж къыхузэрагъэпэщынущ, мис абыкIэ мы­хьэнэшхуэ иIэщ зи гугъу тщIы зэгухьэ­ныгъэм иригъэкIуэкI зэпеуэхэмрэ къы­хилъхьэ Iуэхухэмрэ. 
- Ди хэкум и егъэджэныгъэм и хабзэ нэхъыфI дыдэхэр тхъумэкIэрэ, къыдэкIуэтей щIэблэр гъуэгу захуэ тхутегъэувэнущ, щIалэгъуалэр жэуаплыныгъэ зыпылъ Iуэху­-хэм тегушхуэфу едгъэсэнущ, щыпсэу хэгъэгухэм, къалэхэм, къуажэхэм я зыу­жьыныгъэм езыхэри хэлIыфIыхьу дунэ­тIынущ. Иужьрей илъэсхэм ар зэраху­-зэ­фIэкIынур ягъэлъэгъуащ ди щIэблэм, къэрал Iуэхухэми къалэн инхэми тогушхуэфри, балигъым хуэдэу зэфIагъэкI. Абы и щыхьэтщ волонтер зэщIэхъееныгъэхэр, экологие, творческэ жэрдэмхэр, нэ­гъуэщIхэри. Мы Iуэхум нэхъри зедгъэу­жьынурэ, нэгъуэщI­хэри иджыри къы­хэтлъхьэнущ, - жиIащ ­Путин Владимир. 
Урысей Федерацэм и УнафэщIым зи ­гугъу ищI «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» ­зэгухьэныгъэр зэрыщыIэ илъэсиплIым ­къриубыдэу проект 26-мкIэ зэхыхьэ гу­къинэжхэр, сэбэпынагъ ин къызыпэкIуа­хэр къызэрагъэпэщащ. А зэманым къриу­быдэу зэхыхьэхэм хэтащ Урысейм и ­хэгъэгу 89-мрэ къэрали 150-мрэ щыщу цIыху ­мелуан 18. Абыхэм ящыщ дэтхэнэми Iэмал зырызыххэ ягъуэтащ, хэти еджапIэ нэхъыщхьэ нэхъ цIэрыIуэхэм щIэхуащ, хэти къэралым и IуэхущIапIэ лъэрызехьэхэм IэнатIэ къыщагъуэтащ, къэрал ­къулыкъущIапIэхэм уващ. 
Президентым и жэрдэмкIэ къэунэхуа ­социальнэ лифтым и зэхэлъыкIэр апхуэдизкIэ зыхуей хуэзэу гъэпсащи, цIыху гъащIэм и сыт хуэдэ лъэхъэни сэбэп щохъу: школым е университетым щыщIэсми, лэжьапIэ щыува къудейми, унафэщI хъуа нэужьи. Абыхэм ящыщ дэтхэнэми Iэмал иIэщ и зэфIэкIыр щигъэлъагъуэу адэкIэ зыгъэкIуэтэну зэпеуэм е проектым хэтыну. Псалъэм къыдэкIуэу жыпIэмэ, «Лидеры России», «Эльбрус», «Я - профессионал», «Твой Ход», «Большая перемена», «Время карьеры», «ТопБЛОГ», «Культурный код», «Российская студенческая весна», «Мастера гостеприимства», «Цифровой про­рыв. Сезон: искусственный интеллект», «Флагманы образования», «Лучший социальный проект года», «Абилимпикс», «Экософия», «Студент года», «Мечтай со мной», «Моя страна - моя Россия», «Национальная технологическая олимпиада», «Другое дело», «Начни игру», «Больше, чем путешествие», «Открываем Россию заново» олимпиадэхэм, фестивалхэм, зэпеуэхэм, чемпионатхэм, ДНР-мрэ ЛНР-мрэ щыпсэу школакIуэхэмрэ студентхэмрэ папщIэ «Пишем будущее» зэхьэзэхуэм хэтхэм ныбжьэгъухэмрэ акъылэгъухэмрэ къыщагъуэт, грантхэр къыщахь, унэтIакIуэхэр къыщыхах, университет нэхъыфIхэм щIэтIысхьэнымкIэ, IэнатIэ нэхъ лъагэхэр зрагъэгъуэтынымкIэ сэбэп мэхъу. А псори зи фIыщIэр зэгухьэныгъэм компаниеу, къэрал, жыла­гъуэ зэгухьэныгъэу, еджапIэ нэхъыщхьэу 1500-м Iуэху къызэрыдащIэрщ. 
«Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» зэгухьэныгъэм и нэIэ щIэту 2019 гъэм къызэрагъэпэщащ «Сенеж» егъэджэныгъэ центрыр. Абы щIалэгъуалэ жыджэрхэр, зэпеуэхэм щытекIуахэр щоджэ, къэрал къулыкъущIэхэмрэ унафэщIхэмрэ я щIэныгъэм щыхагъахъуэ. Апхуэдэуи зэхыхьэ куэд щрагъэкIуэкI. «Мэшыкъуэ» щIэныгъэ центрри «Росмолодеж»-м и зы проект гъэщIэгъуэнщ. Абы щагъэхьэзырыр егъэджэныгъэм, щIалэгъуалэ политикэм, гъэсэныгъэ Iуэхум пэрытхэращ. Къищы­нэмыщIауэ, школхэмрэ университетхэм­-рэ щезыгъаджэхэм я щIэныгъэм щыха­гъа­хъуэ. «Мэшыкъуэр» 2022 гъэм и шы­­щхьэуIум къызэIуахауэ арами, занщIэу и цIэр Iуащ, щеджэну хуейхэр куэд дыдэ ­мэхъу. Абы и къыхуеджэныгъэри къалэн нэхъыщхьэри мыращ: «Езыгъаджэхэр егъэ­джэн». 
«ЩIэныгъэ» зэгухьэныгъэр совет лъэхъэнэм къыщожьэ. 1947 гъэм «Всесоюзное общество по распространению политических и научных знаний» зэгухьэныгъэу къэунэхуауэ щытащ. 2016 гъэм урысейпсо жылагъуэ-къэрал зэгухьэныгъэ хъуащ. 2021 гъэм мэлыжьыхьым и 21-м УФ-м и Президентым Федеральнэ Зэхуэсым зы­щыхуигъазэм «ЩIэныгъэ» урысейпсо ­зэгухьэныгъэр къэгъэщIэрэщIэжын зэры­хуейр щыжиIат, иджырей Iэмалхэр къагъэсэбэпу. 
Мис абы лъандэрэ и Iуэхум нэхъри зригъэужьу къогъуэгурыкIуэ зэгухьэныгъэр. «Сенеж»-р, «Мэшыкъуэр», «ЩIэныгъэр» нобэ «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» зэгухьэныгъэм и къару лъэщу жыпIэ хъунущ. Ахэращ къалэнхэм я нэхъыбэр зи пщэ дэлъыр. Мыбыхэм къекIуалIэ цIыхухэмрэ абыхэм зрагъэгъуэт щIэныгъэмрэщ Урысейм и къэкIуэнур зыубзыхунур, зыужьыныгъэм дыхуэзышэнур. Ар къызыгурыIуа унафэщIхэм лъэкI къагъанэркъым щIалэгъуалэмрэ IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэмрэ унэтIынымкIэ, къулыкъу лъагэхэм пэрыувэнухэр гъэхьэзырынымкIэ. 
ДОХЪУШОКЪуЭ  Синэ.