Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрда биринчи малкъар профессионал драматург эм режиссёр Геляланы Рамазанны эсгериу ингир къуралгъанды. Аны чеклеринде театровед эм журналист Сараккуланы Асиятны «Геляланы Рамазан: жашауда, сахнада да» деген китабыны презентациясы болгъанды. КъМР-ни миллет библиотекасыны ишчиси Гергокъланы Лейля драматургга аталгъан кёрмюч да къурагъан эди.
Геляланы Рамазан бизни театрыбыз, кесибизни миллет драматургиябыз болса сюйгенди. Биринчи болуп, малкъар тилде «Къанлы къалын» деген пьесаны жазгъанды. Анга белгили кесаматчыла бийик багъа бергендиле. Устаз эм жазыучу Бичиланы Хусей спектакльни Огъары Малкъарда кёргюзтгенлерини юсюнден былай жазгъанды: «Къанлы къалын» салыннган кюн уллу межгитни (ол заманда эл клубну) аллы эм тёгереги халкъдан топпа–толу эди. Бир жолгъа адамланы клубну ичине сыйынмазлыгъын билип, оюнну бир къауум кере кёргюзтген эдиле. Оюн башланып, бир кесек заман ётгенден сора уа, бизни къатыбызда олтургъан жашаулары келген эки–юч тиширыу жиляй эдиле. Ким биледи, ала кеси жашауларында, оюндача, ачы къадарларын эслеринеми тюшюре болур эдиле. Оюн бошалгъандан сора къараучуланы къаты къарслары клубну башын ёрге кётюргенча этедиле. Къарагъанла Ахматны, Жансуратны, Къаспотну рольларын ойнагъан артистлеге бегирек бюсюреген эдиле. Рамазан къараучулагъа кеси ыразылыгъын билдиргенин да унутмагъанма».
Таулу драматургну жашауу къысха болгъанды. Ол 1915 жылда туууп, 1942 жылда уа урушда жан бергенди. Къаллай бир адамыбыз къалгъандыла уруш аулакълада, къаллай бир жарыкъ умутла ёчюлгендиле алада…
Сараккуланы Асият «Къанлы къалынны» премьерасындан сора басмаланнган статьяланы, артда газетледе жазылгъан материалланы, радио бериулени тынгылы тинтгенди, андан сора да ГИТИС-ни архивинде ишлегенди. Москвадагъы Литератураны бла искусствону къырал ара архивинде уа ремонт болгъан заманнга тюшюп, полда мылы, угу-жугу болгъан къагъытлагъа ашыкъмай къарай тургъанлай, Рамазанны экспликациясын табып къойгъанды. Ол анда «Къанлы къалын» къалай салынырыгъын, не рольну ким ойнарыгъын жазыпды. «Мен китабым чыкъгъанындан эсе ол экспликацияны тапханыма къууаннганма», - дегенди Асият презентация ингирде. Бу документ чексиз магъаналыды таулуланы тарыхына. Жарсыугъа, пьеса кеси уа сакъланмагъанды, Уллу Ата журт урушну кезиуюнде театргъа бомба тюшген заманда кюйгенди.
Бармы эди халкъны биринчи драматургун сакъларгъа амал? Хау. ГИТИС-ни бошагъан Рамазаннга бронь берилген эди, билимли, малкъар театрны айнытырыкъ адамгъача. Ол анга къарамай, кеси ыразылыгъы бла урушха кетгенди, 115-чи кавдивизияны сатырларында фашистлеге къажау сермешлеге къатышханды, 278-чи миномёт взводха башчылыкъ этгенди. Мартыновка элде юзюлгенди къысха жашауу. Рамазан Сталинградны къоруулагъан къанлы урушха да къатышханды, анда этген жигитлиги ючюн «За оборону Сталинграда» майдалгъа да кёргюзтюлгенди. Жарсыугъа, ол Рамазаннга берилмей къалгъан эди, алай 2020 жылда Ахмед Нахушевни архивлени тинтгенини хайырындан саугъаны юсюнден белгили болгъанды. Сора Къабарты–Малкъарны Башчысы Казбек Коков майдалны Геляланы Рамазанны туудугъу Энейланы Алийге бергенди.
Презентацияда спектакльни юзюклери да бар эдиле. Той, келинни баш ауун алгъан кезиу, гяпчи – бу суратланы «Балкария» тепсеу ансамбль, Малкъар театрны артистлери эм Ташлы-Таладан «Ийнар» жыр къауум кёргюзтгендиле. Геляланы Рамазан малкъар халкъны адетлерин – тёрелерин, жырларын, тепсеулерин терен билгенди. Аны драмасында жарлы юйюрден къызны хор бла эрге берилгени, жашауда тюзлюк болмагъаны кёргюзтюлгенди. Рамазан сюймекликни таза сезимин бек багъалагъаны драмасында кёрюнюп турады, ол тенглик, насып болгъан дуниягъа чакъырады.
Геляланы тукъумну келечилери сахнагъа чыкъгъанда, филология илмуланы доктору, профессор Геляланы Ариука драматург халкъны жашауун терен билгени драмасында кёрюнюп турады ,дегенди. Ол тукъумну атындан Сараккуланы Асиятха ыразылыкъны билдиргенди.
Малкъар театрны артистлери бир бирлерин сюйген жашны бла къызны тюбешиулерин, ызы бла ананы бла къызны къыйын ушакъларын кёргюзтгендиле. Сюймеклик сыйынмай, мюлк-харакет багъаланнган дунияны Геляланы Рамазан тюрлендирирге сюе эди.
Ингирде эшитилген радио бериуледе жашаудан кетген артистлени ауазларына да халкъ сюйюп, тансыкълап тынгылагъанды.
Байсыланы Марзият.
Суратланы Артур Елканов алгъанды.
