Къэбэрдей-Балъкъэр къэ­рал университетым мазаем и 8-м щекIуэкIащ Кавказ Ищхъэрэм и щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я проектхэр щагъэлъагъуэ XVIII зэхыхьэр. Ар, зэрыхабзэу, къызэрагъэ­пэщащ Урысей щIэныгъэм и махуэм техуэу. 

Кавказ Ищхъэрэ федераль­нэ округым ит еджапIэ нэхъыщхьэхэмрэ щIэныгъэ IуэхущIапIэхэмрэ я щIэныгъэ къэ­ху­тэныгъэу 130-м щIигъу мы гъэм КъБКъУ-м и утыкум къыщрахьащ. Абы еплъыну щIалэгъуа­лэм яхуеблэгъат КъБР-м егъэ­джэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министр Езауэ Анзор, КъБР-м  и Парламентым и депутатхэу Емуз Нинэ, Iэпщэ Заур, Без­годькэ Владимир, Токъу Руслан сымэ, щIэныгъэ, егъэ­джэ­ныгъэ IуэхущIапIэхэм я уна­фэщI­хэр, Урысей Ипщэм и ­щIыналъэхэм я лIыкIуэхэр, ­къэ­ху­тэ­ныгъэхэм зи мылъку хэзылъ­хьэхэр. 
Фигу къэдгъэкIыжынщи, гъэ­лъэгъуэныгъэмкIэ я мурадыр щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэр я лэжьыгъэхэм тегъэгушхуэ­нырщ, нобэрей зэманым и нэщэнэ технологие лъагэхэр къагъэсэбэпкIэ гъащIэм щыщ­хьэпэну къэхутэныгъэхэр къы­зэIуегъэхынырщ, апхуэдэ Iуэху­хэм мылъку хэзылъхьэфыну­-хэр къешэлIэнырщ. Гъэлъэ­гъуэныгъэр КъБКъУ-м и гъусэу къызэрагъэпэщ Урысейм и ЩIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я зэгухьэныгъэм и Къэбэрдей-Балъкъэр щIыналъэ къудамэмрэ КъБР-м и щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэмрэ IэщIагъэлI­хэмрэ я советымрэ.
Адрей илъэсхэми хуэдэу, мы гъэми гъэлъэгъуэныгъэм лэ­жьыгъэ гъэщIэгъуэн куэд утыку къыщрахьащ, мэкъумэш IэнатIэм, медицинэм, ухуэныгъэм, промышленностым щIэуэ къыщагъэсэбэпыфыну Iэмалхэм теухуауи иджырей технологиемрэ робототехникэмрэ я лъэ­ныкъуэкIэ зыхунэсахэм ехьэ­лIауи. 
Псалъэм папщIэ, КъБКъУ-м Декоративно-прикладной гъуа­з­джэмкIэ и факультетым и ещанэ курсым щIэс Пекъу Даянэ Iуэху щхьэпэм йолэжь. Абы щыгъыныжьхэмрэ лей хъуа бзыхьэхуэхэмрэ хыфIамыдзэу фэилъхьэгъуэщIэхэр къызэрыхащIыкIыжынум теухуа проект къигупсысащ. Езым щыгъыу игъэлъагъуэ кIэр абы щыщт. «Пасэм хъыджэбзхэм Iэпкълъэпкъ дахэ яIэн папщIэ къагъэсэбэпу щытащ куэншыбэр. ЗэрыфщIэщи, апхуэдэхэр ди зэманми къезэгъыу фэилъхьэгъуэ щхьэхуэу къыдагъэкIыж хъуащ. Сэ утыку къисхьа мы куэншыбэр джинс гъуэн­шэ­джыжьым къыхэсщIыкIыжауэ аращ, - жери хъыджэбзым и ­IэдакъэщIэкIыр дегъэлъагъу. - НэгъуэщIу жыпIэмэ, жьы хъуа щыгъыныр хыфIэбдзэ нэхърэ, абы зыгуэр къыпхухэщIыкIыж­мэ къэбгъэсэбэпын хуейуэ къы­золъытэ, сыту жыпIэмэ ди дунейр иджыпсту армырами кIэ­рыхубжьэрыхум зэщIищтащ, щIыуэпсыр хъумэным ехьэлIа гугъуехьхэри ди мащIэкъым. Гугъуехьхэр къызэднэкIа хъу­ным хэлъхьэныгъэ гуэр хуэсщI­мэ сфIэфIу, елэжьын щIэздзащ мы Iуэхум». 
КъБКъУ-м Педагогикэмрэ психологиемкIэ, физическэ щIэныгъэмкIэ и институтым и ещанэ курсым щеджэ Темыркъан Марьянэрэ абы и щIэныгъэ унафэщI Цей ФатIимэрэ ­зэхагъэува «Робототерапие» Iуэхур тещIыхьащ аутизм иIэу къалъхуа сабийр пIейтей, гузэвэх хъуа нэужь, ар зэ­рыщхьэщах Iэмалым. ГъущI Iэмэпсымэр зэрызэпкъралъ­хьэмрэ зэрызэпкърахымрэ ирагъэпэщэщ щIыкIэурэ сабийхэр зэрытеум абыхэм гу ­лъатащ, икIи апхуэдэ дерс зыбжанэ ирагъэкIуэкIыну хунэсащ.
Анэдэлъхубзэмрэ лъэпкъ щэн­хабзэмрэ щIэблэм яIэ­-щIэху зэрыхъуам иригузавэу, КъБКъУ-м Педагогикэмрэ психологиемкIэ, физическэ щIэ­ныгъэмкIэ и институтымрэ Иджырей зэхэщIыкIымрэ бжыгъэ технологиехэмкIэ институтымрэ зэгъусэу йолэжь зезыгъэужь гуащэхэр, Къэбэрдей-Балъкъэрым ис лъэпкъхэм я псысэхэмрэ нарт эпосымрэ я лъабжьэу компьютер джэгукIэхэр къыдагъэкIыным. Япэ проектым теухуауэ КъБКъУ-м Педагогикэмрэ психологиемкIэ, физическэ щIэныгъэмкIэ и институтым и унафэщIым и ­къуэдзэ Багъ Риммэ къы­зэ­рыджиIамкIэ, гуащэхэм лъэпкъ фащэхэр ящыгъыу щытынущ, хъыджэбз цIыкIу, щIалэ цIыкIу, апхуэдэуи адэ-анэ, адэшхуэ-анэшхуэм я теплъэ яIэнущ. Гуа­щэхэр адыгэбзэкIэ, балъкъэ­рыбзэкIэ, урысыбзэкIэ къопсалъэу щытынущ. Ауэ зэкIэ проектыр зэрагъэзэщIэну мылъку яIэкъым. 
Гъэлъэгъуэныгъэм къыщы­хьа къэхутэныгъэхэм укъызы­темыувыIэнрэ гулъытэ зыхуу­мыщIынрэ зыри яхэттэкъым. Ахэр къызэрыщыхъуам тедгъэпсэлъыхьыну дэ зыхуэдгъэзащ КъБР-м и Парламентым Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и комитетым и унафэщI Емуз Нинэ. «ЩIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я лэжьыгъэхэр щагъэлъагъуэ мыпхуэдэ Iуэхухэм мызэ-мытIэу сыщыIащи, пэ­жыр жысIэнщи, мыгъэрейр адрейхэм куэдкIэ къащхьэщокI, щIалэгъуалэм зэрызаужьам, нэхъыбэж яхузэфIэкI зэры­хъуам гу лъыботэ, - жеIэ абы. - IT технологие жыхуэтIэмрэ робот щIынымрэ ехьэлIауэ, ап­хуэдэуи 3D Iэмалыр къагъэ­сэбэпу цIыхум, унэхэм я теп­лъэр уи нэгу къызэрыщIагъэхьэну щIыкIэм теухуауэ щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм нобэ зыIэрагъэхьа зэфIэкIым укъегъэуIэбжь. Гъэлъэгъуэныгъэм гулъытэ ин щигъуэтащ зи узыншагъэм сэкъат иIэ сабийхэмрэ ныкъуэдыкъуэхэмрэ з­э­радэлажьэ Iэмалхэми. Сигу ирихьахэм ящыщщ ди щIы­уэпсым и дахагъэр хъумауэ республикэм и щIыпIэхэм зэ­рызыщагъэпсэхуну псэуалъэ хьэлэмэтхэр къызэра­гуп­сы­сыф­ри. ИкъукIэ проектыщIэ гъэщIэгъуэн куэдым нобэ зыщыдгъэгъуэзащ. Гу зэ­ры­лъыстамкIэ, абыхэм яхэтщ ипэ илъэсхэми утыку кърахьахэм ящыщ, ауэ иджы я лэжьыгъэм зэрыхагъэхъуар нэрылъагъущ. Сэ сыт щыгъуи си гуапэщ зэфIэкI зиIэ ди щIалэгъуалэр зэзгъэцIыхуну, ахэр зыпэрыт Iуэхум зэрыдихьэхыр си нэкIэ зэзгъэлъагъуну. СызэригугъэмкIи, къэкIуэнум абыхэм ехъулIэныгъэфIхэр щIэныгъэм щызэIэрагъэхьэнущ».
Гъэлъэгъуэныгъэм и къэп­щы­такIуэ гупым лIэужьыгъуихкIэ лэжьыгъэ нэхъыфIхэр ­ягъэбелджылащ. Апхуэдэу те­кIуэныгъэр хуагъэфэщащ: КъБКъУ-м и студент Къалмыкъ Астемыр (абы и проектыр теу­хуащ мафIэс къыщыхъуа щIы­пIэр видеокIэ къызэраху­тэм); СКФУ-м и къудамэу Пятигорск институтым щIэсхэу Лазарев Кириллрэ Калиберда Игоррэ (видеокамэрэхэм я лэжьэкIэм зезыгъэужь Iэмалхэр къагуп­сысащ), КъБКъУ-м щеджэ Шэшэн Лацэ (адыгэбзэр компьютер IэмалкIэ зэрызэрагъэщIэфыну дерс зэхигъэуващ), КъБКъУ-м и еджакIуэхэу Лыджыдэ Ислъам, Шырыт Ас­темыр, Къущхьэ Алихъан сымэ (Къэбэрдей-Балъкъэрым и зыгъэпсэхупIэхэм зыщыщыбгъэгъуэзэфыну напэкIуэцI зэ­-халъхьащ), «Профхимия Юг» ООО-м и IэщIагъэлI Салимов Гариб-оглы Рафаэль (Джэрпэджэж деж къыщыщIах нат­рий монтмориллонитыр къэгъэсэбэпауэ зэрагъэкъабзэ псыхэр къыщIэгъэкIыным и лэ­жьыгъэр триухуащ). ТекIуахэм ЩIыхь тхылърэ сом мин 35-рэ иратащ. 

Сурэтыр  Къарей  Элинэ трихащ.

БАГЪЭТЫР Луизэ.