1972 гъэм жэпуэгъуэм и 20-м «Кабардинка»-м и къэфакIуэхэм япэ лъэбакъуэхэр щачат Австралием. Я япэ концертыр щатынур а къэралым и къалэ нэхъ инхэм, нэхъыфIу зызыужьахэм ящыщ Тасманиерт (Лончестон).
Гупым я гъусэу а зэманым хамэ къэралхэм щыIа, республикэм щэнхабзэмкIэ и министру щыта Ефэнды Джылахъстан и гъуэгуанэ тхыгъэхэм ящыщ пычыгъуэ къыхэтхащ «Браво, Кабардинка!» зыфIищу къыдигъэкIыжауэ щыта тхылъым. Лъэпкъ тхыдэм дежкIэ мыхьэнэ зэриIэм къыдэкIуэу, а тхыгъэхэр апхуэдизкIэ гъэщIэгъуэну абы итхыжащи, «Кабардинка»-м и лъэр здигъэува къэралхэр, дэри дыщыIам хуэдэу, ди нэгу къыщIоувэ. Абы щыщу зэддзэкIарщ фи пащхьэ нобэ итлъхьэр.
- «Принцесс» театрым цIыхур щIэзу къекIуэлIащ. Концертым щIидзэн и пэ утыкум къихьащ къалэм и мэрыр, Австралием и премьер-министру щыта Гортон Джон, нэгъуэщIхэри. «Фэ нобэ флъэгъунущ къафэ куэд, дахагъэм и щапхъэу. Сэ си дежкIэ пщIэшхуэщ Австралием къытхуеблэгъа «Кабардинка» ансамбль цIэрыIуэм и пшыхьыр къызэIусхыну», - жиIащ Гортоным. ЦIыхухэр щымщ. Ансамблым и оркестрым макъамэр ирешажьэ. Фащэ гъэщIэгъуэнхэр зыщыгъ хъыджэбзхэр псым есу фIэкIа умыщIэну утыкум къихьащ. КъыкъуэкIащ щIалэ къуданхэри. Теплъэгъуэм пэшым щIэсхэр зэщIиIэтащи, Iэгуауэшхуэ артистхэм хуаIэт. «Ислъэмейр», «Iэхъуэ къафэр», «Гандаган», «ЛIыжьхэр», «Кабардинка» къафэхэр цIыхухэм ягу зэрыдыхьар нэрылъагъут, уеблэмэ дэтхэнэри тхуэрытхуэ къытрырагъэзэжат. Концерт нэужьым, къалэ музейм и лэжьакIуэхэм «Lion» клубым драгъэблэгъащ. Артистхэр ешами, бысымхэр ягъэщIэхъуакъым. Абдеж къыщытIущIэжащ Австралием и Правительствэм и унафэщIу щыта Гортони. Абы жиIат Совет Союзыр зригъэлъэгъуныр зэрихъуэпсапIэр...
Лончестон концерти 10 ансамблым щигъэлъэгъуэнут, абыхэм я билетхэр куэд щIауэ зэбграхат. КъыкIэлъыкIуэу къытпэплъэрт Хобарт, иужькIэ Сингапур, Филиппинхэр. Гъатхэми ди гукъыдэжыр нэхъри къиIэтырт... Гукъинэ тщыхъуахэм ящыщщ «Пщы Соломон и бгъуэнщIагъым» дызэрыщыIар. Езы щIыуэпсым и «музейр» «уардэ унэ» зэмыщхьурэ зыбжанэ мэхъу. БгъуэнщIагъ кIуэцIым и щхьэм зыщIагъэкъуауэ щытщ тхыпхъэ хьэлэмэтхэр къызыхэIущIыкIа щIэсэхэр (абыхэм яхэтщ зи ныбжьыр илъэс мин 42-рэ хъуауэ къалъыти). Ди гъуэгугъэлъагъуэм къыджиIэж хъыбархэм дедаIуэу, набдзэгубдзаплъэу зыщытплъыхьу куэдрэ дыщIэтащ бгъуэнщIагъым...
…Концерт нэужьым Тасманием ГъуазджэхэмкIэ и цIыхубэ зэгухьэныгъэм зэхуэс хьэлэмэт тхузэхишащ. IуэхущIапIэм и секретарь Керслейк Мойджер гуапэу къытIущIащ. «Кабардинка»-м и Iэзагъыр хуэмыухыу тепсэлъыхьырт ар. ЦIыхушхуэ куэдым (30 - 40 хъун зы гупыфIым) дыIуигъэщIащ абы а пщыхьэщхьэм. Яхэтт абыхэм драмэмрэ балетымкIэ артистхэри гъуазджэм и лэжьакIуэ нэгъуэщIхэри. АрщхьэкIэ, бзэхэр фIыуэ зэрыдмыщIэм гугъу дригъэхьащ. Бзаджагъэм хуекIуат хьэмэ нэгъуэщIт, зыгуэр къызэупщIащ: «Сыт инджылызыбзэ щIумыщIэр?», - жиIэри. Зытезмыгъэхьэн щхьэкIэ: «Уэ щхьэ умыщIэрэ урысыбзэр?» - стыжащ жэуапу. Си псэлъэгъур къикIуэтыну цIыхутэкъым. «Ар пэжщ, - жиIащ абы. - Ауэ инджылызыбзэр - ар Шекспир и бзэщ!». Уэ упагэмэ, сэ сыерыщкъэ, жыхуиIэращи, си псалъэм пызощэ: «Шекспир и IэдакъэщIэкIхэр уахътыншэщ. АрщхьэкIэ урысыбзэри къулейсызкъым. Ар Пушкин, Толстой сымэ я бзэщ!». Ауэрэ зызоплъыхьри, Аронов Евгений нэмыцэбзэ зыщIэ къилъыхъуэу къысIэщIолъагъуэ. Хамэ къэрал хъыджэбз гупым къаухъуреихьа Соттаев Къанщауэрэ КIэш Федяри зэдзэкIакIуэхэм дакъикъэ къэс зыхуагъэзэн хуей мэхъу. Зыми и дэIэпыкъуэгъу мылъыхъуэу, Шэбэзджэрий Рае, Токъу Тося, Жабоевэ Ленэ сымэ IэкIуэлъакIуэу бысымхэм епсэлъащ.
Хобарт и «Сити Холл»-м зыкъызэрыщыдгъэлъэгъуар концерт программэхэм тещIыхьауэ ямыухуами (утыкур цIыкIут, зыщыбгъэхьэзырын иIэтэкъым), ди артистхэм яхузэфIэкI къагъэнакъым. Концертым и япэ Iыхьэр иухауэ, штатым и губернатор Бастиан Эрик зыкъысхуигъэзащ. «Фи фIэщ фщIы, сэ мащIэкъым мы гъащIэм гъэщIэгъуэну щыслъэгъуар, ауэ а псоми йофIэкI нобэ «Кабардинка»-м дигъэлъэгъуа гъуазджэр», - жиIащ. «Iэхъуэ къафэр» - плIэ, «Къафэр» - тхуэ щрагъэгъэзэщIэжащ а пшыхьым ди артистхэм. Iэгуауэм лъэгуауэри дэщIыгъужу хобартдэсхэм егъэлеяуэ пщIэшхуэ ансамблым къыхуащIащ. Гулъытэншэ дищIакъым щIыпIэм къыщыдэкI «Меркурий» газетми. Абы тхыгъэ кIэщIхэри ансамблым и артистхэм я сурэтхэри щIэх-щIэхыурэ къытридзащ.
...Сингапур щыIэ ди посольствэм и лIыкIуэ Безрукавников Борис зытегузэвыхьыр а къэралым «Кабардинка»-м и концертхэр зэрыщитыну щIыкIэм и закъуэтэкъым, атIэ артистхэм зэрызагъэпсэхунми гулъытэшхуэ къыхуищIырт. Сингапур журналистхэм я лъэIукIэ япэ махуэм пресс-конференцышхуэ зэхэтащ. Газетхэмрэ телевиденэмрэ я лэжьакIуэхэр зыщIэупщIэхэм хуэфэщэн жэуап ди щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ иратыфынтэкъэ!
Езы Сингапур хуэдэу, и Лъэпкъ театрри зыми ещхьтэкъым. ЦIыху мини 3-м тещIыхьа пэшым и ныкъуэм нэст щхьэ зытелъыр, адрейр уафэгум уиплъэу зэIухат. Концертым щIидзэным иджыри сыхьэт ныкъуэ иIэжу цIыхур уэру къекIуалIэу хуежьащ, щIэх дыдэуи театрым щIэз хъуащ. Пшыхьым къеблэгъат Безрукавниковыр, хьэрычэтыщIэ Мандыркин Ю.Г., Сингапур зыхъумэжыныгъэмкIэ и министр Сви Го Кенг, коммуникацэмрэ связымкIэ министр Лин Ёнг Ньюк, щэнхабзэмкIэ министерствэм и парламент секретарь Таддин Шарафудин бин, нэгъуэщIхэри. «Телъыджэщ!», - жаIэрт абыхэм. Плъыфэбэу зэщIэлыдэ Сингапур къалэри «Кабардинка»-м къихьэхуат.
1972 гъэм щэкIуэгъуэм и 17-м дынэсащ Филиппинхэм я къалащхьэ Манилэ. «Кабардинка»-м абы концертищ щитащ. Сыт хуэдиз къару халъхьат абы а псом, итIани ахэр жыджэрт, жант, нэжэгужэт...
БАГЪЭТЫР Луизэ.
