Быйыл бузну кесип, суугъа бир кирип чыгъайым дегенлей, бир тиширыу бла эр киши ёлгендиле. Аланы буз тюбюнде терк баргъан черек элтип кетгенди.Сора биягъы битеу Россейде башландыла даулашла: сууукъ сууда жуууннган хайырлымыды, хаталымыды? Халкъда «моржла» деген адамла не хыйсапдан сайлайдыла къыш череклени? Аны юсюнден биз энчи иели «Ваш доктор» деген медицина араны врач-терапевти Холамханланы Халимат бла ушакъ этгенбиз.

- Сизни пациентлеригизни араларында бармыдыла «моржла»?

- Больницалада багъылгъандан арыгъанла, саулукъларын кючлендирирге башха амалла излейдиле. Дармансыз амалла. Алай бу жумушну саулукъну тынгылы тинтип, врач бла оноулашхынчы, этерге жарамайды. Мен алгъа поликлиникагъа барып, толусунлай битеу органларыгъызны  халын билигиз дейме. Жарсыугъа, адамланы асламысы саулукъларына къайгъырмайдыла.

Ф.Нансен айтханнга кёре, адам сууукъгъа юйренмейди, анга тёзерге  керекди ансы. Бек иги амал а – ол саулукъду. Ол а къайдан чыгъарыкъды? Адам сууукъ суугъа кирсе, терисини тыш жанында капиллярла, адамны чархын сууутмаз ючюн иничкерген этедиле. Аны бла бирге къан жюрекни, бауурну, ёпкелени эм башха органланы артыгъы бла толтурады, сора алада веществоланы жюрюулери игиленеди, ала кислород бла иги жалчытылынадыла эм иги тазаланадыла.

Сууукъ ваннадан сора адамны этини температурасы 40,3 градусха дери кётюрюледи. Заранлы микробланы къырыргъа уа 39 градус окъуна жетерикди. Ахырында бек кючлю адреналин къуралады, аны хайырындан адамла эсиртиучю ичгилени ичмейдиле, тютюнню да къоядыла, наркотиклени да хайырланмайдыла. Диабетиклени къанларында бал туз 1,5 кереге азаяды. Гипертониядан ауругъанланы болумлары да игиленеди. Алай бу амал бла хайырланыр ючюн, адамны иммунитети кючлю болургъа керекди.

- Башхача айтханда, жыл сайын сууукъла келирин сакълайбыз, ала келгенлей, саулукъну кючлеуню башлайбыз?

- Саулукъну кючлеуню не заманда да башларгъа эм бардырыргъа боллукъду. Бек иги амалы – ваннада сууукъ суугъа 10 секундха тумаланып, сора жылы кийинсенгди.

- Бир-бирле сууукъ сууда жуууннгандан сора, жылыныргъа деп, къыздырыучу ичги ичедиле?

- Ол иги тюйюлдю. Сууукъда адамны чархы, жылыуну тас этмез ючюн, къан тамырланы иничкертеди. Ичги уа аланы кенгертген этеди. Ол болумда адамны санындан жылыу терк кетеди, эти бек терк сууукъсурайды. Бек  сууукъ болгъан адамны аракъы бла жылытыргъа кюрешмегиз. Къан тамырла кенгерликдиле, сууукъ къан ич органлагъа саркъырыкъды эм аланы бютюн да сууутурукъду. Сууукъ болуп тургъанлай, исси суу бла жууунургъа неда хамамгъа барыргъа да жарамайды. Белгили шарт: 1989 жылда Норвежск тенгизде суу тюбюнде жюзюучю «Комсомолец» кеме батханда, андан 16 адамны саулай чыгъаргъан эдиле! Баш механикни эм замполитни исси сууу бла ваннагъа салгъан эдиле, сегизеуленни уа саунагъа сукъгъан эдиле. Эки сагъатдан ала барысы да ёлгендиле.

- Исси хамамда терлегенден сора къаргъа ауаргъа неда юслерине сууукъ суу къуяргъа сюйгенле бардыла?

- Сиз суугъа этигизни хамамда къыздырмай кирирге керексиз, сууукъну сезерча. Теригиз 40-42 градусха дери жылыннган эсе, ол болумда сууукъ суугъа тумалансагъыз окъуна, сууукъну сезерик тюйюлсюз. Алай эсе, саулугъугъузну кючлемейсиз.

- Сууукъну бла иссини терк-терк алышындыргъан душ хайырлымыды?

- Ол къан тамырланы тёзюмлюлюкге юйретеди. Адамны териси да игиленеди. Саулукъну игилендирир ючюн а сууукъда кёбюрек турургъа керекди.

Байсыланы Марзият.