Табийгъатха аяулу кёзден къараргъа гитчеликден юйретирге

КъМР-ни Парламентинде болгъан «тёгерек столда»  республикада экология билим бериу не халда болгъаны эмда халкъны табийгъатха  кёз къарамын тюрлендириуню, экология культураны игилендириуню  мадарлары сюзюлгендиле. Тюбешиу Аграр политика, экология, табийгъатны хайырланыу эм жер халла эмда Билим бериу, илму эм жаш тёлю политика жаны бла комитетлени башламчылыкълары бла къуралгъанды. Анга Парламентни спикерини орунбасары Жанатайланы Салим, профильли комитетлени башчылары Мокъаланы Кемал, Светлана Азикова, билим бериу, табийгъатны сакълау жаны бла министерстволаны бла ведомстволаны, жер-жерли власть органланы, жамауат организацияланы келечилери къатышхандыла.
Тюбешиуню ача, Жанатайланы Салим жамауатны экология культурасын игилендириу республикагъа, саулай къыралгъа да магъаналы болгъанын чертгенди. Ол РФ-ни Президенти Владимир Путин Федерал Жыйылыугъа Посланиясында бу соруулагъа энчи эс бургъанын да эсгертгенди.
- Къабарты-Малкъарны айбат жерлери кёпдюле, алай ала къаллай жарсыулу болумгъа жетгенлерин кёрсенг, жюрегинг къыйналады. Мен акъыл этгенден, тёгерекдеги къудуретге сюймекликге, анга аяулу кёзден къараргъа сабийликден юйретип башларгъа керекди. Республикада табийгъатны сакълау, тёгерекде тазалыкъны жалчытыу тёреге кирирча этерге борчлубуз, -дегенди ол.
КъМР-де экология билим бериу не халда болгъаныны юсюнден докладны жарыкъландырыу, илму эм жаш тёлюню ишлери жаны бла министрни орунбасары Ирина Шонтукова этгенди. Аны  айтханына кёре, школда экология энчи окъутулмай  эсе да, табийгъатны аяулу хайырланыргъа кереклисини юсюнден химияны, биологияны, физиканы, башха дерслени кезиуюнде айтылады, анга школдан тышында ишде да энчи эс бурулады.
Докладчы министерствону башламчылыгъы бла къуралгъан акцияланы, конкурсланы, олимпиадаланы юслеринден тынгылы билдиргенди. Сёз ючюн, экология жаны бла битеуроссей олимпиаданы регион бёлюмю хар жылдан да бардырылады. Быйыл а анга 35 школчу къатышхандыла, аладан тёртеулен айырмалыланы санына киргендиле.  
Ёсюп келген тёлюню юйретиуде Эколого-биология араны магъанасы уллуду. Анда къошакъ билим бериуню 42 программасы толтуруладыла, ол санда экология жаны бла 24-сю. Бу учреждениягъа уа юч мингнге жууукъ сабий жюрюйдю.
Бюгюнлюкде республикада волонтёр къымылдау тири болгъанды, аны келечилери тёгерекдеги къудуретни сакълау жумушлагъа энчи эс бурадыла. Сёз ючюн, «Помоги ближнему» клуб «Таза Элбрус» деген акцияны бардырадыла. Анга къатышханла уа Европаны бек бийик таууну этеклерин туристле къойгъан къалгъан-къулгъанладан  тазалайдыла.

Терекле орнатыуну битеуроссей кюнюнде  уа республиканы районларында бла шахарларында 10 мингден аслам зыгыт  салыннганды. Уллу Ата журт урушда Сталинград ючюн къазауатда хорламгъа аталып, бизни волонтёрла Волгоградда Мамаев дуппурда 30 назы бла 70 къызыл эмен орнатхандыла.
Докладчы белгили этгенича, республиканы 85 школунда жаш экологланы отрядлары къуралгъандыла, ала 1300 адамны бирикдиредиле. «Жашил планета» битеуроссей экология къымылдауну республикада бёлюмюню келечилери тамамлагъан акцияланы юслеринден да билдиргенди. Ол ишлегенли уа 20 жылдан аслам болады.  
 Прохладныйни 21 сабий садында бла 10 школунда  къалгъан-къулгъанланы бир бирден айырып жыйып башлагъанларыны юслеринден да билдиргенди министрни орунбасары. «Бу ариу тёреге башха учрежденияла да къошулурла деп бек ышанабыз. Сёзсюз, тёгерекдеги къудуретни сакъларгъа, табийгъатыбызгъа аяулу кёзден къараргъа кереклисине сабий саддан юйретип башларгъа тийишлиди, артда кеч боллукъду»,-дегенди ол сёзюню ахырында.
Жыйылгъанла къалгъан-къулгъанланы айырып жыяргъа кереклисин тюзге санагъандыла. Аграр политика, экология, табийгъатны хайырланыу эм жер бла байламлы халла жаны бла комитетни башчысы Мокъаланы Кемал а  коммунал багушну жарашдырыу жаны бла жангы жорукъла ишлеп башлагъанларын, хар субъектде да регион операторла къуралгъанларын эсгертгенди. Алай бла уа къалгъан-къулгъанланы жарашдырыу муниципал власть органланы жууаплылыгъындан бир организациягъа бериледи.
Тюбешиуде Табийгъат байлыкъланы бла экологияны министерствосуну тёгерекдеги къудуретни сакълау эм табийгъатны аяулу хайырланыу жаны бла департаментини башчысы Цийкъанланы Марат да сёлешгенди. Ол башха ведомствола бла бирге халкъны экология культурасын игилендириу жаны бла къаллай жумушла толтурулгъанларын билдиргенди.
Чегем районну администрациясыны башчысыны орунбасары Асланмурза Гукежев а районда субботниклени, тюрлю-тюрлю акцияланы чеклеринде элле, череклени жагъалары тазаланнганларыны, школчула бла ангылатыу ишге энчи эс бурулгъаныны юслеринден айтханды. Чегемлиле уа «Россейни сууу», «Агъачны сау этейик», «Таза черекле – таза жагъала» эм кёп башха акциялагъа къатышадыла.
Къабарты-Малкъар къырал аграр университетни кафедрасыны башчысы Хусейн Назранов а школчуланы, студентлени эмда тамата тёлюню арасында бардырылгъан социология тинтиулени эсеплери бла шагъырей этгенди. Андан ачыкъланнганыча, экология культурагъа гитчеликден юйретип башларгъа керекди. «Сёз ючюн, сабий садда тюбешиуде балачыкъла табийгъатны юсюнден 30-дан аслам соруу бергендиле, школчула – 3-4 соруу, студентле уа бирин да угъай. Ол а тамата бола баргъаны бла жаш адамны тёгерекдеги къудуретге сейири азайгъанына шагъатлыкъ этеди»,-дегенди ол.
Жыйылыуда Эколого-биология араны башчысыны къуллугъун толтургъан Алексей Кольченко, Къабарты-Малкар къырал бийик-тау табийгъат заповедникни башчысы Газаланы Хаджи-Мурат да докладла этгендиле.
«Тёгерек столгъа» къатышханла эски батарейкаланы бла аккумуляторланы жыйыугъа эм жарашдырыугъа энчи эс бургъандыла.  Нальчикни 9-чу номерли школуну башчысы Ольга Коротких окъуучула энчи акция къурап, сагъынылгъан биринчи атланы жыйып башлагъанларын айтханды. «Алай тинтиуле бардыргъаныбызда, республикада, жууукъ субъектледе да аланы бир жерде да жарашдырмагъанларын ачыкълагъанбыз. Ала табийгъатха къаллай заран салгъанларын айтыр кереклиси болмаз»,-дегенди ол.
«Эко-Гармония» жамауат организацияны башчысы Лариса Бабгоева, сёзге къошула, ала 2014 жыдан бери «Батарейка, сдавайся» деген акцияны  бардыргъанларын белгилегенди. Анга уа тюкенле, организацияла, энчи адамла да къошулгъандыла. Эски батарейкаланы Челябинскде «Мегаполис ресурс» завод жарашдырады, аны бла келишимле этиледиле.
-Жууукъ кезиуде ары жыйгъан батарейкаланы ары жиберирге хазырланабыз. Алай аланы жарашдырыр ючюн ахча тёлерге тюшерикди,  бу ишни кесибиз толтурургъа хазырбыз,-дегенди Бабгоева.
Жыйылыуда башхала да сёлешгендиле. Тюбешиу жууаплы органлагъа эсгертиулени къабыл кёрюу бла бошалгъанды.

 

Тикаланы Фатима.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

26.04.2024 - 17:10

ЧЕРЕК ЖАГЪАЛА ТАЗА БОЛУРЧА

Солуу кюнде «Экология» миллет проектге кирген «Сейир суу объектлени сакълау» федерал проектге кёре, «Россейни суулары» деген экология акция ётерикди.

26.04.2024 - 17:09

ЭЛНИ ЖАШАУУНА КЪУУАТ БЕРГЕН

Халкъыбыз не заманда да тойну-оюнну сюйген миллет болгъанына кёп шартла бардыла. Аны къобузда бла къыл къобузда аламат сокъгъан келечилеринден бири уа Темуккуланы Манаф болгъанды.

26.04.2024 - 09:03

«КЪАН БАСЫМЫГЪЫЗ МАРДАДА ТУТУРЧА, БИР ЗАТХА АСЫРЫ БЕК КЪУУАНМАЗГЪА НЕДА КЪАТЫ АЧЫУ ЭТМЕЗГЕ КЮРЕШИГИЗ»

Эрттенликде уяннганлай, башынгы жастыкъдан айыралмай къалсанг, ангылайса: биягъы къан басым.  Жаз башы, жауунла, кюн бирде жай, бирде къыш, къан басымны терк тюрленнгени…Не зат этерге боллукъду?

26.04.2024 - 09:03

ЭМ АРИУ СПОРТДА – АЛЧЫ ЖЕРЛЕ

Дондагъы Ростовну «Левенцовский» спорт арасында эстетика гимнастикадан «Оскар» деген облатсь даражалы тёрели эришиу къуралгъанды.

25.04.2024 - 14:00

РЕСПУБЛИКАНЫ КЪАУУМУ – БИРИНЧИ

Нальчикде дзюдодан Сбербанкны кубогуна регионла аралы эришиу бардырылгъанды. Анга къыралны 7 субъектинден 200-ден аслам спортчу къатышханды.