Бадыражанланы (помидорланы) эртте заманлада окъуна саулукъну кючлендирген, кюч-къарыу берген, тири этген аллай кёгетге санагъандыла. Аны сюймеген жер башында хазна адам болмаз. Аны хар неси да хайырлымыды, огъесе хатасыдамы болур деген сорууну бергенле да болуучудула. Шимал Кавказны ведомствола аралы ветеринария лабораториясыны Къабарты-Малкъарда химия-токсикология бёлюмюню специалисти Сюзанна Тхазеплова береди анга жууап.

Теплицалада томатланы асламысында жерде угъай, гидропоника деген амал бла ёсдюредиле. Ол а неди: кёгетге керек затланы тюрлю-тюрлю химикатла къошуп алай бередиле. Ала уа ызы бла бадыражанны ичинде жыйыладыла. Теплицада битген томатла бир заманда да ийис этмеучюдюле. Ол биз сакълагъан витаминлени бла минералланы орунуна уа ичибизге нитратла бла пестицидле тюшедиле. Нек дегенде, жерге салып ёсдюргенден эсе гидропоника амал фермерге иги файда келтиреди. Аны себепли быллай кёгетлени килограммла бла ашап окъуна тур, саулукъгъа хатасы болмаса, хайыры чырт да жокъду, алай аш къанганы жасаларгъа уа ала бек жарайдыла.

Ачыкъ жерде ёсген битимле уа аллай тюйюлдюле; ала хайырлы затланы топуракъдан аладыла, витаминледен бла минералладан байдыла, крахмал, холестерин, жау, бал туз а ичлеринде жокъду.

Эм суулу кёгетге наша саналады, алай томат да анга артыкъ бек хорлатмайды бу жаны бла. Аны 100 граммында 95,28 граммы – сууду. Ол себепден арыкъ болургъа сюйгенлеге хайыры уллуду.

Бадыражанны къурамында антиоксидант (ликопин) барды, ол адамны ичинде заранлы клеткала ёсмезге, ДНК-ны бузмазгъа да болушады. Эм игиси – помидор хайырланыучу жашагъан жерде ёсген эсе.

Томатлада «насыпны гормону» серотонин да барды; ол адамны кёлюн кётюреди. Урлугъу уа аскорбин кислотадан байды. Аны эки минут чакълы биширсе, анда ликопин юч кереге кёбейеди. Нутриент деген хайырлы затла сарысындан эсе, къызыл сортларында асламдыла.

Кёгетни къадар тюрлю сорту барды. Аланы тыш сыфатларына, тюрсюнюне, татыууна, бишер заманына, юлкюсюню бийиклигине эмда башха ышанларына кёре айырыргъа боллукъду. Мор бетли помидорла тузларгъа игидиле, къызыл эмда сары тюрлюлерин терк ашаргъа керекди, жашил сортлары уа кёп заманны сакъланадыла бузулмай.

Томатлада ма бу затла бардыла: каротиноидле, органика кислотала, клетчатка, крахмал, минералла, ксантофилл, каротин, фенолла, антоцианла, антоксантинле, ликопин, A, PP C, B, K витаминле. Аны терк-терк ашай тургъан адамны жюреги иги ишлейди, териси таза болады, иммунитети кючленеди, сюеклери къаты боладыла, артыкъ сууу кетеди, темир къытлыкъ бла байламлы аурууу (анемия) бар эсе – ол да тохтайды.

Алай бла кесигиз кёресиз бадыражан нечик хайырлы болгъанын. Шёндю уа аны бишген кезиуюдю да, ашагъыз, саулукълу болугъуз.  

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.