Адам улу жаратылгъанлы жер юсюнде кёп тюрлениуле бола келедиле. Аланы юслеринден эртте заманладан бери кёп таурухлада, жомакълада, суратлада, жырлада эм башха затлада айтыла келгенди. Жер юсюнде адам табийгъат бла байламлыкъда мындан ары да жашарыкъды. Биз, Къабарты-Малкъар къырал бийик-тау заповедникни ишчилерини, табийгъатны Шимал Кавказны ортасында орналгъан, сейир энчиликлери болгъан жерни сакълаучуларыбыз дерге боллукъду.
Алай жашау алгъа баргъан къадарда адамланы сезимлери да тюрлене барады. Аны себепли заповедникни ишчилери да заманнга, жорукълагъа кёре бардырадыла ишлерин. Табийгъатыбызны ол сейирлик энчиликлерин адамлагъа билдирир эмда ангылатыр ючюн заповедникде табийгъат, билим, жарыкъландырыу бёлюмю барды. Анда уруннганланы баш борчлары – адамлагъа, уллу, гитче деп къарамай, бу къорууланнган жерлени аманатлыгъыны магъанасын ангылатыуду. Аны себепли туугъан, жашагъан жеринде жаныуарын, къанатлысын, къуртун, къумурсхасын, тауун, бузун, сууун, агъачын, хансын эм башха затларын ким иги биледи деп эришиуле къурайбыз, жазмада, назмуда да алчы болгъанланы саугъалайбыз.
Къуру окъуучуланы угъай, аланы устазларын да белгилейбиз. Жылны узунуна табийгъатны энчилигин кёргюзтген затлагъа жоралап, ол кюнлени белгилеп жыйылыула да бардырабыз. Быллай кюнледе заповедникни юсюнден алыннган кинола кёргюзтебиз. Бир-бир жыйылыулагъа Къабарты-Малкъарны Парламентини, КъМР-ни Табийгъат байлыкъла эмда экология министерствосуну келечилери, Черек районну къуллукъчулары да къатышадыла. Келип къарап, багъа бичип, кеслерини кёз къарамларын айтадыла, мындан ары да бирге къалай ишлесек тап болурун билдиредиле. Сау болсунла!
Халкъ жашагъан жеринде ёмюрден бери да табийгъатын сакълай, аны болумларына тюшюне, ала бла хайырлана жашап келгенди. Ол жылла бла халкъда жыйылгъан ахшы юлгюлени, табийгъатны жашаугъа келишген затларын хайырланырча онгла бардыла. Харкюнлюк жашауда жарарыкъ затланы да къолубуздан келгенича газетде, журналлада, интернетде, телевиденияда эм да радиода жазып, айтып ангылатыргъа кюрешебиз.
Бизни бек баш борчубуз – ёсе келген тёлю бла жарыкъландырыу ишни не тюрлю халда да бардырыуду, энчи сакъланнган, белгиленнген жерлени магъаналылыкъларын ангылатыуду. Ала уа, дагъыда жаныуары, агъачы, сууу, хансы – бары да бизни бюгюннгю эмда тамблагъы байлыгъыбыздыла.
Артыкъ малы болса, заповедникден ол этекге ётеди, кырдыкланы урлукълары тёгерекге-башха жайыладыла. Тау ауузларыбызны баш жанлары таза болсала, сууларыбыз шорхулдап келликдиле. Ол ариулукъну кёрюп, сезип, бизни адамларыбыз, къонакъларыбыз да зауукълукъ сынасынла.
Къабарты-Малкъар къырал бийик-тау табийгъат аманат жерде алты-жети турист маршрут барды. Заповедник табийгъат жорукълагъа сыйынып келген адамлагъа ачыкъды. Алагъа табийгъат байлыгъыбызны энчилигин айтырбыз, ангылатырбыз, кёргюзтюрбюз. Адам табийгъатны бек эсли, бек махтаулу инсаныды, ол жерин тас этмегенлей минг жылла бла жашасын. Хош келигиз!
Мокъаланы Ахмат,
Заповедникни табийгъат билим бериу эм туризм бёлюмюню ишчиси
