Кёп зат жалгъан интеллектни мурдорунда къуралгъан дунияны тамблагъы кюню къаллай боллукъду? Автомашинала орамлада адамсыз жюрюй, мобильный телефонла уа иелерин бетлерине къарап таный… Экспертлени бу теманы юсюнден оюмлары бла шагъырей этейик.

Тиллени кёчюрюуден башлап, пулемётха дери

Ахыр кезиуледе жалгъан интеллект (ИИ) бла байламлы жангылыкъсыз хазна бир кюн ётмейди. Электрон тилманчла китапланы аллындан ахырына дери кёчюредиле, нейросетьле суратла ишлейдиле, коммунал жумушлагъа къарайдыла, жангы дарманла къураргъа болушадыла. Аны экономикадан башлап, аскер илмулагъа дери къадар жерледе хайырын кёредиле. 

Эсге сала айтсакъ, чыгъармачылыкъ ишледе быллай интеллектни алгъын да хайырланып тургъандыла: 2018 жылда Christie's аукционда нейросеть ишлеген «Элмонд де Беламини суратын» 432 минг долларгъа сатхандыла. Владимир Путин а: «Жалгъан интеллект битеу адам улуну айныуунда ышаннгылы атламны мурдоруду», - деген эди бир конференцияда.

МТС компанияны жалгъан интеллект арасыны башчысы Александр Ханин оюм этгеннге кёре, он жылдан сора быллай интеллект хар юйде да хайырланыллыкъды. «Бу технология адамны болушлукъчусу боллукъду, аны онгларын иги да кючлендирликди», - дейди ол.

Алай дагъыда «бытовой» ИИ бюгюнлюкде хар бирибизни да жашауубузда барды дерчады: автомашинагъа къысха жолну кёргюзтген навигатор, компьютерде жазгъанда халатланы тапхан неда башха тиллеге кёчюрген программала, мессенджерледе башха тилледе айтылгъанны ангылашыныулу этген чат-ботла… Ала бары да, жаланда бир компьютерде неда смартфонда.

«Жалгъан интеллект деп биз машинагъа (компьютерге, смартфоннга…) адамны акъылыны бир-бир ышанларын кёргюзтюп ишлеген алгоритмлеге, программалагъа, оптимизация амаллагъа эм башха затлагъа айтабыз», - дегенди ИТ-къоркъуусузлукъ жаны бла эксперт Игорь Ашманов. – ИИ программа деп къадар информацияны неда материалланы автоматика халда тинтип оноу эте билген компьютер программагъа айтыргъа боллукъду.

Бизни орунубузгъа аламы?..

Алгъын жаланда бийик усталы специалистле эте билгенни энди машинала да толтуруп башлагъандыла: медицинада КТ эмда МРТ суратланы тинтедиле, тюз диагноз саладыла, автотранспортха эм къысха жолну табадыла, авиацияда автопилотла (ол да ИИ-ни бир тюрлюсюдю) самолётланы къондурадыла.

Фантастланы сагъышларындан бла умутларындан ИИ шёндюгю дунияда бек керекли эмда энчи бир жумушлада хайырланылгъан затха келгенди. «Жалгъан интеллект адам улугъа кёп тюрлю жумушланы эм борчланы тамамларгъа амал берген болушлукъчу болгъанды», - деп белгилегенди президент. Бу сферада жангычылыкълагъа бюгюнлюкде битеу компанияла эм уллу магъана бередиле: къоруулаудан башлап, медицинагъа, банк ишге, культурагъа дери да.

ИИ хайырланылгъан эм айныгъан бёлюмле сау дунияда да эм уллу перспективалары болгъаннга саналадыла.

Бу жаны бла эм терк айный баргъан, сора дагъыда жалгъан интеллектни жашаугъа сингдирген ИТ компанияланы юлгюсюне Яндекс эм Мейл компанияланы кёргюзтюрге тийишлиди. Ал жыллада ала жаланда интернетде къуру информация табаргъа неда электрон почта бла кюреширге онг бере эдиле. Шёндю уа кёп жаны бла иги да алгъа кетгендиле.

Машиналаны чеклерге

Фантастика киноладача, кюнлени бир кюнюнде ИИ адамланы ишсиз къояргъа, кёп жерледе алышыргъа неда, ким биледи, баш кётюрюп къутурургъа окъуна болурму? Не хазна. Адам этерик ишлени саны келир кезиуледе да аз боллукъ тюйюлдю. Алай аланы качествосу уа башха боллукъду.

«Жалгъан интеллект адамны бир заманда да алышаллыкъ тюйюлдю. Алай дагъыда кёп жерледе уа анга себеплик болгъанлай турлукъду. Шёндюгю кёп техника средстволача. Не да болсун, ахыры уа бирди – машиналаны къолда тутаргъа керекди», - дегенди конференцияда къыралны башчысы. – Бу къадар ресурслагъа тюз оноу эте билсек, ол бизге хайырлы боллукъду. Къадалып, быллай технологияла миллет умутларыбызгъа жетерге, Россейни иги жанына тюрлендирип, къыралланы арасында даражасын бийикге кётюрюрге онг берирча этерге керекбиз.

Алгъа барыуну тыяргъа амал жокъду, кёзлени къысып, тюрлениулени кёрмегенча этип турургъа жарамайды. Алай эсе уа, жалгъан интеллект бла ишлей эмда анга оноу эте билмей боллукъ тюйюлдю. Аны ючюн а батыр, билимли, тамблагъы кюннге таукел къарагъан адамла болургъа керекбиз».

Жан аурута билмейдиле

Къайсы жалгъан интеллектни да иши, былай ангылашыныулу айтханда, математика анализге таянып, информацияны белгиленнген ызда тинтиудю. Прогресс не къадар айныса да, логикагъа бойсуннган ИИ-де адамдача аллай ышанлары болур амал жокъду. Сёз ючюн, жан аурута неда логикагъа угъай, жюрекден келген сезимге кёре оноу эте билиу дегенча.

Башында сагъынылгъан конференцияда Владимир Путиннге жалгъан интеллект къыралны президенти болалырмы, деп соргъан эдиле. «Бу затны атындан окъуна кёрюнеди ол жалгъан болгъаны. Аллай затланы уа, ол санда интеллектни да, жаны, жюреги, адамгъа жарсый билгени, бет дегени да жокъду, - дегенди ол. – Аланы бары да гражданла къыралгъа оноу этерге сайлагъан инсанда болуулары уа бек магъаналыды».

Кеч къалмазгъа

Жалгъан интеллект бла иш къалай боллукъду, ол мындан арысында къайсы жанына айнырыкъды? «Шёндю машинала адам айтханны къыйын ангылайдыла. Ала башха-башха сёзлени магъанасын угъай, тилни хар энчилигин   билип, адам сёлеше тургъанда андан ары не зат айтыргъа боллугъун ойларча аллай амал табаргъа керекди. Алайды да, робот бла ангылашыныулу ушакъ этиуню юсюнден айтыргъа алыкъа  эрттеди. Машиналагъа адамланы логикаларыны  ышанларын билирге, ушакъ нёгери кесин къалай жюрютгенин теренирек ангыларгъа керекди, - дейди МФТИ-ни мурдорунда къуралгъан Илму-техника институтда Жалгъан интеллект жаны бла араны баш аналитиги Игорь Пивоваров.

- Шёндю тёреге чат-ботла кирип барадыла; ала ушакъ эте биледиле, ол санда ауаз бла да. Бот бла къысха сёзле айтып угъай, толу ушакъ бардырыргъа кюрешсегиз а, акъыл деген аны къаты бла  да озмагъанын кёрлюксюз, - дейди Игорь Ашманов.

Бюгюнлюкде къыралланы арасында эришиу ИИ сферагъа кёчгенди. Сёз ючюн, Тайланд «Жалгъан интеллектни айнытыу министерство» къурай турады. «Сауутланнган кючледе биз шёндю кёп жаны бла (РЭБ, гиперзвук) алдабыз. Аны ючюн американлыла да бек къайгъыдадыла, - деп хапарлайды Ашманов. – Алай жалгъан интеллект сферада да бизге кеч къалыргъа жарарыкъ тюйюлдю. Шёндю уа американлыла бла къытайлыла бир бирлери бла эришедиле, аланы экилеринден бири алчы боллукъ сунуп».

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.