Китайм ЩIэныгъэмкIэ и министерствэм и унафэкIэ еджапIэхэм жып телефон ирагъэхьыжыркъым илъэси 6 - 14 ныбжьым итхэм.
Абы хуэкIуэныр къызыхэкIар щIэб­лэм я нэхэм зэран хуамыгъэ­хъун, дерсыр здекIуэкIым телефонымкIэ ямыгъэджэгун, интернетым зэрыдихьэхыпэр ягъэмэщIэн папщIэщ. ЕгъэджакIуэр хуитщ мы хабзэм ебэкъуа ныбжьыщIэм и телефоныр къыIихыу семестрыр иухыху иримытыжыну (Китайм гъэ еджэгъуэр семестритI щыхъуу аращ). Щхьэусыгъуэ гуэрым къы­хэкIыу сабийм жып телефон ­къы­здри­хьэкIын хуеймэ, абы и ­къалэнщ еджапIэм къызэры­щIы­хьэу телефоныр пэш щхьэхуэм щигъэтIылъыну. Китайм и егъэджа­кIуэхэм сабийхэм унэ лэжьыгъэ ира­тыркъым жып телефоныр къагъэсэбэпын хуей хъууэ.
Бжыгъэхэм къызэрагъэлъагъуэщи, мы къэралым зи ныбжьыр илъэс 18-м нэмысахэм я процент 80-м нэсым смартфон яIыгъщ. Доху­тырхэм жаIэ зи нэм сэкъат игъуэ­тахэм кIуэ пэтми къазэрыхэ­хъуэр. КъищынэмыщIауэ, телефо­ным ит джэгукIэ зэмылIэужьыгъуэ­хэм дахьэхыпахэм я акъылыр зэщ­хьэ­щеху.
Хэт нэхъ пасэу, хэти нэхъ кIасэу къэрал куэдым хабзэу ягъэуващ жып телефоныр, смартфоныр еджа­пIэм щIамыхьэну. Псалъэм папщIэ, Азербайджаным, Франджым, Алыджым, Таджикистаным, нэгъуэщIхэми.
Урысейм санитар-эпидемиологие пщалъэхэр щыIэщ еджапIэхэм ягъэ­зэщIэн хуейуэ. Къапщтэмэ, 1 - 4-нэ классхэм щеджэ­хэр дакъикъэ 15 нэхърэ нэхъы­бэкIэ компьютерым бгъэдагъэс хъунукъым, 5 - 7-нэ классхэр - дакъикъэ 20-кIэ, 8 - 11-нэ классхэр - дакъикъэ 25-кIэ. Компьютерым ирилэжьа нэужь, нэм зезыгъэп­сэху зарядкэ ирагъэщIын, дерсыр яухмэ, Iэпкълъэпкъым ­зра­­гъэ­шэщIын хуейщ.
ЖыпIэнумэ, птхыныр тыншщ, нэгъуэщI Iуэхущ а псор егъэджакIуэм зэрыхузэфIэкIынур.
РАН-м и член-корреспондент, свя­зымрэ информатикэмкIэ IэщIагъэлI цIэрыIуэ Зубарев Юрий и ­тхыгъэ иджыблагъэ къыспэщIэ­хуам и гугъу кIэщI дыдэу фхуэсщIынут, жып телефоным сабийхэр ­щыхъумэн зэрыхуейм иджыри зэ гу лъывэзгъэтэн папщIэ.
ЩIэныгъэлIым жиIэращи, компьютерымрэ жып телефонымрэ сабийм и узыншагъэм къызэ­ры­мыкIуэу зэран хуохъу, лышх (рак) къеуэ­лIэным щыщIэкIыжу. Абы къыхегъэщ зи щIэблэр зыхъумэну хуей адэ-анэм махуэм къриубыдэу дакъикъитху нэхърэ нэхъыбэкIэ ар я быным ирамыгъэIыгъыну.
Абы жеIэ компьютеррэ гаджетрэ къыщагъэсэбэп еджапIэ пэшхэм я блынхэр электромалъхъэдис къарур зыщIэзышэ лэчкIэ ялэн, щхьэ­гъубжэхэм халъхьэ абджри абы ­ху­хэхауэ щытын зэрыхуейр. Сабийхэм я гъуэншэджхэр, курткэхэр ­тIууэ зэтелъу,  и щIагъ щIэлъ щэкIым электромалъхъэдисыр пхымыкIыу ящIын хуейуэ къегъэув. Щапхъэу къехь апхуэдэ щыгъын Японием щад, ахэр сабийхэм зэрахьэ зэры­хъуар.
Хэт а къомым пылъынур, иримыгъэлейуэ пIэрэ, жыпIэу узытетым пыпщэ хъунущ. Ауэ сабий куэдыщэ зэрысымаджэм, я щхьэ куцIым дагъуэ иIэ зэрыхъум, лышхыр зэрахуэлъэм тепщIыхьмэ, дызэгуп­сы­сын щыIэщ. «Дымылъагъу ажалым дригъэрщ», - жиIэу и тхыгъэм зэры­фIи­щами, Iуэхум и пэжыпIэр къи­Iуатэу къыщIэкIынущ.
Псыр псэхэлъхьэжщ, ауэ абыи уи а­жалыр къыхэкIынущ уемысыфу зыхэбдзэмэ. Апхуэдэщ иджырей технологиехэри: угубзыгъэмэ, уи Iуэху бгъэкIуэтэнымкIэ сэбэ­пыш­хуэщ; зэманыр ауэ сытми ирибгъэ­кIуэнумэ, узыгъэделэн защIэщ, уи узыншагъэри здихьу. Унафэ щыту­мы­щIыхьыфынукIэ, щхьэж и щхьэр къызэрыфIэIуэхущ, жыпIэнырщ къып­хуэнэжыр.