Адыгагъэр я Iэпэгъуу щIэныгъэ лъагъуэр хэзышхэр

Адыгэу ущытыным къикIыр зауэлI хахуэм и псэ пIутынырщ. Щхьэ­хуитыныгъэм зэрыхуэпабгъэмрэ къарууэ яхэлъамрэщ а лъэпкъым гъуэгугъэлъагъуэ хуэхъуари и тхыдэр зыгъэнэхуари. Зэман куэд дэкIащ ди лъэпкъым зэрихьа лIыгъэмрэ бэлыхьу зыхэтамрэ лъандэрэ, ауэ а хахуагъэмрэ лIыгъэмрэ ноби тфIэкIуэдакъым. Абы и зы Iыхьэ цIыкIущ Москва къалэ и «Сокол» районым щылажьэ «Радий» щIэныгъэ-производственнэ IуэхущIапIэ» АО-р.
ПщIэшхуэ зиIэ ди хэкуэгъу щIалэхэр зэхуэзышэсар зи гугъу тщIы IуэхущIапIэм и унафэщI Къуэн Мухьэмэд Iэбубэчыр и къуэрщ. Ар къызэрымыкIуэущ лэжьыгъэм зэрыбгъэдэтыр, сыт хуэдэ къалэнми гу­гъу­ехьми къэрал бгъэды­хьэкIэ къыхуе­гъуэтыф. Апхуэдэуи Къуэныр зи уна­фэщI IуэхущIапIэм лэжьыгъэу щы­зэфIахыр мащIэкъым.
Предприятэм и къежьапIэм жыжьэ къыщыщIе­дзэ. Хэку зауэшхуэм и лъэхъэнэм ар яухуауэ щытащ Iэщэ зэмылIэужьы­гъуэхэр къыщыщIагъэкIыну. Зауэр иуха нэужь, ар сыхьэт щызэпкъралъхьэ завод ящIащ, 1959 гъэм «Эра» заво­дыщIэ къыщызэIуахащ. Мис абы иужькIэ къэунэхуащ «Радий» акционер обществэри. А IуэхущIапIэр Урысей Федерацэм и зыхъумэжыныгъэ-промышленнэ комплексым хохьэ икIи лIэщIыгъуэ ны­къуэм щIигъуауэ радиотехникэ электрон Iэмэпсы­мэхэр къыщIегъэкI.
Иужь илъэсхэм IуэхущIапIэм и лэ­жьыгъэм хэпщIыкIыу зиужьащ. Но­бэкIэ абы патент 50 иIэщ, абы хо­хьэ европэ, япон, США патентхэри. Уна­фэщIхэм яхузэфIэкIащ иджырей мардэхэм изагъэ щIэныгъэ-техникэ центр лъэрыхь къызэрагъэпэщыну. Абы щыхьэт тохъуэ ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей академием, щIэныгъэ, егъэ­джэныгъэ IуэхущIапIэхэм, псалъэм къыдэкIуэу жыпIэмэ, Москва къэрал университетым и химие факультетым, нэгъуэщIхэми ядэлэжьэну зэгурыIуэ­ныгъэхэр зэрыращIылIар.
«Радий» щIэныгъэ-производственнэ IуэхущIапIэ» АО-р нобэ къалэ­ныщIэхэм зезыпщыт IэнатIэщ. Иджы ахэр зиужь ихьа вакуум микроэлектроникэм и зыужьыныгъэр ди къэралым и технологие лъабжьэм зы IыхьэфIу хэувэфынущ икIи Урысейм и промышленнэ, щIэныгъэ, дзэ къарур нэхъри игъэбыдэнущ. А унэтIыныгъэр зи нэIэ щIэтыр физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м и Къэрал саугъэтым щIэныгъэмрэ техникэмкIэ и лауреат Бэвыжь Мухьэмэд Данил и къуэрщ.
Апхуэдэу проект нэхъ инхэм ящыщщ щIыгъэпшэрхэр къыщIэгъэкIыныр. Экологие и лъэныкъуэкIэ шына­гъуэншэ технологиехэмкIэ псынщIэу ткIу щIыгъэпшэрхэр къыщыщIагъэ­кIыну заводыр Ставрополь крайм хыхьэ Невинномысск къалэм щаухуэ. А унэтIыныгъэм зезыгъэужьар езы Къуэн Мухьэмэдщ. Технологие проектыр гъэхьэзырыным хэлIыфIыхьащ Хьэмыз СулътIан Хьэжсет и къуэр. Абы папщIэ зыхуеину щIэныгъэ лъабжьэр гъэхьэзырыныр и нэIэ щIэтщ ­СулътIан и къуэш, химие щIэныгъэхэм я доктор, ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей академием Геохимиемрэ аналитикэ химиемкIэ и институтым и щIэныгъэ лэжьакIуэ нэхъыжь, лабораторэм и унафэщI Хьэмыз Руслан.
IуэхущIапIэм мыхьэнэшхуэ щрат иджырей производствэ, щIэныгъэ лэжьыгъэхэм компьютер технологиер и лъабжьэу, зыуэ щыт хъыбарегъащIэ утыку яIэу зэрыщытыпхъэм. АбыкIэ унафэщIыр физико-математикэ щIэ­ны­гъэхэм я кандидат, «Радий» IуэхущIапIэм и генеральнэ унафэщIым и къуэдзэ Бэвыжь Iэмин Данил и ­къуэрщ. Абы щолажьэ КъБР-м, КъШР-м, Ставрополь крайм, нэ­гъуэщI хэгъэгу­хэм къикIа щIэныгъэлI ныбжьы­щIэхэр. Апхуэдэуи ныбжьэ­гъуфIу яIэщ спортым, щэнхабзэ, политикэ, гъуазджэ, хьэрычэт Iуэхум щыцIэ­рыIуэхэу УФ-м и Правительст­вэм деж щыIэ Финанс университетым и ректор Есчындар Михаил,­ ­УФ-м и цIыхубэ артист Тут Заур, ­Абхъаз Республикэм ШынагъуэншагъэмкIэ и советым и секретару щыта Килбэ Мухьэмэд, боксёр цIэрыIуэ Цзю Конс­тантин. IуэхущIапIэм ще­кIуэкI зэ­хуэс­хэм щIэх-щIэхыурэ щып­лъагъунущ ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей академием и уна­фэщIхэмрэ абы хэт академик­хэмрэ.
Адыгэр ижь-ижьыж лъандэрэ цIэрыIуэщ хьэщIэхуэфIу зэрыщытымкIэ. А хабзэр хэлъщ Бэвыжь Мухьэмэди. Ар къэзыцIыху дэтхэнэ зыми ещIэ Москва зы адыгэ жьэгу зэрыдэтыр. Абы адыгагъэми, щIэныгъэми, гъащIэми утепсэлъыхьу ущы­зэхэс ­хъунущ.
Къуэн Мухьэ­мэд и гумащIагъыр куэдым ялъоIэс, илъэс Iэджэ щIауэ Сабий унэм и дэIэпыкъуэгъушхуэщ. Адрейхэм къахэзыгъэщ хьэл нэхъыщхьэу абы иIэщ цIыхухэм пщIэ зэрахуищIыр, зэры­хьэлэлыр, пэ­жым, фIым и телъхьэу зэрыщы­тыр.

Бэвыжь Аринэ, УФ-м и Президентым деж щыIэ РАНХиГС академием журналистикэмкIэ и факультетым и 4-нэ курсым щеджэ.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

26.04.2024 - 09:05

УЭРАМЫР КЪАГЪЭЩIЭРЭЩIЭЖ

Бахъсэн щIыналъэм хыхьэ Дыгулыбгъуей къуажэм мы махуэхэм щызэрагъэпэщыж Бахъсэным и цIэр зезыхьэ уэрам нэхъыщхьэр.

26.04.2024 - 09:03

ОЛИМП ЧЕМПИОНЫР ЯЩЫГЪУПЩЭРКЪЫМ

Олимп джэгухэм я чемпион Новиков Сергей и фэеплъ дунейпсо зэхьэзэхуэ универсальнэ зауэмкIэ (Унифайт) Мэзкуу областым и Домодедовэ къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ.

26.04.2024 - 09:03

КУБОКЫР КЪЫЗДАШЭ

Краснодар крайм иджыблагъэ щрагъэкIуэкIащ Кубаным и Кубокыр футболымкIэ къэхьыным хуэунэтIа зэхьэзэхуэ зэIуха. Саугъэт лъапIэм щIэбэнащ къэралым и щIыналъэхэм щыщ ныбжьыщIи 150-м щIигъу.

25.04.2024 - 09:15

ХЭКУР ФIЫУЭ ЛЪАГЪУНЫМ ХУАУЩИЙ

Урысей гвардием и управленэу КъБР-м щыIэм и лэжьакIуэхэр щыIащ Бахъсэн щIыналъэм хыхьэ ХьэтIохъущыкъуей къуажэм дэт, Урысей гвардием и СОБР-м и лэжьакIуэ, зи къалэн зыгъэзащIэу хэкIуэда Дыкъынэ Зам

25.04.2024 - 09:03

ЩIЫМ И МАХУЭ

«ЩIым и махуэ» зыфIащар 1971 гъэм япэ дыдэу США-м щагъэлъэпIащ. АбыкIэ жэрдэмыр къыхэзылъхьауэ щытар ЮНЕСКО зэгухьэныгъэрщ.