Юлгюлюлени сатырында
Биринчи кюн форумну ачылыууна РФ-ни Президентини Шимал-Кавказ федерал округда толу эркинликли келечисини орунбасары Сергей Стариков, Дагъыстанны Правительствосуну башчысыны биринчи орунбасары Анатолий Карибов къатышхандыла. Ала май указла къыралда инсанланы жашау болумларын игилендириуге бурулгъанларыны, асламлы информация органла уа аланы чеклеринде власть органла тамамлагъан ишни ачыкъ этгенлерини юслеринден айтхандыла.
Болсада баш магъаналы тюбешиу 6 декабрьде «Россей – мени тарыхым» паркда бардырылгъанды. Ары журналистле бла тюбеширге РФ-ни Президентини СКФО-да толу эркинликли келечиси Россейни Жигити Александр Матовников, Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни, Дагъыстанны, Ингушетияны, Ставрополь крайны, Шимал Осетия-Аланияны башчылары Казбек Коков, Темрезланы Рашид, Владимир Васильев, Махмуд-Али Калиматов, Владимир Владимиров, Вячеслав Битаров келгендиле. Пресс-конференцияны РФ-ни Жамауат палатасыны информация биригиулени айнытыу жаны бла комиссиясыны башчысы Александр Малькевич бардыргъанды.
Александр Матовников сёзюн май указладан башлагъанды, ала къалай толтурулгъанларыны, алагъа къаллай бир ачха къоратылгъаныны юслеринден жамауат билирге кереклисин чертгенди. Ол Нальчикде РФ-ни Президенти Владимир Путин Миллетлени араларында халла жаны бла советни жыйылыуун бардыргъанын да эсгертгенди.
- Къыралны башчысы Россейде жашагъан халкъланы араларында мамырлыкъны, тынчлыкъны юслеринден ачыкъ айтыргъа чакъыргъанды. Кавказ а келишиулюкню юлгюсюдю. Мында ата-бабаланы тёрелери, къонакъбайлыкъ, бир бирге хурмет этиу бир заманда да унутулмагъандыла. Асламлы информация органла мында тынчлыкъсызды, къоркъуулуду деп тургъанларын тохтатыргъа керекдиле. Сёз ючюн, быйыл бизде жаланда эки теракт болгъанды, уллу аманлыкъланы саны азайтылгъандыла. Кавказ къыралда къоркъуусуз бизд бириди, алай аны кёпле билмейдиле,-дегенди полпред.
Ол келир жыл СКФО къуралгъанлы он жыл боллугъун эсгертип, бизде болгъан тюрлениулени юслеринден кино алдырыргъа чакъыргъанды. «Арт жыллада кёп магъаналы ишле болгъандыла, регион айныуну жолундады»,-дегенди.
Ызы бла округну субъектлени башчылары сёлешгендиле. Казбек Коков бир жылгъа уллу жетишимле болдурулгъандыла дерге эрттеди, алай аслам эс демографияны игилендириуге бурулгъанды, деп чертгенди. «Миллет проектлени болушлугъу бла сабий садла ишленнгендиле. Жууукъ кезиуде алада жер къытлыкъ толусунлай кетерилликди. Келир жыл а бютюн уллу жетишимле болдуруллукъларына ишеклигим жокъду»,-дегенди ол.
Ставропольну оноучусу Владимир Владимиров айтханнга кёре, миллет проектлени чеклеринде республикада 48 программа толтурулады, аланы себеплиги бла экономикада кёрюмдюлени эки кереге, экспортха чыгъарылгъан товарланы юч кереге кёбейтирге къолдан келгенди. Темрезланы Рашид а Къарачай-Черкес 45 федерал программагъа къатышханын айтханды. «Проектле инсанларыбызны ырахат жашауларын жалчытыугъа бурулупдула, хар адам да власть органла аны келир кюню ючюн къайгъыргъанларын сезерге керекдиле»,-дегенди ол.
- Жылны аллындан бери Дагъыстанда бир полициячы да аманлыкъчыланы къолларындан жоюлмагъаны республика къоркъуусуз болгъанына шагъатлыкъ этеди, - деп башлагъанды сёзюн регионну башчысы Владимир Васильев. - Къоркъуусузлугъ а - экономиканы мурдоруду, тамамланнган жумушланы хайырындан файдаланы кёбейтирге, алай бла уа социал жумушлагъа къоратылгъан ахчаны алты кереге ёсдюрюрге къолдан келгенди.
Билирге талпыгъанланы кёллерине жете
Тюбешиуде журналистлени соруула берирге онглары болгъанды. Ала уа кадрланы хазырлауну, адамланы оюлургъа къоркъуулу юйледен кёчюрюуню, экспорт товарланы, илму-билим бериу араланы юслеринден болгъандыла.
Казбек Коковдан а Къабарты-Малкъарда туризмге аслам эс бурулгъаны себепли табийгъатны къоруулау жаны бла къаллай мадарла этилгенлерин соргъандыла. Республиканы оноучусу, быйыл Минги тауну тийресинде 50-чи курорт кезиу башланнганын белгилеп, жыйылгъанланы къонакъгъа чакъыргъанды. «Табийгъатны сакълау битеу регионлагъа да магъаналыды. Быйыл кир-кипчик жыйылгъан жерлени тазалаугъа 200 миллион сом къоратылгъанды. Алай адамларыбызны къудуретни аяргъа юйретиуге энчи эс бурулады. Бу ишде уа асламлы информация органланы магъанасы уллуду»,-дегенди ол.
Шимал Кавказда туризм кластер къурауну юсюнден да кёпле билирге сюйгендиле. Полпред республикала бир бирге жууукъ болгъанларын, бир ыйыкъны ичинде аланы барысын да жокълап чыгъаргъа жарагъанын айтханды. Алай къонакъланы санын кёбейтир ючюн а, битеу курортланы бир бирлери бла байларча жолла ишлерге тийишлиди. Ол Пятигорскдан башлап курортланы бирикдирген темир жолну къурауну юсюнден да айтханды.
Регионланы башчылары Уллу Хорламны 75-жыллыгъына къалай хазырланнганларыны юслеринден да айтхандыла. Ала ол харкюнлюк иш болгъанын, кавказлыла жигитлерини атларына хурмет эте билгенлерин, бюгюнлюкде битеу жетишимле да ол къанлы урушда хорлам бла байламлы болгъанларын айтхандыла. Казбек Коков а 9 Майда волонтёрла Элбрусха ёрлеп, анда Хорламны байрагъы бла капсула саллыкъларын билдиргенди.
Ахырында республикаланы таматаларындан ала кеслерини юслеринден социал сетьледе къаллай ётюрюк хапарла кёргенлерини юсюнден соргъандыла. Казбек Коков къар жаугъан кюн жол тазаланмагъаны ючюн сабийлени элтип баргъан автобус авариягъа тюшгенини юсюнден видео басмаланнганын айтханды. «Алай тинтип башлагъаныбызда, быллай жарсыу эки жыл мындан алгъа болгъаны ачыкъланнганды. Видеону къурашдыргъанла властьны аман бетли этерге кюрешгендиле»,-дегенди эмда быллай ётюрюкню жайгъанланы жууапха тартыргъа кереклисин айтханды.
Башха оноучула да аны тюзге санагъандыла. Ала хар адам да басмалагъан сёзюн сюзерге, билип ётюрюк жайгъаны ючюн терслигине жолукъмай къалмазлыгъын билирге кереклисин чертгендиле.
Заманны излемлерине тюшюндюре
Официал тюбешиуле бла бирге Шимал Кавказны журналистлерине юйретиу программа да къуралгъанды. Федерал, тыш къыраллы басма органланы келечилери журналистиканы жангы амалларыны юслеринден айтхандыла. Russia Beyond халкъла аралы сайтны баш редактору, МГУ-да журналистика факультетни устазы Всеволод Пуляны мастер-классына уа сейир бютюнда уллу болгъанды. Бюгюнлюкде информация кенг жайылгъанды, алай адамны уа заманы азды. Ишден, вуздан сора арып келгенле сен жазгъан материалны окъурча къалай этерге боллукъду? «Интернет адамны тюрлендиргенди. Заманны азлыгъы уа бизден не уллу, магъаналы жангылыкъны да къысха материалгъа сыйындырырын излейди», - дегенди ол.
Басма органла кёп къалмай барысы да жокъ боллукъдула, ала Интернетге кетерикдиле деген даулашла тохтамайдыла. Алай, эксперт оюм этгенича, ол артыкъ магъаналы тюйюлдю. Автор статьясын адамны юсюнден сагъыш этип жазса, окъуучусун не заманда да табарыкъды. «Алай окъуучунгу сюймей эсенг, санга технологияла болушурукъ тюйюлдюле»,-дегенди ол.
ВГТРК-ны Жууукъ Востокда бла Шимал Африкада бёлюмюню башчысы, «Россия-24» телеканалда «Уруш» деген бериуню автору Евгений Поддубный бла тюбешиуге да кёпле бюсюрегендиле. Ол а къазауат баргъан жерде журналист кесин къалай жюрютюрге, къаллай жорукъланы билирге кереклисине юйретгенди. «Жарсыугъа, журфаклада аскер журналистикагъа эс бурулмайды, ол жаны бла китапла, методичкала жокъдула. Аны хатасындан а къазауат баргъан жерде кёпле ишлей билмей, къыйынлыкълагъа тюшедиле»,-дегенди ол.
ТАСС-ны генеральный директоруну орунбасары Михаил Калмыков, «Пресс-служба» журналны баш редактору Тимур Алиев, «Этносла аралы журналистиканы гильдиясы» регионла аралы жамауат биригиуюню башчысы Маргарита Лянге уа «Шимал Кавказда медиарынокну айныууну энчиликлери» деген темагъа тюбешиу бардыргъандыла. 
Журналистле федерал каналла  Кавказны юсюнден материалланы алыргъа унамагъанларына тарыкъгъандыла. Алагъа жууап бере, Тимур Алиев Интернетде, социал сетьледе ишлерге чакъыргъанды. «Ачыкъ эшикле кёпдюле, жаланда ала бла тюз хайырлана билирге керекди. Сейир шартланы юслеринден айтханыгъызны кёрселе,  федерал каналла сизни кеслери излерикдиле»,-дегенди ол.
Медиа тюбешиуню ахырында уа ТАСС агентствода «Первые лица» проектни автору Андрей Ванденко интервью алыуну жашырынлыкъларына юйретгенди. Ол кеси да Владимир Путинден башлап, къырал оноучула, белгили спортчула, жазыучула, артистле бла ушакъла бардыргъанды. Бюгюнлюкде уа «Первые лица Кавказа» проектни да башлагъанды.  «Интервью эки адам поездде узакъ жолгъа баргъанчады. Нёгеринг диктофонну юсюнден унутуп, санга толусунлай ышанып, ачыкъ сёлеширча этсенг, ол заманда ушакъ сейир боллукъду»,-дегенди ол.