Къабарты-Малкъар къырал университетде бу кюнледе «Таулада экосистемала эмда аланы компонентлери» деген жетинчи Битеуроссей конференция бардырылып башланнганды. Ол А. К. Темботов атлы илму школну отузжыллыгъына эмда тау тийрелени экологиясыны аны атын жюрютген институтну 25-жыллыгъына жораланады.
Аны Россейни Фундаментальный тинтиуле фондуну болушлугъу бла КъМКъУ, РАН-ны экологияны эмда эволюцияны проблемаларыны А. Н. Северцев атлы институту, Дагъыстанны Къырал табийгъат заповедниги, РАН-ны Териология жамауаты эмда биология системаланы экологиясы жаны бла совети, «Экология-Жизнь» деген регионла аралы къымылдау, КъМР-ни Табийгъат байлыкъла эмда экология министерствосу къурагъандыла. Къонакъланы санында белгили алимле, илму эмда билим бериу учрежденияланы, жамауат организацияланы башчылары бла келечилери, студентле да бар эдиле.
Конференцияны ишин ача, РАН-ны тау тийрелени экологиясыны институтуну башчысы Фатимат Темботова бу магъаналы жыйылыугъа къатышыргъа онг тапханлары ючюн къонакълагъа ыразылыгъын айтханды. Ызы бла илму учрежденияны къысха тарыхын белгилегенди. Белгилисича, ол 1994 жылда къуралгъанды. Кеси заманында кёп сфералада къармашхан, биология ресурсланы тинтиу бла кюрешген алимлени бирлешдиргенди. Бу жаны бла институт саулай Россейде окъуна алчы илму учреждениягъа саналады. Мында тёгерекдеги къудуретни тинтиу, аны болумуну прогнозун этиу, табийгъатны аяулу хайырланыу эм кёп башха жаны бла тинтиуле бардырыладыла эмда проектле тамамланадыла. Аны мурдорунда «Биологический эффект взаимодействия факторов зональности на равнине и поясности в горах» деген илму школ да ишлейди.
КъМР-ни табийгъат байлыкъла эмда экология, курортла эмда туризм министрле Шауаланы Илияс бла Мурат Шогенцуков жарыкъландырыу, илму эм жаш тёлюню ишлери жаны бла министрни орунбасары Ирина Шонтукова конференциягъа къатышханлагъа алгъышлау сёзле айтхандыла, ишлери къыйматлы болурун тежегендиле. Андан сора хар бири да институтну башчысын эмда бир къауум келечилерин министерстволарыны Сыйлы грамоталары бла саугъалагъандыла.
Жыйылыуну пленар кенгешин РАН-ны академиги, битимлени эмда жаныуарланы экология институтуну (Екатеринбург ш.) башчысы Владимир Большаков ачханды. Аны «Урал – Кавказ. Экологланы илму школлары» деген докладында бизни къыралда тау тийреледе экосистемаланы тинтиуню биринчи атламларыны, эки институтну арасында къуралгъан байламлыкъланы, ала илмугъа этген къошумчулукъну юсюнден айтылгъанды. Биология илмуланы кандидаты, Москваны къырал университетини келечиси Роберт Сандлерский а быллай тийрелени термодинамика ышанлары бла шагъырейлендиргенди.
Тёрт кюнню ичинде бардырыллыкъ (20 сентябрьге дери) конференциягъа РФ-ни отузгъа жууукъ субъектинден - Тюркден, Азербайджандан, Армениядан, Къытайдан, Германиядан, Беларусьдан, Таджикистандан эмда Абхазиядан ботаникле, зоологла, экологла, генетикле, географла эм башха специалистле къатышырыкъдыла. Ала таулада экосистемалада биология эм башха проблемаланы, аллай жерлеге адам салгъан хатаны азайтыу амалланы, информацияны жыйыу эмда жарашдырыу технологияланы сюзерикдиле, экология билим бериуню айнытыу жолларын да белгилерикдиле.
Жыйылыуну чеклеринде жаш алимлеге деп, профессор Юрий Пузаченкону атын эсгерип, «Таулада экосистемаланы узакъдан тинтиу амалла» деген школ-семинар бардырыллыкъды.