Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Iэтащхьэм и къалэнхэр пIалъэкIэ зыгъэзащIэ КIуэкIуэ Казбек лэжьыгъэ IуэхукIэ Путин Владимир хуэзащ. ЗэIущIэм щытепсэлъыхьащ ди щIыналъэм и социально-экономикэ щытыкIэм, Къэбэрдей-Балъкъэрым адэкIэ зегъэужьынымкIэ зыхуэплъэхэм.
Путин Владимир: Казбек Валерий и къуэ, нэхъ зэпкърыхауэ тепсэлъыхьыт иджырей щытыкIэм, а щытыкIэр зэлъытахэм, республикэм адэкIэ щалэжьыну я мурадхэм?
КIуэкIуэ Казбек: ПщIэ зыхуэсщI Владимир Владимир и къуэ!
Псом япэу фIыщIэ пхузощI Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм, абы и социально-экономикэ зыужьыныгъэм къыхуэпщI гулъытэм папщIэ.
2019 гъэм и япэ илъэс ныкъуэм дэ къыдэхъулIащ экономикэм и унэтIыныгъэ нэхъыщхьэхэр зыужьыныгъэ гъуэгум тегъэувэныр. Промышленностым и продукцэр проценти 102-рэ, мэкъумэш продукцэр сом мелард 11,4-рэ и уасэ, нэгъуэщIу жыпIэмэ, нэгъабэ и апхуэдэ лъэхъэнэм елъытауэ проценти 102,8-рэ хъуащ.
Зыужьыныгъэ гъуэгум тетщ ухуэныгъэр, розницэ сатур, республикэм къакIуэ туристхэм къахохъуэ икIи япэ илъэс ныкъуэм къриубыдэу ахэр проценти 7 хуэдизкIэ нэхъыбэ хъуащ.
Капитал нэхъыщхьэм къыхалъхьэ инвестицэхэм къызэрыщIигъур нэгъабэрейм тету къэнащ - проценти 108-рэ хуэдиз мэхъу. Апхуэдэу ику иту къаIэрыхьэ лэжьапщIэми хохъуэ, ар проценти 2,5-кIэ нэхъыбэ хъуащ икIи иджыпсту сом мин 26-рэ 300-м нэсащ.
2018 гъэм екIуэкIа лэжьыгъэ псоми я лъабжьэу щытащ къэрал финансхэм я зэблэгъэкIыкIэр зэтегъэувэжыныр. Апхуэдэ Iуэхухэм я фIыщIэкIэ, налог хэхъуэхэр, налогхэм ящымыщ хэхъуэхэр къызэщIэгъэуIуэнымкIэ лэжьыгъэхэр зэрырагъэфIэкIуам къыхэкIыу, властым и федеральнэ органхэм я дэIэпыкъуныгъэкIэ къэрал щIыхуэр сом мелард 1,8-кIэ дгъэмэщIэн тхузэфIэкIащ, абы ипкъ иткIэ Бюджет кодексым и мардэхэм дикIакъым, япэ илъэс ныкъуэм лэжьыгъэхэр тэмэму екIуэкIащ.
Республикэм езым къызэригъэпэщыж хэхъуэхэр проценти 109-рэ хъуащ, абы къыхэкIыу къэрал щIыхуэр меларди 8-м нэсыху дгъэмэщIащ.
Путин Владимир: ЯпэкIэ дапщэ зэрыхъуу щытар?
КIуэкIуэ Казбек: Мелард 12.
Путин Владимир: Ахэр бжыгъэ хъарзынэщ.
КIуэкIуэ Казбек: Иджыпсту дэ проценткIэ къыдэдгъахуэ ахъшэр социальнэ Iуэху зэмылIэужьыгъуэхэм ятедгъэкIуэдэнущ.
Зэрыщыту адрей унэтIыныгъэхэмкIи, къапщтэмэ, ухуэныгъэри хэту, ефIэкIуэныгъэхэр диIэщ. КъыхэзгъэщхьэхукIыну сыхуейщ накъыгъэ мазэм къыдэкIауэ щыта указхэр гъэзэщIэным Къэбэрдей-Балъкъэрыр жыджэру зэрелэжьыр.
Лъэпкъ проектхэр гъэзэщIэным тедгъэкIуэдэн папщIэ федеральнэ бюджетым къыхэкIыу дэ нобэм ирихьэлIэу сом меларди 5,6-рэ къытIэрыхьакIэщ. Ахъшэ нэхъыбэ дыдэ зытекIуэдэнухэм ящыщщ демографиемрэ егъэджэныгъэмкIэ проектхэр.
«Демографие» проектым ипкъ иткIэ дэ ди мурадщ илъэсищым нэс зи ныбжь сабий псори 2021 гъэм нэсыху сабий IуэхущIапIэхэмкIэ къызэдгъэпэщыну икIи абы папщIэ IуэхущIапIэу 49-рэ хуэдиз къызэIуахынущ.
Путин Владимир: Илъэсищым щIимыгъуахэм папщIи?
КIуэкIуэ Казбек: Илъэсищым щIимыгъуахэм папщIэ сабий IуэхущIапIэхэр. УхуэныгъэщIэу 49-рэ хуэдиз, псори зэхэ-ту сабий 2860-м ятещIыхьауэ, абыхэм ящыщу IуэхущIапIэ 19-р мы гъэм къызэIуахынущ. Егъэджэныгъэм и лъэныкъуэкIи апхуэдэщ. Иджыпсту республикэм и школакIуэхэм ящыщу проценти 10-р е цIыху 9700-р етIуанэ сменэу йоджэ. Мы Iуэхум дэ иджыпсту щIэгъэхуэбжьауэ долэжь.
Илъэсым и кIэм дэтхэнэми еджакIуэ 1000 щIэхуэу школитI къызэIуахауэ щытащ. Апхуэдэу «Егъэджэныгъэ» программэм ипкъ иткIэ иджыри еджапIэу плIы ящIын хуейщ. Илъэсым и кIэухым Налшык къалэм къыщызэIуахыну я мурадщ сабийуэ 1224-рэ зэкIуэлIэну иджырей еджапIэщIэ. Лъэпкъ проектым тету нэгъуэщI школищи ящIынущ икIи абыхэм я фIыщIэкIэ шэджагъуакIуэу еджэхэм я бжыгъэр 2400-кIэ нэхъ мащIэ хъунущ.
Путин Владимир: (ТхылъымпIэхэм хоплъэ). Мы проектхэм ящыщу ахъшэ нэхъыбэ дыдэ текIуэдэнущ демографием.
КIуэкIуэ Казбек: Пэж дыдэу, апхуэдэ ухуэныгъэхэр щIынырщ…
Путин Владимир: Апхуэдэу егъэджэныгъэм...
КIуэкIуэ Казбек: Пэжщ.
Путин Владимир: А унэтIыныгъитIым ахъшэ нэхъыбэ яхь.
КIуэкIуэ Казбек: Апхуэдэу, зэрыщыту къапщтэмэ, гъуэгухэм, спортым ахъшэшхуэ токIуадэ. Зэи къэмыхъуауэ, мы гъэм гъуэгу фондым къыхэкIыу республикэм и муниципальнэ щIыналъэхэм сом мелуан 300 хуэдиз хуаутIыпщащ икIи абы и фIыщIэкIэ муниципальнэ районхэм щыIэ гъуэгухэр нэрылъагъуу ирагъэфIэкIуэнущ.
Социально-экономикэ зыужьыныгъэм и IэнатIэм ехъулIэныгъэ пыухыкIахэр щыIэ пэтми, ди жагъуэ зэрыхъущи, республикэр Iуэху куэдхэмкIэ къыкIэроху ику иту къэралым щыIэ бжыгъэхэм. Абыхэм ящыщщ цIыху къэс тещIыхьауэ щIыналъэ продуктыр зыхуэдизыр, лэжьапщIэр, цIыхухэм къаIэрыхьэ хэхъуэхэр зэрымащIэр. ИкъукIэ ди жагъуэ мэхъу хуэмыщIауэ псэухэр процент 24-м зэрынэсыр.
Абы къыхэкIыу дэ къалэну зыхуэдгъэувыжащ ику иту экономикэм зегъэужьынымкIэ къэралым щыIэ бжыгъэхэм щIедгъэгъуну, сыту жыпIэмэ нэгъуэщI хэкIыпIэ щыIэкъым. Абы папщIэ дэ стратегие документхэм, планхэмкIэ документхэм, социально-экономикэ зыужьыныгъэмкIэ стратегием зэхъуэкIыныгъэхэр хэтлъхьащ икIи накъыгъэ мазэм къыдэкIа указхэр гъэзэщIэныр абы хэтыжмэ, Iуэхум фIыкIэ зыкъигъэзэну дыщогугъ.
Путин Владимир: Зэрыщыту къапщтэмэ, Iейкъым, уеблэмэ фIыуэ жыпIэ хъунущ, абы къыхэкIыу ехъулIэныгъэхэр фиIэну сынывохъуэхъу. Нэхъыщхьэр федеральнэ министерствэхэмрэ ведомствэхэмрэ фазэрыдэлажьэр тэмэму зэтегъэувэнырщ, ахъшэр и зэманым зэкIэлъыкIуэу къыфIэрыхьэн хуэдэу, абы къыдэкIуэу зыхуэфащэ лъэпкъ проектхэр республикэм щыгъэзэщIэным текIуэдэну ахъшэр тэмэму къэгъэсэбэпыным фэри хуэхьэзыру фыщыты-нырщ.
