ВДНХ-м щекIуэкI «Урысей» гъэлъэгъуэныгъэ иным Iуэху гъэщIэгъуэн куэд щокIуэкI мы махуэ­хэм. 

2024 гъэм ди къэралым щекIуэкIыну ЩIалэгъуалэм я дунейпсо фестивалыр къы­­зэIуахыным къэнэжа ма­хуи 100-р къыпыбжыкIын щыщIадзащ абы. Дунейпсо зэхыхьэхэм зэрыпежьэ хабзэр мызыгъуэгуми IэщIыб ящIакъым. Олимпиадэхэр, чемпионатхэр къызэзыгъэ­пэщ къэралым ар къыщы­зэIуихынум махуи 100 къы­щынэм деж хьэщIэхэм ирагъэлъагъунумрэ ирагъэ­щIэнумрэ наIуэ къэзыщI «Iупхъуэ­хэр» зэIуех. 
Фигу къэдгъэкIыжынщи, ЩIалэгъуалэм я дунейпсо фестивалым къызэхуишэ­сынущ егъэджэныгъэм, щIэ­ныгъэм, хьэрычэт, псапэ щIэным, волонтер Iуэхухэм, медиам, щэнхабзэм, спортым, нэгъуэщI IэнатIэ куэ­дым щыпашэ щIалэгъуалэу мин 20-м нэблагъэ. Абыхэм ящыщу мини 10-р нэгъуэщI къэралхэм къикIынущ. Иджы япэу апхуэдэ щIалэгъуалэ зэхыхьэхэм хэтынущ илъэс 14 - 17 зи ныбжь ныбжьыщIэу мин, 500-р ди къэралым щыщу, 500-р хамэ щIыпIэхэм къикIауэ. Ар 2024 гъэм гъатхэпэм и 1 - 7 махуэхэм «Сириус» федеральнэ щIыналъэм ще­кIуэкIынущ. ЩIалэгъуалэм я дунейпсо фестивалым и щIыналъэ программэр гъатхэпэм и 10-м щегъэжьауэ 17 хъуху екIуэкIынущ. Абыхэм къызэхакIухьынущ Урысейм и хэгъэгу 30. 
КъызэгъэпэщакIуэхэм зэрыхуагъэфащэмкIэ, зэхы­хьэм хэтынущ къэрал пщIы бжыгъэхэм къикIахэр. Иджы­кIэ я тхылъхэр ирагъэтхащ Австралием, Вьетнамым, Индонезием, Канадэм, Китайм, Кореем, США-м, Таиландым, Японием, нэгъуэщI къэралхэми я лIыкIуэхэм. 
ВДНХ-м щагъэува ЩIалэгъуалэм я унэм щIалэгъуалэ мин къыщызэхуэсащ мыхьэ­нэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэм хэтыну, абы зыкърагъэхьэлIат спортсмен цIэрыIуэхэм, артистхэм, волонтерхэм, политикхэм. Зи гугъу тщIы зэ­хыхьэр егъэкIуэкIыныр зи пщэ дэлъ, Урысейм щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и агентствэм и жэрдэмкIэ, къэнэжа махуи 100-р къыпабжыкIын щIадзащ. А махуэм утыку кърахьащ дунейпсо мыхьэнэ зиIэну фес­тивалым и дамыгъэу щытыну Чебурашкэри. Ар ауэ сыт­ми къыхахакъым. АтIэ а псэущхьэ гуакIуэ цIыкIур зэныбжьэгъугъэмрэ пщIэ зэхуэщIынымрэ я дамыгъэу къалъытэ. Къищынэмы­щIауэ, ар къэралу хъуам къыщацIыху. Гъатхэпэм и 1-м щегъэжьауэ къэрал куэдым щылажьэ социаль­нэ сетхэм нэхъыбэ дыдэу итынур Чебурашкэращ. 
Урысей Федерацэм и Президент Путин Владимир фестивалым теухуауэ къы­щыпсалъэм жиIащ ЩIалэгъуалэм я дунейпсо зэхы­хьэм хэтынухэр хьэщIэ нэхъ лъапIэ дыдэм хуэдэу Урысейм къызэрыригъэблэгъэнур икIи ди къэралым и ехъу­лIэныгъэхэмрэ щалъагъунухэмрэ ахэр зэрыдихьэхынур, нэхъыбэм зэрыт­ри-
­гъэ­гуш­хуэнур и фIэщ зэрыхъур къыхигъэщащ. 
Къэрал унафэщIым зэрыжиIамкIэ, нобэкIэ къэрали 183-м къикIа тхылъ мин 250-рэ къаIэрыхьащ къызэгъэ­пэщакIуэхэм. «Апхуэдэ жэрдэмым къегъэлъагъуэ ныбжьэгъугъэм нэхърэ нэхъ ­къару лъэщ зэрыщымыIэр», - жиIащ Путиным. Апхуэдэуи къэрал унафэщIым къелъытэ Урысей Федерацэм и щыIэкIэ-псэукIэр, тхыдэр, хабзэр, лъапIэныгъэхэр зэ­рагъэщIэну куэд къыхуэпабгъэу. Путиным жиIащ ди къэралым и ехъулIэнгъэхэр куэдым зэрафIэтелъыджэр. «И хэкум и зыужьыныгъэм папщIэ къалэн нэхъ гугъу дыдэхэми зезыпщыт жылагъуэращ псори зи фIыщIэр, ахэр сыт хуэдэ лъагапIи нэсыфынущ. Псом хуэ­мы­дэу Урысейр Iэмалхэм я къэралщ, ар щIалэгъуалэм я дежкIэ хуабжьу сэбэпщ», - жиIащ къэрал Iэтащхьэм. 
ЩIалэгъуалэ зэхыхьэ иным хэтынущ Урысейм и щIыналъэщIэхэм щыщ волонтер 200-м щIигъу. Зэ­хуэсышхуэм щылэжьэну, къы­зэгъэпэщакIуэхэм ядэ­Iэ­пыкъуну хуейуэ жэрдэм зы­щIа щIалэгъуалэм я ­бжыгъэр мин 40 мэхъу. «А бжыгъэхэм къагъэлъагъуэ, санк­цэхэмрэ зэпэщIэувэ­ныгъэхэмрэ емылъытауэ, цIыху зэхущытыкIэм гъуни нэзи зэримыIэр. Урысейр япэ­ми ещхьу фIыуэ ялъагъу­, цIыхухэр къэкIуэну ­хуейщ. Дэ тхузэфIэкI къэдгъэнэнукъым хьэщIэхэм ягу дрихьын щхьэкIэ», - жиIащ УФ-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Голиковэ Татьянэ. 
Мыбы ещхь фестиваль Урысейм щыщекIуэкIар 2017 гъэращ. Абы лъандэрэ Урысейми, хамэ къэрал куэдми яIэ щIалэгъуалэ зэгухьэныгъэхэмрэ зэщIэхъееныгъэм­рэ куэдкIэ нэхъ лъэрызехьэ хъуащ. Мы гъэм фестивалым нэхъыщхьэу щагъэлъэгъуэнур гуапагъэр зэрылъапIэрщ, урысей цIыхухэм я псэм и къабзагъырщ, урысей щэнхабзэмрэ щIэныгъэмрэ зэрыгъунэншэрщ. КIэщу жыпIэмэ, щIалэ­гъуалэр Iуэхугъуитхум нэхъ теухуауэ лэжьэнущ. Дауи, япэ махуэр зыхухахынур мамырыгъэр дунейм щы­тепщэу щытынырщ, етIуа­нэр - лъэпкъ зэкъуэтыныгъэрщ… 
Зэхуэсым хэтынущ зэпсэ­лъэныгъэхэр, лекцэхэр, жэр­дэмщIакIуэхэм я зэIущIэхэр, зэхьэзэхуэхэр, гъэ­лъэгъуэныгъэхэр, мастер-классхэр, нэгъуэщIхэри. 
«ЩIэныгъэ» зэгухьэныгъэм и унафэщI Древаль Максим зэрыжиIамкIэ, фес­тивалым спикер цIэрыIуэу кърагъэблэгъахэм ящыщщ режиссер, продюсер Бессон Люк. Абы къызэхуэсынухэм яжриIэнущ иджырей кинор зэрытрах щIыкIэр, абы лъабжьэ хуэхъур, кином гъащIэм щигъэзащIэ мы­хьэнэр. Къапщтэмэ, махуитхум къриубыдэу фестивалым и утыкухэм къыщып­сэлъэнущ спикер зы минрэ ныкъуэрэ. Концертым артист мини 3-м зыкъыщагъэлъэгъуэнущ. Зэхыхьэм щрагъэкIуэкIыну я мурадщ документальнэ кином и фестиваль, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, абы щIалэгъуалэр хуабжьу дехьэх. Къызэхуэсахэм ящIа сурэтхэр щагъэ­лъэгъуэн, я Iэдакъэ къы­щIэ­кIа тхылъхэр щащэн утыку­хэр щыIэнущ.  Абы хэтынущ Урысейм ис лъэпкъхэм я шхыныгъуэхэм ущедзакъэ хъун утыкуи. 
Фестивалым и къалэн ­нэхъыщхьэр дунейпсо зэ­дэлэ­жьэныгъэр гъэбы­дэ­нырщ, щэнхабзэ, лэжьыгъэ зэпы­щIэ­ныгъэхэр егъэфIэ­кIуэнырщ, псом хуэмыдэу хамэ къэрал зэмылIэу­жьы­гъуэ­хэм щыщ щIалэгъуалэр зэ­шэлIэнырщ. 
ЩIалэгъуалэм я дунейпсо фестивалым Кавказ Ищхъэрэм щыщу хэтыну во­лонтёрхэр ягъэхьэзырын щIа­дзащ. Ахэр Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ уни­верситетымрэ Пятигорск къэ­рал университетымрэ щрагъэ­джэнущ. Волонтер 260-рэ икIынущ Дагъыс­тэ­ным, Ингушым, Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Осетие Ищхъэрэ - Аланием, Шэшэным, Ставрополь крайм.

НэщIэпыджэ  Замирэ.