Бу кюнледе кеслерини профессионал байрамларын полицияны участка уполномоченныйлери белгилейдиле. Къолларында папкалары бла тёгерекге-башха кёз жетдире, хар нени да башхаладан алгъа эслеген, низамсызлыкъны тохтатыргъа хазыр... Мени акъылымда участка уполномоченный аллайды.
Керти окъуна, ала халкъгъа бек жууукъдула, хар орамда, юйде, фатарда ким жашагъанын, не бла кюрешгенин биледиле дерчады. Аланы жууаплылыкълары артыкъда кенгди – аманлыкъланы профилактикасындан башлап инсанлагъа болушуу, бузукъчуланы ачыкълаугъа себеплик этиуге дери.
арбаз сайын
Газетибизни бюгюннгю къонагъы да ма аллай сакъ полициячыладан бириди - РФ-ни МВД-сыны Нальчикде управлениясыны 1-чи номерли бёлюмюню участка уполномоченныйы, полицияны капитаны Мурзаланы Юсюпню жашы Резван. Ол ич ишле органлада 2010 жылдан бери къуллукъ этеди. Аладан 7 жылны полицияны участка уполномоченныйиди.
Бюгюнлюкде жаш жууаплы болгъан участка уа уллуду: Кешоков, Къабарты орам (Арбат кесеги) Ногмов эм Шогенцуков атлы орамла. Алайда уа – кёп къатлы юйле, тюкенле, кафеле, Россейни почтасы, адамла кёп жыйылгъан башха жерле. Ма аланы барысында да низамлыкъны жалчытыугъа, адамланы праволу жумушларын тамамлаугъа жууаплыды.
Бу къыйын ишни ол къалай толтургъанын ангылар мурат бла биргесине жолгъа атланабыз.
- Алгъыннгы таматам Мисирланы Хызыр участковый аякълары бла жюрюрге керекди деучю эди. Ма бу арбазда наркотиклени, аракъыны ичгенле кёп жыйылыучу эдиле. Шёндю тёгерек-башны таза этгендиле, алгъын а къарангы жер болгъанды. Мында жашагъан тиширыу бузукълукъну кёрсе, сёлешип, билдирип тургъанды. Адамланы болушлукълары бла болумну тынчайтыргъа къолдан келгенди. Кёресе, жыйылгъанла, эсиргенле жокъ,-дейди Резван, кёп къатлы юйледен бирини арбазын кёргюзте.
Ол къайсы юйде наркоман, тутулуп чыкъгъан, бузукълукъ этерге ишеклик туудургъан жашагъанларын санап чыгъаллыкъды. «Ма бу юйде алгъыннгы наркоман жашайды, кёп болмай чыкъгъанды тюрмеден. Анасы ёлгенди, кеси жангызды. Шёндю тюзелгеннге ушайды, низамны бузгъаны жокъду», - дейди ол.
Арбаздан чыгъа келген жерде гитче тюкенчик. «Мындан эркинликлери болмай, аракъы сатып тургъандыла, тыйгъанбыз аны», - дейди ушакъ нёгерим.
Башха юйню аллында жол жанында кир-кипчик тёбе къуралгъанды. Бара тургъанлай, машиналарын тохтатып, багушну тёгедиле. Темир орунну арбазны ичине кёчюрюу иш бла кюреше турама. Ол да бизни жууаплыгъыбыздады»,-дейди ол.
Шёндю ишлеген мекямгъа келгенинде уа, жашха «Магнит» тюкенден уручулукъну тохтатыу жумушла толтурургъа тюшеди. «Къадалып, уручула бери жолну унутурча эталгъаныбызгъа къууанама. Бузукъчула бир бирлерин иги таныйдыла, участковый тутуп къоймай башлагъан хапарны терк жайгъандыла араларында. Энди кирмейдиле. Тюкенни башчысы ыразылыгъын айтып да жазгъан эди. Алай мен махтау ючюн ишлемейме, ол борчумду»,-дейди ушакъ нёгерим.
Полициячыны эм биринчи болушлукъчусу кимди? Ыннала! «Подъездде жангы адамла кёчселе, арбазда танымагъанланы кёрселе, келигиз, къарагъыз деп, биринчи ала сёлешедиле, сау болсунла! Сакъдыла! Хау, орамлада камерала кёпдюле, асламында ала хайырланыладыла. Алай ынналаны ала алышаллыкъ тюйюлдюле, ала бизни болушлукъчуларыбыздыла»,-деп ышарады ол.
Усталыкъгъа жол ачхан
Полициячы боллукъма деп, Резванны эсинде да жокъ эди. «Врач, иги хирург болургъа бек сюйгенме. Алай Аллахны буюрууу былай болду, бюгюн, ич ишле органлада жыйырма жылдан артыкъ ишлегенимде да, сайлауума сокъуранмайма»,-дейди ол.
Ич ишле органлагъа келгенде уа, республикагъа къыйын кезиу болгъанды – право низамны сакълаучулагъа чабыуулла кёп этилген кезиу. Сёзсюз, жашны жууукълары, нёгерлери да алгъа аны сайлаууна жарсыгъандыла.
Жаш дзюдо бла кюрешип тургъанды. Жашауун да аны бла байларгъа деп, биринчи спорт факультетде окъургъа итинеди, болсада, атасыны айтыуу бла, юридический бёлюмню сайлайды.
- Мен Яникойданма. Атам Юсюп СССР-ни альпинизмден, тау лыжаладан эки кере чемпионуду, кёп жылланы Элбрусда турбазалагъа башчылыкъ этип тургъанды (жаннетли болсун, ауушханды). Анам Тамара, Тохаланы Юсюпню къызы, элде малкъар тилден бла адабиятдан устазды. Манга дери жууукъланы арасында полициячы болмагъанды, бу усталыкъгъа жолну мен ачханма дерчады. Бюгюнлюкде тамата жаш следователь боллукъма деп турады. Муратын алышдырмаса, болушурукъма. Сабийни жюреги сайлагъан, тартхан иш бла кюреширге эркин этерге, аны кёллендирирге, болушургъа керекди,-дейди ол.
Харкюнлюк жумушла
Участка уполномоченныйни ишчи кюню эрттенликде 9 сагъатда кенгешден, борчла салыудан башланады. Ызы бла хар кюн да административ участкада айланып чыгъаргъа да керекди. Тюкенлени сатыу-алыу бла кюреширге эркинликлерин болгъанын бла къалгъанын тинтирге боллукъду. Ол санда уллу тюкенле ишлерин законланы чеклеринде бардыргъанларын бла къалгъанларын сюзерге да эркинди. «Тютюнню, ичгини сатаргъа лицензия бармыды, акцизлери, къырал маркалары болмагъан товарны хайырланамыдыла? Бу затлагъа къараргъа керекди. Бузукълукъла ачыкълансала, товарны сыйырыргъа, аны иесин а административ жууапха тартыргъа боллукъду»,-дейди Резван.
Дагъыда эсепде тургъан ичгичиле, наркотиклени хайырланнганла бла ангылатыу бардырыргъа, иш излерге болушургъа керекди. Бузукълукъ ючюн сюдню оноуу бла жууапха условно халда тартылгъанла бла да тийишли жумушла толтурадыла участковыйле. «Ауур аманлыкъ этген инсан тутулгъан болжалы бошалып, жашагъан жерине къайтханда, анга сюдню оноуу бла административ надзор салынады. Биз а ол оноу бузукъсуз толтурулурун жалчытыргъа борчлубуз. Андан сора да, адамланы къолунда сауутланы асырау жорукъла къалай сакъланнганларына къарайбыз. Къысхасы, жумушларыбыз кёпдюле. Участкада ГАИ, следователь, дознаватель, оперативник, психолог да бизбиз»,-деп ышарады ушакъ нёгерим.
Резванны участкасында юч мингден аслам адам жашайды. Сёзсюз, барысын да таныргъа онг жокъду, бютюнда фатарланы асламы арендагъа берилгенлерин эсге алсакъ. «Хар биринде болуп, алада жашагъан адамланы атларын, тукъумларын жазып чыкъгъанма, ала битеулю тизмеге кийирилгендиле. Адамланы соруулары, жарсыулары тюрлю-тюрлюдюле, келип, тарыгъыуларын айтадыла, приёмла да бардырыладыла. Къолдан келген жумушха болушама, законланы ангылатама»,-дейди участковый.
Жууаплылыкъ
Ишин иги билген участковый битеу гудучуланы, наркоманланы, жууапха тартылгъанланы, алача башхаланы барысын да таныргъа керекди. Ол кезиуде уа аманлыкъны, къысха заманны ичинде тинтирге, бузукъчуну ачыкъларгъа боллукъду. Ол къуру кинода тюйюлдю, жашауда да алайды.
- Наркотиклени букъдургъан тиширыуну эм аны эрин да туталгъанбыз. Ала бузукълукъ этерикдиле деп сунмаз эдинг. Жарсыугъа, наркотикле шёндюгю жаш тёлюге уллу сынау болгъанды. Ата, ана сабийине къараргъа борчлуду. Юйретиу бек алгъа юйюрден башланады. Рейдле бардырсакъ, кече – сабийле орамда. Игигеми, аманнгамы тюбейди? Сабий низамны билирге керекди, ол заманда аманлыкъгъа да тюбемез, - деп жарсыйды ушакъ нёгерим.
Резванны эсинде уа бир иш къалгъанды. Бир наркоман атасын бла анасын къыйнап, тюйюп, он кюнню юйден чыгъаргъа къоймай, аш-суу бермей, зорлукъ сынатып тургъанды. Ала уа, уллайгъан адамла, къыйналып, жукъ да эталмай.
- Тийишли документлени жыйышдырып, сюдге беребиз. Алай ана, жарсып, аланы артха алып къояды. Жаланда жашны борчлу халда медицина учрежденияда кесине бакъдырырча этебиз, андан башха амал жокъ. Кёп болмай ол чыкъгъанды. Манга ара шахарда аны къарындашы сёлешип, атасы бла анасы телефон бла жууап бермейдиле, деп жарсыйды. Биягъы барама. Атасы тёшек болгъанды, аны тюйюп, анасын къыйнап… Экспертиза этип, ол жууукъларына къыйынлыкъ сынатханын ангылагъанын, толу акъылда болгъанын ачыкълагъанды, жаш шёндю тутулупду. Аны къарындашы болушалгъаныбыз ючюн ыразылыгъын айханды. Ма бу иш мени бек жарсытханды,-дейди ол.
Полицияны уполномоченныйлери инсанланы аманлыкъладан сакълау ючюн да жууаплыдыла. Ол мурат бла фатар сайын жюрюп, Интернет бла этилген аманлыкъладан сакъ болургъа да юйретедиле. Танымагъан адамгъа ийнанып къалыргъа жарамайды, дейди Резван. Хыйлачыла иги психологладыла, адамланы жарсыуларын терк ангылайдыла.
Ышаныулукъ
Бизде нек эсе да бузукълукъ этилгенини юсюнден право низамны сакълаучулагъа билдиргеннге аман кёзден къарайдыла. «Ол бюгюн этген аманлыкъны кёрмегенча, билмегенча этип къояса. Алай тамбла ол сени тонаса, тюйсе, не айтырыкъса? Ол кёз къарамны тюрлендирирге керекди, законну аллында хар адам да тенгди»,-дейди жаш.
Бюгюнлюкде уа адамланы жанындан полициячылагъа ышаныулукъну сезгенин айтады ушакъ нёгерим. Хау, барысын да бирча ыразы эталлыкъ тюйюлсе. «Бирле неге керекди полиция, дейдиле. Алай, сагъыш этигиз. Жаланда бир кюннге полиция жокъ болду. Жамауатда къаллай ишле боллукъдула! Полициясыз праволу къыралда низам, законлукъ, тюзлюк боллукъ тюйюлдю. Къыйын кюнюнгде къайры барлыкъса? Полициягъа»,-деп акъыл этеди ол.
Ушагъыбызны ахырында Резван, ишчи нёгерлерин байрам бла алгъышлай, тюз ниет бла ишлерге, къолдан келгенича адамлагъа болушургъа чакъырады. «Адамлагъа болушалсанг, жарасанг, сууаплыкъ табарыкъса. Муратларыгъыз толурларын, жетишимле, жюрек тынчлыкъ тежейме», - дейди ол.
Тикаланы Фатима.
