- Адэжь щIыналъэм ди лъэ къызэритхьэжрэ, ди къуэш-шып­хъу­­хэр къызэрытхуэныкъуар зыхыдагъащIэ. Къэрэшей-Шэрджэсым щыпсэу адыгэхэр мащIэщи, зэрыIыгъщ, дэри къытхуэгузавэу зыкъытщIагъакъуэ - ди ныбэр ныкъуэнкIэ, щIыIэм дисынкIэ, дэIэпыкъуэгъуншэу дыкъэнэнкIэ ды­шынэркъым. Ауэ, адэ-анэ псоми хуэдэу, ди сабийхэм я къэ­кIуэнум дыщIэмыгупсысуи хъуркъым, - жеIэ зэкъуэш Мэхъуш­хэм ящыщ Хьэрун. 

… Хьэрун, Хьусам, Ислъам сымэ адэжь щIыналъэм къихьэжа унагъуэхэм ящыщщ, Хьэбэз къуажэм щопсэу. Нэхъыбэжи жытIэнщи, къуажэм дэт зы унэшхуэм щыпсэухэр зы къуэпсщ, къызэдалъхуахэм я къудамэщ. Пэжщ, Хьэрун илъэс куэд мэхъу адэжь Хэкум къызэрыIэпхъуэжрэ. Къапщтэмэ, къыдалъхуахэр къэзышэжари аращ.
Гусокъуэ Раджаб илъэс ипэ Урысейм къихьэжащ. Мы унагъуэр­ Рэджаб и щыкъущ, я унагъуэцIэр Мэхъушщ. Мыбыхэм я шыпхъу Мариями хъыджэбзитI иIэщ: Разэрэ Раерэ. 
ЗэрыжытIауэ, мы зэрылъху-зэрыпIыр Урысейм и цIыхуу зэрыщытым и щыхьэт дэфтэрыр яIэщ. Зэкъуэшхэм я нэхъыжь Хьэ­рун гражданствэр 1998 гъэм къратащ. Абы бынищ иIэщ: Ушаб, Гушан, Барэсбий сымэ. Абыхэм я адэм зэрыжиIэмкIэ, гу­ны­­къуэгъуэ зыхилъагъуэ Iуэхур зыщ - лэжьапIэ зэрамы­гъуэ­тырщ.
- Ерыскъыр, щыгъыныр, унэлъащIэ хьэпшыпхэр уиIэми, псалъэм папщIэ, дэфтэр Iуэху къыплъыкъуэкIамэ, республикэм и къалащхьэм унэсын щхьэкIэ, гъуэгу уасэ къудейми ущылъы-хъуэн­ къыпхуохуэ. Пэжщ, щIыхуэ-хьэхуэ жыпIэурэ, уи Iуэху богъэкIуа­тэ. Ауэ а щIыхуэри улажьэу птыжын хуейкъэ?! - жеIэ Хьэрун.
Абы къыкIэлъыкIуэ Хьусамрэ и щхьэгъусэ Алэрэ бынитI - Натайрэ Яхьярэ - яIэщ. ЗэрыжытIащи, унагъуэм щIэсхэр Урысейм и цIыху щыхъуакIэ, къэралым цIыхухэм зэрызащIигъакъуэ Iэмалхэр мыбыхэми къалъос. Я бынхэр жылагъуэм хохьэ, ныбжьэгъухэр ягъуэтащ, яхэсыхьащ. Ауэ мыбдежи унагъуэм я нэхъыжьым лэжьыгъэ хэха зэримыIэм быныр гугъу ирегъэхь.
Зэкъуэшхэм я нэхъыщIэ Исам и Iуэхури тыншкъым. Зэщхьэгъусэ­хэм - Исамрэ Нансирэ - щIалитIрэ зы хъыджэбзрэ яIэщ: Му­хьэмэд, Тае, Аслъэн. Мыбыхэми лэжьапIэ хэха зэрамы­Iэм къыхэкIкIэ, къащIэува я быныр ирагъэджэнымкIэ, зыщIыпIэ яунэтIынымкIэ гугъу йохь.
- Гражданствэ уиIэу, улэжьэну иужь уихьамэ, урысыбзэр Iэмал имыIэу пщIэн хуейщ. Дэ ди Iуэхур абдеж къыщокъутэж: урысыбзэр тщIэркъыми, гугъу дохь, лэжьыгъэм гупсэхуу зеттыфыркъым. Балигъхэр дызыгъэпIейтейр зыщ - мы къэралым Iуэху зэрыщыпщIэну бзэр къызэрытхуэмыгъэIэрыхуэрщ. Ди насыпщи, ди быныр абыкIэ гугъу ехьыркъым: адыгэбзэри урысыбзэри тыншу зрагъэщIащ, - жеIэ Исам. - Дэ япэщIыкIэ Мейкъуапэ дыIэпхъуат, ди дэфтэрхэр дгъэхьэзырынымкIэ абыкIэ хуабжьу къыщыддэIэпыкъуауэ щытащ. Тхылъхэр хьэзыр хъуати, лъэпощхьэпо хэмыту Къэрэшей-Шэрджэсым гражданствэ щыт­щIащ. Унэхэр зэгъэпэщыжыным ехьэлIауэ дылэжьащ, иужьым IэфIыкIэ тщIын щIэддзащ. Иджыпстуи ди IэрыщIхэм къы­щIэупщIэмэ, яхудощI. Си щIалэхэр Налшык колледжым щеджащ, Адыгэ Хасэм и дэIэпыкъуныгъэкIэ общежитым псэупIэ къыщратри. Хъыджэбзри Черкесск къалэм кIуэурэ щIэныгъэ щызэригъэгъуэтащ. Ауэ ахъшэ къызыпэкIуэ лэжьыгъэ ущимыIэм деж, быныр зыхуей хуэбгъэзэныр гугъу мэхъу. Мэхъуш зэкъуэшхэм IэщIагъэ зырыз яIэжщ, лэжьыгъэм хуэпхъэрхэщ. Ухуэныгъэм хуэгъэщIащи, закъыхуэзыгъазэм сыт хуэдэ Iуэхури нэгъэсауэ хуащIыфынущ. КъищынэмыщIауэ, щхьэж зыхуеджа IэщIагъи яIэжщ: Хьэрун библиотекэм щылэжьащ. Абы литературэми зрепщыт, усакIуэщ, хьэрыпыбзэкIэ матхэ. Хьусамщи, ухуакIуэщ, унэ кIуэцI къищIыкIыным хуэIэзэщ. Исам къулыкъущIэу лэжьащ, машинэ зэгъэпэщыжынми лэнми хуэIэкIуэлъа­кIуэщ.
- Ди лъэпкъэгъухэр, дыкъэзыухъуреихь цIыхухэр я гур зэIухауэ къыдбгъэдэтщ. Ауэ доукIытэ ди щхьэ, ди бын нэгъэсауэ зыхуей зэрыхуэдмыгъэзэфым щхьэкIэ, - жаIэ зэкъуэшхэм. - Пэжыр жытIэнщи, ди щхьэ здедгъэзын димыIэу мы хэгъуэгум дыкъэкIуа­къым. ТыркумкIи, Къэбэрдей-БалъкъэрымкIи, Адыгей РеспубликэмкIи дыкъэнэну, дыкIуэну Iэмал диIащ. Уеблэмэ мыбыкIэ дыкъэкIуагъащIэу, Абхъазым къипсэлъыкIри, абы дашэну хэтащ. Ауэ дыхуеякъым. Ди псэм къищтэу, дыхуейуэ мы щIыпIэм, адэжь Хэкум, дыщетIысэхащ. НэгъуэщI щIыпIэ дыхуеплъэкIыни ди гугъэкъым. Ауэ ди сабийхэм я пщэдейращ дызытешыныхьыр. Абы щхьэкIи тлъэкI къэдгъэнэнтэкъым, лэжьыгъэ диIэ закъуэмэ. Уи Хэку улажьэ-ушхэжу ущыпсэуным нэхъыфI зыри щыIэкъым. Ди гугъапIэ нэхъыщхьэхэр зэтпхри дыкъыздэкIуэжа къэралращ, дызыхэтIысхьэжа ди лъэпкъэгъухэращ.
АБИДОКЪУЭ Люсанэ.