Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм и еджапIэ нэхъыщхьэхэм щIэс студентхэмрэ щIалэгъуалэ жэрдэмщIакIуэхэмрэ папщIэ кейс-зэIущIэшхуэ иджыблагъэ Архъыз къалэм щекIуэкIащ. «Кавказ Ищхъэрэм и жылагъуэ-экономикэ зыужьыныгъэ-2023» зи фIэщыгъэ зэхьэзэхуэм кърихьэлIа ныбжьыщIэхэм Iэмал яIащ щIыналъэм и макроэкономикэр къэзыIэтын, ар езыгъэфIэкIуэн, хэгъэгухэр цIыху кIуапIэ зыщIын пэхуэщIэхэр (проектхэр) утыку къралъхьэну. Лъэныкъуэ зэхуэмыдэхэмкIэ зэпашэча, щIыпIэхэм я щхьэхуэныгъэхэр щхьэхуэ-щхьэхуэу къыщылъыта пэхуэщIэхэр зэхьэзэхуэм хэтахэм къыздикIа щIыпIэхэм яхьыжынущ, ахэр абдеж къыщыхалъхьэну, къэрал дэIэпыкъуныгъэкIэ гъащIэм щыхапщэну Iэмал яIэу.
НыбжьыщIэхэм ящыщу зи кIэн къикIа цIыхуи I00-р зыхэта кейс-зэхьэзэхуэр пщIэшхуэ зиIэ, урысейпсо мыхьэнэ зрат зэпеуэщ. Абы зыхуигъэувыж къалэнхэм ящыщщ щIалэгъуалэм къыхилъхьэ жэрдэм зэмылIэужьыгъуэхэм гъуэгу къахуэгъуэтыныр, хэгъэгупсо икIи щIыналъэпсо макроэкономикэ Iуэхугъуэхэм я зегъэкIуэным хэшэныр, я щIэныгъэрэ Iуэху щIэкIэкIэ заужьыным Iэмал етыныр. Къыхэгъэщын хуейщ Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм ит еджапIэ нэхъыщхьэхэм я Консорциумым хыхьэ университет II-м я лIыкIуэхэр зэхьэзэхуэм зэрыхэтар, дэтхэнэми зыми емыщхь, къызэщIиубыдэ IуэхугъуэхэмкIэ хуабжьу зэщхьэщыкI, щIыпIэ экономикэхэм я уней щхьэхуэныгъэхэр къызэщIэзыубыдэ пэхуэщIэхэр къызэрыхалъхьар, абыхэм псалъэмакъ купщIафIэ куэд зэрыращIылIар. ЩыщIэныгъэ гуэрхэр къыхэкIами, зэрытепсэлъыхьам и фIагъ куэд а пэхуэщIэхэм зэрекIар зэхьэзэхуэм хэтахэм къызэдыхагъэщащ.
Кейс-зэхьэзэхуэм и лэжьыгъэм хэтащ УФ-м и Правительствэм и УнафэщIым и япэ къуэдзэ Новак Александр. Абы къызэрыхигъэщамкIэ, Кавказ Ищхъэрэм и жылагъуэ-экономикэ зыужьыныгъэ-2023» зи фIэщыгъэ зэхьэзэхуэм студентхэм Iэмал ярет я зэчийр къагъэлъэгъуэну, ябгъэдэлъ зэфэкIымрэ хэлъэтымрэ лэжьыгъэ зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ утыку къащIыну.
– Дыщыпсэу лъэхъэнэр куэдкIэ гъэщIэгъуэнщ. НапIэдэхьеигъуэ хуэдизкIэ абы къыщыхъу зэхъуэкIыныгъэхэм цIыхум и гъащIэм лъэужьышхуэ къыщагъанэ, къахэгъэхъуэн е зызыхъуэж дунейм елъытауэ лъэбакъуэщIэхэр къапыщэн хуейуэ щытыкIэ урегъэувэ. УкъызэтеувыIэ зэрымыхъунур, а лъэбакъуэщIэхэм зыкъомкIэ къэралым ичыну стратегие лъэбакъуэхэр зэрелъытар экономикэм къигъэув къалэнхэм къагъэлъагъуэ. Пэжыр зэрыщытыр аращи, Урысейри, абы хыхьэ щIыналъэхэри нобэ хуэныкъуэщ дуней лъагъукIэщIэхэм, бгъэдыхьэкIэщIэхэм, Iуэху щIэкIэ щIэщыгъуэхэм. Къапщтэмэ, Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм хыхьэ хэгъэгухэр зы федеральнэ щIыпIэу зэхэтми, зыщаужь дунеймрэ щIыуэпсымрэ зэщхьэщокI, зэзышалIэ щапхъэхэр мымащIэми, зэрахьэ щэнхабзэхэм зэщхьэщыкIыныгъэхэр мымащIэу яхэлъщ, тхыдэ гъуэгуанэшхуэ дэтхэнэми къызэракIуар къыхэщу щIэж хьэлэмэтхэр ядыболъагъу. А псом ищIыIужкIэ цIыхур зэрылэжьакIуэшхуэр, зыпэрыбгъэувэ IэнатIэм екIуу зэрыбгъэдэтыр къэплъытэмэ, щIыналъэхэм я зыужьыныгъэм къегъэжьапIэфI къыхуэбгъуэтыфынущ, зэрефIэкIуэну Iэмалхэм кIуэрабгъу зэмылIэужьыгъуэхэр къепшэлIэфынущ. Экономикэми, турист IэнатIэми, мэкъумэш хуэIухуэщIэхэми, промышленностми зыкъаIэтынумэ, куэдкIэ елъытащ къэкIуэну махуэхэр зей щIалэгъуалэм я бгъэдыхьэкIэм, я жэрдэмым, зыхущIэкъу-зыщIэхъуэпсхэр къэралым и зыужьыныгъэ стратегием зэрыхуэкIуэм», - жиIащ Новак Александр.
Кейс-зэхьэзэхуэр, абы хэта студентхэм зэрыжаIамкIэ, щIалэгъуалэм ябгъэдэлъ хьэрычэтыщIэ жэрдэмхэм зиужьынымкIэ и щхьэпэ къэкIуащ, къыхаха IэнатIэм щIэуэ къыхэхъухьхэм щагъэгъуэзащ, я есэныгъэхэми зрагъэубгъуащ. «Пэжыр жыпIэмэ, кейс-зэхьэзэхуэм къаруушхуэ къытхилъхьащ. Дызэлэжь пэхуэщIэхэр дэ тщыщ куэдым тхылъымпIэ къытенэжыну фIэкIа нэгъуэщI гугъапIэ яIэтэкъым. Ауэ мы зэIущIэм зэщхьу щыIэ гупсысэкIэхэр зэгъунэгъу ищIащ, зым гу зылъимытамрэ адрейм и гулъытэр здынэсамрэ зэпэблагъэ ищIри, пэхуэщIэхэм я гъэзэщIэным къыхэкIынкIэ хъуну пэрыуэгъухэр игъэкIуэдащ. Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм хыхьэ хэгъэгухэм я къэкIуэнур зыкъомкIэ елъытащ щIалэгъуалэр зэрызэгурыIуэм, зэхуэгъэкIуатэ къазэрыкъуэкIым, дзыхь зэрызэхуащIым. Экономикэр IэнатIэ псынщIэкъым, набдзэгубдзаплъэу ущымытмэ, и пIэм фIырыфIкIэ пхуигъэкIын лэжьыгъэкъым. Кавказым и зы щIыналъэм и экономикэм зиужьынкIэ Iэмал иIэкъым, адрейм зимыIэтмэ, зэрыкIуэтэн гъуэгу къимыгъуэтмэ. Абы щхьэкIэ узэрыщIэныр Iэмалыншэу щыт щхьэусыгъуэщ. Мы зэIущIэгъуэм студентхэм ар мыбзаджэу къагурыIуауэ къызолъытэ», – жиIащ Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм щыIэ университетхэм я Консорциумым и унафэщI, Кавказ Ищхъэрэ университетым и ректор Беспалов Дмитрий.
Зэхьэзэхуэм къыщыпсэлъащ КъШР-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Суюнчев Мурат. «Мыпхуэдэ зэпеуэ хьэлэмэтхэр ди щIыпIэм зэрыщекIуэкIам мыхьэнэшхуэ идот. Къаплъэ нэхърэ къиплъ, жыхуаIэращи, щIыналъэ куэдым къикIа щIалэгъуалэм утыку къралъхьа я гупсысэкIэм къыхэпхын куэд хэтлъэгъуащ, гу зылъыттапхъэу тIэщIэкI Iэджэми дахуригъэплъэкIащ. ГурыIуэгъуэщ Кавказыр и плIанэпэхэр зэрызэмыщхьыр, зыужьыныгъэ и IуэхукIэ псоми яIэ Iэмалхэр зэрызэхуэмыдэр. Ауэ абы къару ущэхуа зэрыкIуэцIылъыр хэт дежкIи нахуэщи, мис ар къыщIэгъэщын хуейщ. Апхуэдэ зэфIэкI зыбгъэдэлъыр щIалэгъуалэращи, дащогугъ фIы и лъэныкъуэкIэ а гуащIэр псэуныгъэм къыхалъхьэну, пэхуэщIэ узыншэхэмкIэ къыддэгуэшэну», - жиIащ Суюнчев Мурат.
Зэпеуэм щызэрихьэлIащ Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм ит университет псоми я гупхэр. Ауэ бжьыгъуэ зэфIэхьым нэсар гуп 24-рщ. Абы къищынэмыщIауэ, кейс-зэныкъуэкъум хэтащ щхьэхуэу зи пэхуэщIэ утыку къизылъхьа цIыхуиплIи. Абыхэм къыхаха унэтIыныгъэхэм теухуауэ къэпщытакIуэ гупхэр зэхашащ, IэщIагъэлIхэми щепсэлъылIэ зэIущIэхэри ирагъэкIуэкIащ. Студентхэм папщIэ пэхуэщIэ лэжьыгъэм зезыгъэубгъу, Iуэхугъуэ нэхъыбэ къызэщIригъэубыдэу есэныгъэхэр къозыт «Софт скиллс» зи фIэщыгъэ дерсхэри иратащ.
Къыхэгъэщын хуейщ кейс-зэхьэзэхуэр унэтIыныгъиплIкIэ зэрекIуэкIар: «Туризмэм и экодунеймрэ хьэщIагъэм пыщIа индустриемрэ», «ЩIыналъэхэм экономикэ Iуэхухэмрэ унафэхэмрэ зэрыщызэрагъакIуэр», «Энергие IэнатIэм и гъэпсыкIэр», «Технологие хьэрычэтыщIэ IэнатIэм и экодунейр».
Зэпеуэм и кIэм зэхьэзэхуэм кърикIуахэр ягъэнэхуащ, ныбжьыщIэ проектищэм щIигъу нэхъыфI дыдэу къызэралъытари къыхагъэщащ.
ШУРДЫМ Динэ.
