Шахарланы бла эллени орамларында хауле итлени кёп къатлы юйлени  арбазларында, сатыу-алыу тюкенлени аллында, скверледе, орамлада да кёрюрге боллукъду. Хар кюн а къыралны ол неда бу шахарында итле орамда адамгъа чапдыла, сабийни къапдыла деген жарсыулу хапарланы   эшитирге тюшеди. Ол къоркъуулу хапарла жамауатны жарсытадыла.

Алай шахарланы, эллени орамларында хауле жаныуарланы саны ёсгенин тохтатыугъа ким жууаплыды?  

Кимди терс?

Къыралны регионларында право низамны сакълаучула бир ненча чабыуул болгъандан сора жаныуарланы  тутуу бла байрамлы законла къалай ишлегенлерин тинтгендиле. Аладан сора уа бу соруугъа тийишли эс бурулмагъаны, муниципал къуллукъчула  жарсыу ахырда болмагъанча сансызлыкъ этгенлери ачыкъланнганды.   

Нальчикде хауле итлени бла киштиклени тутарча энчи жер керекди дегенли да кёп заман озгъанды. Республикада иесиз къалгъан итлеге энчи жер керек болгъаныны юсюнден чакъырыу https://www.change.org  деген сайтда да басмаланнганды. «Мен сени нёгерингме» жандауурлукъ фонд КъМР-ни Башчысы Казбек Коковха этген тилекде муниципал власть органла бу магъаналы ишни тамамлаялмагъанлары, орамда къалгъан жаныуарланы азайтыугъа бёлюннген ахча аяусуз къоратылгъаны, итлени, киштиклени саны ёсгени, аны бла бирге уа кючюклени адамлагъа чапхан  кезиуле кёбейгенлери да жазылыпды.  «Орамда къалгъан итлеге зорлукъ сынатхан, аланы ёлтюрген кезиуле да кёбейгендиле. Ол угъай, жаныуарлагъа болушургъа кюрешген адамлагъа да этиледиле чабыуулла. Ачыуланыу, кёрюп болмау жамауатха сингнгендиле»,-деп жазылады анда.

  Нальчикни мэриясы социал сетьледе КъМР-де хауле жаныуарлагъа приют ишлетиллигини юсюнден  жазгъан эди алгъаракълада: «КъМР-ни Башчысы Казбек Коковну буйругъу бла иесиз итле турурча жер къурау жаны бла проект хазырланады. Анда 500 итге жер боллукъду. Проектни багъасы 26 миллион сомду. Учрежденияда ветеринар мадарла да этилликдиле, ол санда стерилизация, багъыу жаны бла да…»

Приютну Прохладна шосседе ишлетирге белгиленеди. Анга 1,2 гектар жер бёлюнеди, керек болса, кенгертирге да онг боллукъду.  Итни приютда 20 кюн тутуп, аны саулугъу иги болгъаны, ол адамгъа чапмазлыгъы ачыкъланса,  жашагъан жерлерине жиберликдиле.

Сёзсюз, бу магъаналы иш ахырына жетдириллигин шахарчыла ашыгъып сакълайдыла.

Жамауат да жууаплыды

Алай жаланда къырал власть органламы жууаплыдыла бу ишде? Кючюкле, киштикле орамда кеслери алларынамы жайыладыла? Аланы кеслерине алып,   эрикгенден сора уа тышына атып къойгъан адамлада уа жокъмуду терслик?

Сабийине гинжини орунуна итчик алып, алай ол ёсгенден сора уа орамгъа атып къойгъанла кеслерин терсге санамайдыла, жарсыугъа.    Ма андан жайыладыла огъурсуз итле.  Законнга тийишлиликде, быллай сансыз ие административ жууапха тартылыргъа керекди, алай бу закон бюгюнлюкде ишлемейди.

 Адам  юйюрсюндюрген жаныуарлагъа жууаплыды: киштиклеге, итлеге да. Алгъаракълада уа бирле хауле итлени къырып къояргъа деген предложение берилгенди. Хау, сабийинге чапса, аны сакълар ючюн не мадар да этериксе. Алай дин бла, адамлыкъ жаны бла да ол терсди.

Былайда исламдан юлгю келтирирге сюеме. Бир жолоучу  суусап болуп, къуюгъа тюшюп, суу ичеди. Андан чыгъа келгенинде уа, ит кючюкню кёреди. Ол асыры  суусапдан, жерни жалай болгъанды. Ол адам: «Бу кючюк, манга ушаш, асыры суусапдан къыйналады»,-деген акъыл келип,    аягъындан чуругъун тешип, аны суудан толтуруп, итге ичерге бергенди. Аллахутала аны ючюн жолоучуну гюняхларын кечгенди. Бу хадисни Бухари бла Муслим билдиргендиле. Кёресиз, динде итни тюкюрюгю кирге санала эсе да, анга да  Аллахутала жаратхан затхача жууаплы кёзден къаралыргъа керекди.

 Кемчиликни къалай тамамларгъа боллукъду?

Экспертлени акъылларына кёре, хауле итлени адамлагъа чабыуулларын тохтатыуну бир ненча амалы барды. Биринчиден, орамда жашагъан жаныуарланы тутуп, аланы энчи приютлагъа жетдирирге, ызы бла уа жангы тёлюлери болмазча медицина мадарла толтурургъа керекди.

   Россейни Къырал Думасына уа юйде жаныуарланы барысына да къырал марка салыргъа предложение берилгенди. Проектни  авторларыны акъылларына кёре, алай бла   итни иелери  орамгъа атсала, неда ол тас болса, аны ачыкъларгъа болушурукъду.

  Сёзсюз, орамлада жашагъан итле бла байламлы соруу магъаналыды, жарсыулуду, аны власть органла, жамауат да биригип тамамларгъа керекбиз.   Алай, мен акъыл этгенден, жаныуарлагъа не кёзден къаралгъаны жамауатны саулугъуна,  халына шагъатлыкъ этеди.  Проблеманы тамамларгъа сюе эсек, кесибиз да тюрленирге борчлубуз.  Ит иесин бир заманда да сатарыкъ тюйюлдю, ахыр солуууна дери анга кертичилей къаллыкъды. Адам а?     

Тикаланы Фатима.