Уллу Ата журт урушда Хорламны 78-жыллыгъына эмда Шимал Кавказ фашист ууучлаучуладан азатлагъанлы 80-жыллыгъына жораланып къуралгъан «Хорлам» ретро-поезд Прохладныйде темир жол станциягъа келип тохтагъанды. Анга жюзле бла адамла тюбегендиле.
Поезд тохтагъанындан сора, аны вагонларындан бири терк окъуна сахнагъа айландырылгъанды. Ары, биринчи болуп, Шимал-Кавказ темир жолланы Минеральные Водыде регион бёлюмюню таматасыны орунбасары Дмитрий Лукьяненко кётюрюлгенди. Ол «Хорламны поезди» быйыл бла 13-чю кере келгенин айтханды.
Ызы бла ол Уллу Ата журт урушну жылларында Кавказ ючюн къазауатны тарыхы бла къысха шагъырейлендиргенди. «Совет аскерле, бу регионну магъаналылыгъын билип, аны азатлар ючюн къаты кюрешгендиле, 442 кюнню бла кечени сермешгендиле. Алай бла 1943 жылны январь айында душманнга артха бурулургъа тюшгенди. Андан сора урушну барыу халы да тюрленнгенди», – деп белгилегенди Дмитрий Владимирович.
Дагъыда ол урушну заманында темир жолчула Хорлам ючюн къаллай уллу къыйын салгъанларын юлгюле келтирип айтханды. «Ала, башларындан окъла, топла да къуюла тургъанларына къарамай, аскерчилерибизни битеу керекли затла бла жалчытханлай тургъандыла. Онжети мингден аслам темир жолчу «Кавказны къоруулагъаны ючюн» эмда «Уллу Ата журт урушну кезиуюнде жигер уруннганлары ючюн» майдалла бла саугъаланнгандыла», – деп чертгени.
Ызы бла сахнагъа Прохладный шахарны администрациясыны башчысыны орунбасары Алеся Пшецукова чыкъгъанды. «Хорламны» поезди Уллу Ата журт урушну кезиуюнде бюгюннгю мамыр жашауубуз ючюн жанларын бергенлеге уллу хурмет этиуню белгиси болгъанын чертгенди. «Бизни республикадан да кёп жашла бла къызла да кетгендиле фронтха. Ала Брест къаланы, Москваны, Сталинградны эмда башха шахарланы къоруулагъандыла. Европаны азатлаугъа да къатышхандыла. Аппаларыбызны бла аталарыбызны кишиликлери ёсюп келген тёлюге не заманда да юлгю болгъанлай турлугъуна бир ишеклигим жокъду», – деп бошагъанды ол сёзюн.
Андан сора алайда уруш жылланы жырлары эшитилгендиле, сахна оюнла кёргюзтюлгендиле, жарыкъ тепсеуле да кеслерине жер тапхандыла. Аланы темир жолчуланы Маданият юйюню Ростов-Главный эмда Ростовну темир жол къырал университетини чыгъармачы коллективлери кёргюзтгендиле.
Ол кюн ыразылыгъы болгъан ким да поездде темир жолчуланы музейин кёрюрге боллукъ эди. Аны экспонатларыны араларында башлары жабылгъан товар вагонла, солдатланы ташыгъан вагончукъла, техниканы жюрютген платформала, салон-вагон да бар эдиле. Битеу ол техника уруш заманда хайырланылгъанды. Паровоз кеси уа Сталинград ючюн сермешлени кезиуюнде солдатлагъа уллу себеплик этгенди. Сёзсюз, анга окъла, топла да тийип кёп жери бузулгъан эди, болсада ол тап халгъа келтирилгенди, 2015 жылдан бери уа музейге айландырылгъанды. Салон-вагонну да кесини тарыхы барды. Ол отузунчу жыллада Новороссийскде Шимал-Кавказ федерал округну начальнигине деп ишленнген эди эмда урушну заманында хайырланылгъанды.
Ол кюн келгенлени солдат как бла сыйлагъандыла, чай да ичиргендиле.
Быйыл поездни жолу, Эльхотово къабакъдан башланып, Кавказ ючюн сермешле баргъан жерле бла ётеди. Битеу да ол 1,9 минг километрни барлыкъды, онеки жерде тохтап, концерт программаларын кёргюзтюрюкдю, жарсыугъа, поезд быйыл Нальчикге келлик тюйюлдю.
Холаланы Марзият.
