Иджыблагъэ щIэзыдза 2023 - 2024 гъэ еджэгъуэ­м IуэхугъуэщIэ куэд къы­хы­хьащ. Апхуэдэхэщ, къапщтэмэ, «Технологие» предметым ипэкIэ «Лэжьыгъэмрэ технологиемрэ», «Шы­на­гъуэн­шэ гъащIэм и лъабжьэхэр» (ОБЖ) предметым ипэкIэ «Шынагъуэн­ша­гъэм­рэ Хэкур хъу­мэ­нымрэ я лъабжьэхэр» («Основы безопасности и за­щиты Родины», ОБЗР) фIэ­щыгъэхэр зиIэ пред­метыщIэхэр зэ­реджэ программэхэм къызэ­рыхы­хьар. 

КъищынэмыщIауэ, фо­кIа­дэм и 1-м къыщыщIэдзауэ курыт школхэм я класс нэхъыжьхэм щIэс ныбжьыщIэ псоми «Тхыдэ» предметыр зэраджынур зыуэ щыт тхы­лъымкIэщ. Ар тхылъиплIу зэхэтщ. Япэ тхылъу «Урысейм и тхыдэр» фэщIыгъэр зиIэмкIэ къэралым и тхыдэм щыщ Iыхьэу 1914 - 1945 гъэхэм къриубыдэр яджынущ 10-нэ клас­сым щIэс ныбжьыщIэхэм. Ап­хуэдэ фIэщыгъэ дыдэ зиIэ етIуанэ тхылъымкIэ къэралым и тхыдэр джыным щы­пащэнущ 11-нэ классым кIуэ­хэм. Абы къызэщIеубыдэ лIэ­щIыгъуэ блэкIам и 40 гъэхэм икухэм къыщыщIэдзауэ ды­зэрыт лIэщIыгъуэм и 20 гъэ­хэм я пэщIэдзэм нэс. Дуней­псо тхыдэр школакIуэ нэхъыжьхэм (10 - 11-нэ классхэм щIэсхэм) яджынущ «Всеобщая история» фIэщыгъэр зи­-Iэ адрей тхылъитIымкIэ, класс къэс зырыз яхуэзэу. А тхылъ­хэр хьэзырщ, школакIуэ псори абыхэмкIэ къызэгъэпэщащ. 
2024 - 2025 гъэ еджэгъуэм ирихьэлIэу хьэзыр хъунущ къэралым и тхыдэмрэ дунейпсо тхыдэмрэ 5 - 9-нэ класс­хэм щIэс ныбжьыщIэ­хэм зэраджыну тхылъхэри. Ауэ щыхъукIэ, къэралым и еджакIуэ псоми етIанэгъэ Iэмал яIэнущ ди къэралымрэ дуней псомрэ къакIуа тхыдэ гъуэгуанэхэр зыуэ щыт тхылъхэмкIэ яджыну. 
Класс нэхъыжьхэм щIэсхэм тхыдэр зэраджыну тхы­лъы­щIэхэр эксперт зэмылIэу­жьыгъуэхэм я къэпщытэныгъэ ткIийхэм кIуэцIрыкIащ. Абы­хэмкIэ еджакIэщ гъэу­нэхуныгъэ щрагъэкIуэкIа школ ­хэхахэр. А тхылъхэр хагъэ­хьакIэщ зэреджэ тхылъ­хэм я федеральнэ реестрым. Къэп­щытакIуэхэм, егъэ­джа­кIуэ­хэмрэ еджакIуэхэмрэ зэ­ры­жаIамкIэ, тхылъыщIэхэм ­фIагъ куэд япкърылъщ. Ап­хуэдэхэщ, къапщтэмэ, абы­хэм къыщыхьа Iуэхугъуэхэр тэрэзу зэкIэлъыхьауэ, зы ­хабзэ пыухыкIам ткIийуэ зэ­рытетыр. Ар сэбэпышхуэ ­мэхъу ныбжьыщIэхэм ядж темэ­хэр нэхъыфIу къагу­рыгъэIуэнымкIэ. Апхуэдэу тхылъхэм ихуа тхыгъэхэм ящыщ дэтхэнэми щIэныгъэ лъабжьэ иIэщ. Абыхэм къы­щы­хьащ ихуа Iуэхугъуэхэмрэ ­къэхъукъащIэхэмрэ ятеухуа хъыбар нэхъыбэ къыщыб­гъуэтыфыну Iыхьэхэри. Ап­хуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэм ныбжьыщIэхэр къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэм хуегъэуш. Бзэ гурыIуэгъуэкIэ, екIукIэ тха тхылъхэмкIэ тыншу лэжьэфащ гъэунэхуныгъэм хэту ахэр къэзыгъэсэбэпа егъэджакIуэхэри еджакIуэхэри. 
ГъэщIэгъуэныращи, 11-нэ классым папщIэ къыдэкIа тхы­лъыщIэхэм итщ 2020 - 2021 гъэхэм дызыпхыкIа ко­ронавирус узыфэ зэрыцIалэ лIэужьыгъуэщIэр зэре­кIуэ­кIам­рэ абы цIыхухэм къахуихьа насыпыншагъэмрэ. Ап­хуэдэу тхылъым ихуащ 2014 гъэм Кърымым щекIуэкIа Iуэхугъуэхэми мы зэманым гъунэгъу щIыналъэм щыIэ СВО-ми ятеухуа тхыгъэхэр. ЕкIуэкI лъэхъэнэм щыIэ Iуэхугъуэхэр тхыдэмкIэ зэреджэ тхылъхэм хагъэхьэу щытакъым ипэкIэ. Иджырей Iуэху бгъэдыхьэкIэр нэгъуэщIщ: ­авторхэм зэрыжаIэмкIэ, тхылъ­хэм ихуа тхыгъэхэми сурэтхэми пэжыр я тегъэ­щIапIэщ. 
Хьэзыр хъуауэ мыгъэрей школакIуэхэр зэреджэну тхылъ­хэр щIэныгъэлI гупым ягъэхьэзыращ. Абыхэм яхэтщ УФ-м и Президентым и дэ­Iэпыкъуэгъу, тхыдэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор Мединский Владимир, щIэ­ныгъэлI цIэрыIуэхэу, академикхэу Торкунов Анатолийрэ Чубарьян Александррэ. Гу­лъы­тэ хэха хуэщIыпхъэщ тхы­лъыщIэхэм я теплъэми. 10-нэ классым папщIэ тхылъым тетщ Москва и Утыку Плъы­жьым 1945 гъэм щекIуэкIауэ щыта ТекIуэныгъэм и пэкIу иным и сурэтыр. Абы къегъэлъагъуэ ди хэкур гугъу­ехьрэ хьэзабу зыпхыкIахэм къызэфIамыгъащIэу мамы­рыгъэр зи плъапIэ къэрал лъэщу къызэрынар. 11-нэ классым папщIэ къыдагъэкIа тхылъыщIэм щыболъагъу Кърым лъэмыжыр, хьэршым яутIыпщыну спутникыщIэхэм елэжь IэщIагъэлIхэр. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, лъэмыж аб­рагъуэм зэпещIэ ди блэкIамрэ къэкIуэнумрэ, адрей псори щыхьэт тохъуэ Урысей Фе­дерацэр зыужьыныгъэм, зэ­пэщыныгъэм хущIэкъу къэ­ралу зэрыщытым. 
ЗэрыгурыIуэгъуэщи, 11-нэ классым папщIэ ягъэхьэзы­-ра тхылъхэм елэжьыжу, ­къэхъукъащIэхэмрэ Iэухугъуэ щхьэхуэхэмкIэ дыщIагъужу екIуэкIынущ. Зызыужь, ипэкIэ плъэ къэралым и тхыдэ ­гъуэгуанэм теухуа хъыбарыфI куэд дяпэкIи ихуэнущ, дауи, пэжыр зи тегъэщIапIэ а тхылъхэм. 

КЪАРДЭН  Маритэ.