Тюнене РФ-ни Кавказны ишлери жаны бла министри Сергей Чеботарев Къабарты-Малкъаргъа ишчи жумуш бла келгенди. Ол КъМР-ни Башчысыны къуллугъун толтургъан Казбек Коков бла производство эм социальный объектледе болгъандыла, республиканы эл мюлк эмда турист онглары бла шагъырейленнгендиле.
Бек алгъа, жол Чегем районнга «СадСервис» акционер обществогъа болгъанды. Анда тереклени буз уруудан сакъларгъа болушхан сетканы тартханда хайырланылгъан бетон багъанала чыгъарыладыла. Кеси да «Шимал-Кавказ федерал округну 2025 жылгъа дери айнытыу» къырал программаны «2025 жылгъа дери КъМР-ни социальный сферасын эм экономикасын айнытыу» подпрограммасыны чеклеринде тамамланнган биринчи проектди.
Федерал министр чегемлилени эмда республиканы бу иш бла алгъышлай, анда бийик качестволу продукция жарашдырылгъанын, анга бюгюнлюкде сурам уллу болгъанын чертгенди. «Проектни болжалдан кеч къалмай эм бийик даражада толтуруп, республика инвестицияланы файдалы хайырлана билгенин кёргюзтгенди. Къоранчла 150 миллион сомдан асламдыла, алай бу ахчадан 88 миллиону энчи инвестицияла болгъанлары артыкъда магъаналыды. Мюлкде 24 жангы ишчи жер къуралгъанды, аладан 8 бийик технологиялыдыла. Мында жарашдырылгъан продукция жангы предприятияланы ачаргъа, ишчи жерле къураргъа себеплик этеригине ышандырады», -дегенди ол.
Казбек Коков бу проект федерал власть органланы болушлукълары бла толтурулгъанын чертип, республикагъа энчи эс бурулгъаны ючюн ыразылыгъын айтханды.
Ызы бла Бахсан районда Кишпек элде «Строймаш» эмда «Бахсанны бахчалары» эл мюлк предприятиялагъа атланнгандыла. Биринчисинде Кавказ регионда арт кезиуде терек бахчачылыкъ кенг айныгъаны бла байламлы алмаланы асырарча ящикле жарашдырыладыла, алагъа 350 килограмм тирлик сыйынады. Жылны ичинде 5 минг тонна пластик продукция чыгъарылады.
«Бахсанны бахчалары» предприятие алмаланы ёсдюрюу, кёгетлени асырау бла кюрешеди. Сёз ючюн, бахчаланы кенглиги 522 гектардан асламды, холодильникге уа 23,6 тонна тирлик сыйынады. Сергей Чеботарев предприятияны келечилеринден товарны сатханда чырмаула болгъанларын бла къалгъанларын соргъанды. Жууапдан белгили болгъаныча, «Лента», «Дикси» дегенча уллу федерал тюкенле бла келишимле этилип, Бахсанны алмалары алагъа жетдириледиле. Орта эсеп бла багъалары 65-85 сомгъа жетеди. Этикеткаларында уа алмала Къабарты-Малкъарда ёсдюрюлгенлери жазылыпды.
- Ол тюздю, Сербиядан, башха къыралладан кёгетлеге конкуренция болургъа тийишлиди, -деп белгилегенди министр.
Урван районда уа «НЭЖАН» предприятияны иши бла шагъырейленнгендиле. Мында лак эм бояула чыгъарыллыкъдыла. Бу проект да «Шимал Кавказны 2025 жылгъа дери айнытыу» къырал программагъа кийирилгенди. Бек магъаналысы завод экология жаны бла тазалы, бояуланы сууну мурдорунда чыгъарыргъа белгиленеди. Урванчыла жарашдырлыкъ продукция (ала уа 25 тюрлю боллукълары белгиленеди), ол санда жоллагъа разметканы салгъанда да хайырланыргъа боллукъду.
Заводну мекямы алыкъа ишлене турады, алай аны майда битдирип, хайырланып башларгъа белгиленеди. Сергей Чеботаревну сорууларына жууапла бере, предприятияны келечилери къоншу регионлада лак затла эм бояула жарашдыргъан предприятие болмагъанын, бек жууукъдагъысы Подмосковьеде орналгъанын билдиргендиле. Алай бла уа аны продукциясына сурам уллу боллугъу белгиленеди.
Инвестицияланы юслеринден айтханда уа, аны битеулю багъасы 256,2 миллион сомду, ол санда 110,2 миллионну «Шимал Кавказны айнытыуну корпорациясы» бёледи. Заводда жылны ичинде 7,8 минг тонна продукция жарашдырыллыкъды, анда 29 жангы ишчи жер къуралады.
Ол кюн Сергей Чеботарев бла Казбек Коков Ташлы-Талада жангы школну ачылыууну къууанчына да къатышхандыла. Аны къурулушчула къысха заманны ичинде ишлетгендиле. Сергей Васильевич сабийлени, устазланы, ата-аналаны да бу магъаналы иш бла алгъышлай, алагъа билим алыуда жетишимле тежегенди. Аны айтханына кёре, школда 100 окъуучугъа жер барды, жууукъ кезиуде уа элде сабий сад да къураллыкъды. Ол саулукълары осал болгъан, сакъат сабийле мекямгъа чырмаусуз кирирча мадарла этилгенлерине да эс бургъанды.
- Былайда 1956 жылда ишленнген эски мякям кетерилип, шёндюгю излемлеге келишген ариу школ сюелгенди. Мында окъугъанла келир заманда алимле, дипломатла болурла деп ышанама. Бирлери элде къаллыкъдыла, республикадан, къыралдан тышына кетерикле да болурла. Жашауугъуз къалай къуралса да, туугъан элигизни, ма бу ариу мектепни унутмай, алагъа билеклик этерсиз деп бек ышанама, -дегенди ол.
Казбек Коков а ол республикада эм ариу школладан бири болгъанын белгилегенди эмда къурулушчулагъа аны терк эм бийик даражада ишлегенлери ючюн ыспас этгенди. «Мындан ары да республика билим бериуню айнытыу жаны бла федерал программагъа къатышып, жангы школла, сабий садла ишленилликдиле. Окъуучула уа барыбызны да жетишимлери бла къууандыргъанлай турурла деп бек ийнанама»,-дегенди республиканы оноучусу.
Къууанчлы жыйылыугъа уа РФ-ни Къырал Думасыны депутаты Адальби Шхагошев да къатышханды. Ол республикада социальный объектлени ишлетиу жаны бла проектле федерал бюджетге кийирилгенлерин, алагъа ахча бёлюннгенин айтханды. «Биз тау элде шёндюгю школ артыкъда магъаналы болгъанына женгдиралгъанбыз. Проектни заманында эм бийик даражада толтуралгъаныбыз а республикагъа федерал власть органла социальный объектлени ишлетирге себеплик этгенлей турлукъларына ышандырады», -деп белгилегенди ол.
Кертисин айтханда, бу иш элчилеге уллу къууанч болгъаны кёрюнюп тура эди. Былайгъа жыйылгъан жамауат мекямны ичине жарып, къууанып кире эдиле. «Эски школда уа быллай онгла къайда!» -дей эдиле ала бизни спорт залгъа, ашханагъа, актовый залгъа, окъуу отоулагъа ашыра.
Цаколаны Разият а химиядан бла биологиядан окъутханлы 40 жылдан аслам болады. «Бизге аламат онгла къуралгъандыла, библиотекада китапла кёпдюле, алыкъа болжаллы халда окъугъан мекямдан барысын да келтиралмагъанбыз. Класслада интерактив доскала, компьютерле да бардыла. Биз мында алыкъа эки кюнчюк окъутханбыз, алай баш кюнден а дерсле барысы да жангы школда бардырыллыкъдыла»,- дегенди ол бизге.
Сергей Чеботарев бла Казбек Коков кюнню экинчи жарымында Черек районда экология жаны бла таза гара суу къуйгъан «Бабугент» заводну иши бла да шагъырейленнгендиле. Ол былтыр кюз артында ишлеп башлагъанды. Бюгюнлюкде уа аны продукциясын Москваны, Калининградны, башха шахарланы тюкенлеринде кёрюрге боллукъду.
Черек районну башчысы Муртазланы Борис къонакъланы «Чирик кёл» турист кластерни проекти бла да шагъырей этгенди. Аны битеулю багъасы 750 миллион сомду. Районда тау лыжалада учарча трассала, канат жолла, къонакъ юйле къураргъа белгиленеди. Бюгюнлюкде уа анга жер бёлюу, тийишли келишимле этиу жаны бла жумушла толтуруладыла. Сергей Васильевич проект сейир болгъанын чертип, инвесторлагъа тийишли экономика онгла къураргъа кереклисин чертгенди.
Сергей Чеботарев бла Казбек Коков башха объектледе да болгъандыла. Аланы бу жолоучулукъда КъМР-ни премьер-министри Мусукланы Алий, жууаплы министрле, районланы башчылары да ашыргъандыла.
