КъМР-ни Парламентини быйыл жаз башы сессиясыны ахыр  жыйылыуунда депутатла 2018 жылны биринчи кварталында республикалы бюджет къалай толтурулгъанын сюзгендиле, РФ-ни премьер-министри Дмитрий Медведевге эл мюлк техниканы чыгъаргъанлагъа къоранчларына  субсидияны кёбейтиуню юсюнден тилек  къагъытны къабыл этгендиле. Кенгешни спикер Татьяна Егорова бардыргъанды.
 
Жыйылыуда бир ненча депутатны полномочиялары болжалдан алгъа тохтатылгъанлары белгили болгъанды. Регламент, депутат этика эм Парламентни ишин къурау жаны бла комитетни башчысы Кансаланы Еленаны айтханына кёре, Замир Канаметовдан аллай тилек  келгенди.  Ол пенсиягъа чыкъгъаны бла байламлыды.

 

Андан сора да Беслан Назранов депутатланы къауумундан чыкъгъанды. Ол КъМР-ни саулукъ сакълау министрини орунбасарыны къуллугъуна тийишли кёрюлгени бла байламлыды.  Парламентни спикери Татьяна Егорова, аны алгъышлай, законла чыгъарыучу органда ишлеген жаш адамла  жууаплы къуллукълагъа тийишли кёрюлгенлерин иги шартха санагъанды.
Ызы бла  депутатла законланы проектлерин тинтиуге киришгендиле. «КъМР-де жарашдырыучу судьяланы юсюнден» законну 7-чи статьясына тюзетиуле эки окъулууда къабыл кёрюлгендиле. Законлукъ эм право низам жаны бла комитетни башчысы Михаил Кривкону ангылатханына кёре, документде сёз судья къуллугъуна къайтарып сайланнганда, аны полномочияларыны болжалын 5 жылдан 10 жылгъа дери созууну юсюнден барады.

 

- Сынау кёргюзтгенича, судья кесини къуллугъуна къайтарылып бир ненча кере айырылады. Хар беш жылдан аны жангыдан сайлар кереклиси жокъду. Законлада судьяны полномочиялары не заманда тохтатылгъаны белгиленипди,-дегенди эмда РФ-ни 29 субъектинде жарашдырыучу судьяла 10 жылгъа айырылгъанларын эсгертгенди. 

 

КъМР-де налог тёлеуню тынч  амалыны  ёлчеми 2 процентге кёбейтилгенди. Ол жаны бла законну проектин КъМР-ни Башчысы хазырлагъанды. Финансла министрни орунбасары Къалабекланы Азаматны айтханына кёре,  РФ-ни Налог кодексини 342.2-чи статьясына тийишлиликде, къыралны субъектлери налогну тынч амалыны ёлчемин кеслери тохташдырыргъа эркиндиле.

 

Алай бла законнга этилген тюзетиулеге кёре, ёлчем  7 эм 10 процентге жетген эсе, 2019 жылда 1 январьдан башлап ол 2 процентге кёбейтилгенди. «Алай бла республикалы бюджетни файдаларын 114 миллион сомгъа ёсдюрюрге онг боллукъду»,-деп, докладчы  быллай оноуну къыралны башха субъектлери да этгенлерин билдиргенди.

 

Борчлу халда медицина страхованияны КъМР-де жер-жерли фондуну быйылгъа бюджетине тюрлениуле да къабыл кёрюлгендиле. Фондну башчысы Зурият Бгажнокова айтханыча, аны  страховой къыстырыгъы кёбейтиледи, башха тюрлениуле да кийириледиле.

 

Депутатла быйылны биринчи кварталында   баш финанс документ  къалай толтурулгъаныны юсюнден Правительствону отчётуна да тынгылагъандыла.  Къалабекланы Азамат белгили этген шартлагъа кёре, аны файдалары 6,4 миллиард сом чакълы болгъандыла, ол а жылны планыны 21 проценти тенгли бирди. Къоранчла 5,9 миллиард сомдан асламдыла (жылны планыны 19,5 проценти). Бюджет 396,3 миллион сом профицит бла къуралгъанды.
 
Былтырны бу кезиую бла тенглешдиргенде файдала 1,6 миллиард сомгъа кёбейгендиле. Ол санда налогла эмда андан тышында файдала да 422 миллион сомгъа асламдыла. «Социал  магъаналы жумушлагъа 4,5 миллиард сом берилгенди, ол а къоранчланы 76 проценти тенглиди. Бек алгъа  ахча айлыкъгъа,  социал  тёлеулеге, стипендиялагъа, дарманла бла жалчытыугъа юлешиннгенди»,-дегенди докладчы.
 Жылны аллында республиканы къырал борчу 12,2 миллиард сом болгъанды, ол санда 3,7 миллиард банк, 8,1 миллиард а бюджет кредитледиле. Къалгъаны къырал гарантияладыла. Биринчи кварталда къырал борчну тёлерге 129 миллион сом къоратылгъанды. 

 

Депутатла РФ-ни Правительствосуну башчысы Дмитрий Медведевге эл мюлк техниканы чыгъаргъанлагъа эм сатханлагъа этген къоранчларын къайтарыр ючюн берилген  субсидияны ёлчемин кёбейтиуню юсюнден тилек этгендиле. Аграр политика, экология, табийгъатны хайырланыу эм жер халла жаны бла комитетни башчысы Мокъаланы Кемал быллай башламчылыкъ быйыл апрельде бардырылгъан парламент тынгылаулада этилгенин эсгертгенди. «Былтыр 1 январьда субсидия 25 процентден 15 процентге дери азайтылгъаны эл мюлк бла кюрешгенлени бек жарсытханды. Аны хатасындан  эл мюлк машиналаны паркын жангыртыргъа къыйын болуп башлагъанды»,-дегенди ол. 

 

Соруулагъа жууапла бере, Мокъаланы Кемал 2016 жылда эл мюлк   техниканы сатып алыргъа 100 миллион сомдан аслам бёлюннгенин билдиргенди. Алай субсидия азайтылгъандан сора уа бу жумушлагъа къоранчла да 2,5 кереге тюшгендиле.  «Бюгюнлюкде бу проблема къыралны башха регионларында да барды»,-дегенди комитетни башчысы.

 

Парламентге Бахсан районну Исламей элинде жашагъанладан элни атын Наурузовогъа тюрлендириуню юсюнден предложение келгенди. Законодательство, къырал къурулуш эм жер-жерли самоуправление жаны бла комитетни башчысы Борис Мальбаховну айтханына кёре,    битеу тийишли документле  да жыйышдырылгъандыла. «Парламентни президиуму исламейчилени оюмларын билир мурат бла тилекни эм битеу материалланы элни жер-жерли самоуправление советине бергенди.  Ызы бла элде соруу бардырылгъанды, алай исламейчиле бу башламчылыкъны терсге санагъандыла. Аны бла байламлы тилек да къабыл кёрюлмегенди.

 

Кенгешде Парламентни 2018 жылда кюз арты сессияда ишини планы да къабыл этилгенди. Кансаланы Еленаны айтханына кёре, ол законла жарашдырыргъа эркинликлери болгъан битеу органланы предложенияларына кёре жарашдырылгъанды. «Документ 31 пунктдан къуралгъанды. Кюз артында Къырал Думагъа законодательный башламчылыкъ берирге, жамауат тынгылаула бла «тёгерек столла», правительстволу сагъатла, комитетлени кенгертилген жыйылыуларын бардырыргъа белгиленеди»,-дегенди ол.

 

 Парламентни спикерини орунбасары Жанатайланы Салимни  РФ-ни Къырал Думасыны «Парламентаризмни айнытыуда жетишимлери ючюн» деген сыйлы белгиси бла саугъалауну юсюнден эсгертиуле да этилгендиле. Депутатла, кенгешип, 2018 жылны жаз башы сессиясын 6 июльда жабаргъа эмда кюз арты сессияны уа 3 сентябрьде башларгъа келишгендиле.

 

Жаз башы сессияны ахыргъы жыйылыуу къууанчлы иш бла бошалгъанды. РФ-де парламентаризмни айнытыугъа салгъан къыйыны ючюн Къурулуш, жашау журтла-коммунал мюлк эм отлукъ энергетика комплекс жаны бла комитетни башчысы Валерий Гриневич  РФ-ни Федерал Жыйылыууну Федерация Советини Сыйлы грамотасына тийишли кёрюлгенди.

 

Аграр политика, экология, табийгъатны хайырланыу эм жер бла байламлы  халла эмда Экономика, инвестицияла эм предпринимательство жаны бла комитетлени келечиси Михаил Прытковха да   Федерация Советни башчысыны Ыразылыгъы берилгенди.  Насталаны Алий-Солтан, Азик Токмаков эмда Виктор Попов КъМР-ни Парламентини Сыйлы грамотасы бла саугъаланнгандыла.

 

Татьяна Егорова ахырында коллегаларына ыразылыгъын айтханды. «Жаз башы сессия женгил болмагъанды, алай биз салыннган борчланы барысын да бет жарыкълы толтургъанбыз. Энди уа иги солуп, къарыу жыйышдырып, кюз артында белгиленнген планны жетишимли тамамларбыз деп ышанама»,-дегенди ол.

 

Жаз башы сессияны ахыргъы жыйылыуу, тёреде болгъаныча, Россейни эмда Къабарты-Малкъарны гимнлерин согъуу бла жабылгъанды.