Лъэпкъым и узыншагъэр, и ехъулIэныгъэхэр, и къэ­кIуэнур абы и щIалэ­гъуалэм я деж щыболъагъу. Я зэфIэкIхэр бгъэ­щIагъуэрэ гуапэуи укъагъэуIэбжьу! ДаIуощIэ, ­допсалъэ, дигу дохьэри, лъэп­къым папщIэ ди щхьэр доIэт! Нобэрей ди лIы­хъужьыр физик ныб­жьыщIэщ, ­техникэ щIэныгъэхэм я кандидатщ. Мыр­зэбэч Мурат Къармэхьэблэ къуажэм къыщыхъуащ, Москва щIэныгъэ щы­зригъэгъуэтащ икIи абы ­щолажьэ, къэ­ху­тэныгъэ ­гугъухэр ирегъэкIуэкI. Унагъуэщ, щIалэрэ хъыджэбзрэ иIэщ.
Москва
Школым фIыуэ сыще­джэу щытащ. Физикэмрэ мате­матикэмрэ нэхъ лейуэ сы­дахьэхырт. 2006 гъэм школыр къэзухри, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал универ­-ситетым физикэмкIэ и къу­дамэм сыщIэтIысхьащ. 2008 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэм­-рэ Ломоносовым и цIэр зезыхьэ университетымрэ зэраухылIа зэгурыIуэныгъэм ипкъ иткIэ, республикэм и студент зыбжанэ ­Москва еджапIэ ягъэкIуэну хуит къащIырт. Университетым деж щекIуэкIа зэпеуэм пхыкIахэм сэри сащыщти, Москва еджапIэ сыкIуащ.
МКъУ-м и общежитым сы­щIэтIысхьащ. Сэ згъэщIэ­гъуат абы ущеджэ пэшыш­хуэ зэрыхэтыр. Студентхэр абы «боталкэкIэ» еджэрт. Сэ а «боталкэр» хэщIапIэ схуэ­хъуат. ЕджапIэм лъэсу сыкIуэрт, сыщыпсэум зы километр­ хуэ­дизынкIэ пэ­жыжьэу арати. Сыту гугъут япэ илъэсыр! Экзамени зачёти стыжыну щыс­ху­зэтрихьаи къысхуихуащ. МКъУ-м и программэр нэхъ гугъут КъБКъУ-м ейм нэхъ­рэ, ар зыхыумыщIэнкIэ ­Iэмал иIэтэкъым. Си еджэ­ныр зан­щIэу мардэ гуэрым тезу­хуащ. ЕджапIэм сыкъи­кIыжырт, общежитым сыкъэсыжырт, сышхэрти, жэ­щыбг пщIондэ сыжейрт. Жэ­щыкум сыкъэтэджырт, «боталкэм» сыкIуэрти, тхылъ­хэм нэху ядэзгъэщырт, пщэдджыжьым еджа­пIэм сы­кIуэрт. Еджэ­ныр зыгуэру ­зэтезублат, ауэ зы­гуэрым сыкъи­лъахъэрт: курыт школми КъБКъУ-ми сэ нэмыцэбзэт щызджар, иджы инджы­лы­зыбзэ зэдгъэщIэн хуейт Iэмал имыIэу. Мазэ зыбжанэ дэкIат сы­зэрыщIэтIысхьэри, сэ инджылызыбзэм хэс­щIыкIи хэсщIыхьи щыIэтэкъым. Къыс­хуихуащ абы щхьэкIэ зыкъызэщIэскъуэу сыкъе­жьэжыну сыщыхэтаи. Ноби фIыщIэ хузощI абы сыкъэнэнымкIэ зи чэнджэщ седэIуауэ щыта ныбжьэгъум - Мадинэ. Ари Москва еджапIэ ягъэкIуа ди гупым язт. Къалэшхуэм сыщизакъуэ­тэкъым, зи гупсысэ седэIуэн сиIэт. Си бгыр щIэскъузэри, инджылызыбзэми хуэмурэ «себгъэрыкIуэн» щIэздзащ. Дауи, зэуэ срипсэлъакъым, ауэ сытемыукIытыхьу зачёт къызэрысхьын хуэдизкIэ зы­хэзгъэгъуэзат.
Си псэм ищIат
Гъэмахуэ зыгъэпсэхугъуэр иухат, ещанэ курсым ды­кIуэ­нути, библиотекэм тхылъ­­- хэр къеIытхырт. Къыздеджэ щIалэм семестритIми зэ­реджэн тхылъ къыIихат, сэ зы семестрым ей фIэкIа къэзмыщтэну асы­хьэту сигу къокI. Си гъусэм егъэщIа­гъуэ: «Псори зэуэ къеIыпхмэ тыншкъэ?», - жи. «ЯпэкIэ ­уплъащэ хъунукъым, мы зы семестрым ­дыкъелын ­хуейщ иджыри», - жызоIэ сэри. Абдеж си гум зыхи­щIагъэнт сэ си тхылъ­хэм ­хурикъун семестрым фIэкIа сызэремыджэнур. Армэм сраджэ. Сысту­дентти, еджапIэм сыкъытрачу армэм сызэрыдашыр згъэщIэ­гъуат, ауэ КъБКъУ-м сикIыу Москва еджапIэм сыща­гъакIуэм зы илъэс къытезгъэзэжын хуей хъуа­ти, сы­зэреджэну зэманым къы­щIигъуат - арат щхьэусы­гъуэр. Армэм сыдокI, Балтийскэ флотым сыхохуэ. ИлъэскIэ къулыкъур изохьэкIри, МКъУ-м согъэзэж.
Армэ нэужьым, еджэным хузиIэ щытыкIэм зихъуэжат - куэдкIэ нэхъ тынш хъуат. Си псэр гузэвэжыртэкъым. Еджэн щызгъэтауэ аратэкъым, уеблэмэ нэхъри щIэскъузат. ГъащIэм хузиIэ еп­лъыкIэм зихъуэжати, еджэн Iуэхури абы къриубыдэрт. Армэм щыIам къыгурыIуэну си гугъэщ си гупсысэр - гъащIэр нэхъ плъытэу уохъу.
Ещанэ курсым деж студентхэр кафедрэхэм трагуа­шэ. Сэ «Геофизика» щIэныгъэр спэгъунэгъути, абы сы­кIуащ. Ещанэ курсым сы­щIэсу си щIакхъуэ Iыхьэр къыз­лэжьыжу щIэздзащ, ­хъумакIуэу, хьэлъэзехьэу, курьеру сылажьэурэ. Еп­лIа­нэ курсым сынэсри, си Iэ­щIагъэм срилажьэ хъуащ - сырепетиторт. «Армыраи ­хабзэр» - жыс­Iэрт сигукIэ!
Соджэ, солажьэ, зызогъэпсэху
Етхуанэ курсым сыще­джэу, си япэ иту къэзыуха си ныбжьэгъу гуэрым и гугъу къысхуищIат езыр зы­щы­лажьэ «Физикотехникэ­хэм­рэ радиотехникэхэмкIэ урысейпсо щIэныгъэ-къэхута­кIуэ институт» федераль­нэ къэрал IуэхущIапIэм. Абы щыгъуэ къэрал экза­менхэр къыспэщылът, лэ­жьыгъэ ­IэнатIэ схуэхъунум апхуэдэу куууэ сегупсысыртэкъым. Ауэ, итIани, си дэфтэрхэр институтым езгъэхьащ. Техникэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэ­жьакIуэ Фатеев Вячеслав щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я гуп къызэ­ригъэпэщырт. Сэ­ри абыхэм сахыхьащ. А зэманхэм ­МКъУ-м и къэрал экзаменрэ сессиерэ къыс­пэщылът. Ауэ сэ псом япэ нэгъуэщI зы Iуэху изогъэщ: ди еджапIэм Сочэ щиIэ ­«Буревестник» пансионатым зыгъэпсэхуа­кIуэ сигъэкIуащ.
Абы и ужькIэ къуажэм сыкIуэжри, тхьэмахуитIкIэ абыи гу щысхуащ. Си щхьэр къабзэу, щIэныгъэм сы­хуэхьэзыру Москва згъэ­зэжри, диплом лэжьыгъэм зеспщытащ. Институтми ставкэ ныкъуэкIэ сыщы­лажьэрт. Диплом лэжьыгъэр пхызгъэкIа нэужь, абы сыувыпауэ, илъэс ебланэ мэхъу сызэрыщылажьэрэ. Аспирантурэми сыщIэ­тIыс­хьэжри, ари 2019 гъэм къэзухащ. Си кандидат лэжьыгъэри 2020 гъэм мэкъуауэгъуэм и 30-м пхызгъэкIри, техникэ щIэныгъэхэм я кандидат сыхъуащ.
Сэ сфIэгъэщIэгъуэнхэм, зджыхэм, сызэлэжьхэм ятеу­хуауэ… Девгъэгуп­сы­сыт, цIыхур здэщыIэ щIы­пIэр къэхутэнымкIэ къэу­нэхуа ­Iэмалхэм. Спутникхэр къе­жьа нэужь, хэщIапIэр къэп­хутэныр тынш хъуащ, ­ГЛОНАСС, GPS, нэгъуэщI системэхэри къэунэхури. ЖыпкIэ къетхьэкI теле­фонхэм хэщIыхьа спутник сигналым Iэмал къыдет хэщIапIэр къэтхутэну. Зы щIыпIэм уикIыу нэгъуэщI щIыпIэ укIуэнуми, гъуэгур пхутреухуэ. Мы Iэмалхэр къэгъэсэбэпыгъуэм нэса нэужь тынш хъу щхьэкIэ, ар зэхэбгъэувэным, тебухуэ­ным щIэныгъэшхуэ хэлъщ. Мис ахэр додж, къыпыдо­щэ, догъэкIуатэ. СыздэщыIэ ­къудамэм щолэжь хэщIапIэм и картэ зэхигъэувэ­нымрэ ар навигацэм пы­щIэжынымкIэ Iэмалхэм. Вагъуэхэм уакIэлъыплъурэ, ЩIым и гравитацэ губгъуэр къызэрапщ Iэмэпсымэ тщIащ сэ сызыхэт гупым.
Си къэхутэныгъэхэм я ­лъабжьэщ геодезие (гравиметрие) щIэныгъэмрэ аст­рономиемрэ. Абыхэм ятеу­хуауэ конференцхэм сы­хэтын сфIэфIщ. Яхэслъ­хьэн­рэ къахэсхынрэ щыIэщ. ЩIэныгъэми хызогъахъуэ, зи гупсысэ сфIэгъэщIэгъуэн куэди зызогъэцIыху.
Жэуаплыныгъэ
Еджэнымрэ лэжьэнымрэ къалэн къыпщащIыр зэщхькъым. Ущеджэм деж щIэ­ныгъэ зэбгъэгъуэтынырщ къалэн нэхъыщхьэ дыдэу уиIэр, уи зэманым нэхъ ­ухуитщ. Лэжьыгъэр нэ­гъуэщIщ: IэнатIэм къалэн куэд ущи­Iэщ, лэжьэгъухэри бгъэщIэхъу мыхъуну къып­щогугъ. МыдэкIи - уна­гъуэщ, бынщ, лъапсэщ. Сэ, псалъэм пап­щIэ, мис апхуэдэ къалэнхэм сыкъаутIып­щыркъым, си рес­публикэм къэзгъэзэжыну. ЩIэны­-гъэлI ныбжьы­щIэхэм ират зэ­ры­дэIэпы­къур къэз­гъэ­сэбэп­ри, Подмосковье фэ­тэр къы­щыс­щэхуащ, институтым Iэ щы­тездзащ илъэсипщI зи пIалъэ зэгу­ры­Iуэныгъэм. Ауэ щыхъукIи, си гум илъщ си щIыналъэр, си къуажэр, си лъапсэр. Лэ­жьыгъэм сыкъыщыдэхуэ­-хэм си гъуэгу занщIэр ­къуажэрщ. Къапщ­тэмэ, жэ­уап щIэсхьхэрщ си насып ­хъужри: си уна­гъуэр, си лэ­жьыгъэр.