|
ЩIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу ныбжьыщIэхэм я зэгухьэныгъэ
16 июня, 2021 - 08:32
Октябрь Революцэ Иным иужькIэ, 1918 гъэм Москва и Сокольники хьэблэм къыщыунэхуауэ щытащ «ЩIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу ныбжьыщIэхэм я станц» зыфIаща IуэхущIапIэ. Зи лэжьыгъэм пэрыува гъэсакIуэхэм абдежым щызэхаша я гъэсэнхэр а гъэ дыдэм мэкъуауэгъуэм и 15-м здрашэжьат ахэр щIыуэпсым нэхъ гъунэгъу яхуэзыщI я япэрей нэгузегъэужь зекIуэм. ГъэщIэгъуэну икIи гукъинэжу ирагъэкIуэкIа а Iуэхур, иужьым, Натуралист ныбжьыщIэхэм я махуэу ди къэрал псом къыщалъытащ.
ТIэкIу къедгъэзэкIыжынщи, тхыдэм къызэрыхэщыжымкIэ, СССР-м и юннат зэщIэхъееныгъэм и зэхэублакIуэу къалъытэр Москва дэт курыт школхэм ящыщ зым биологиемкIэ щезыгъаджэу щыта, иужьым Лениным и цIэр зезыхьэ къэрал педагогикэ институтым и профессор хъуа Всесвятский Борисрэ сабийхэм сытым щыгъуи псэ хьэлэлу ябгъэдэта дохутыр Iэзэ, щIыуэпсми апхуэдэ дыдэу хущыта Русаков Иванрэщ.
1918 гъэм и щIышылэ мазэм щызэхуэзэм, а тIум и гугъу ящIат щIалэгъуалэм ящыщу щIыуэпсыр фIыуэ зылъагъухэр щызэIущIэ- щызэрыщIэ гупжьейхэр япэщIыкIэ ди къэралым и щыхьэрым, иужькIэ щIыналъэ псоми къыщызэгъэпэщын зэрыхуейм.
Дызэрыщыгъуазэщи, етIощIанэ лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэр Iуэхуу кърахьэжьэхэр лъэданэ ирагъанэу езымыгъэтIылъэкIыж цIыху гуащIафIэхэм я лъэхъэнэт. Арати, ищхьэкIэ къыщыхэдгъэща лIы цIэрыIуэхэм я жэрдэмкIэ, 1918 гъэм и мэкъуауэгъуэм Москва и Сокольники хьэблэм къыдэхутащ «ЩIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу ныбжьыщIэхэм я станц» зыфIаща IуэхущIапIэщIэр. Илъэс дэкIри абдежым къыщыунэхуащ зи унэтIыныгъэкIэ зэхагъэщхьэхукIа гупжьейуэ плIы: «Ботаникхэр» (хадэхэкIым пыщIахэр), «Орнитологхэр» (бзухэм елIалIэхэр), «Энтомологхэр» (гъудэ-бадзэхэр зыджхэр), «Гидробиологхэр» (псым и къабзагъэм кIэлъыплъхэр, яхуэсакъхэр).
Зэман дэкIри, IуэхущIапIэщIэм «Натуралист ныбжьыщIэхэм я биостанц нэхъыщхьэ» фIэщыгъэмкIи еджэ хъуащ. ИпэжыпIэкIи, абдежращ и къежьапIэр иужьым, лIэщIыгъуэ блэкIам и 20 гъэхэм, къэрал псор зэщIэзыщта юннат зэщIэхъееныгъэм. А лъэхъэнэм щIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу щIалэгъуалэм я станцхэр щылажьэу хуежьат Одессэ, Архангельск, Хабаровск, Омск къалэхэм, нэгъуэщIхэми. Уеблэмэ, зэман кIэщIым къриубыдэу, мы Iуэхум СССР-м апхуэдизу зыщиужьати, щIыуэпсыр фIыуэ зылъагъухэм я гупжьей щхьэхуэхэр курыт еджапIэ псоми къыщыунэхуат.
Мыри къыхэгъэщыпхъэу къыдолъытэ. Москва дэт Къэрал университетым деж щыIэ ЗоологиемкIэ музейм 1924 гъэм и мэкъуауэгъуэм щызэхашат Натуралист ныбжьыщIэхэм я Япэ Урысейпсо зэхуэсыр.
Мы зэманым юннат зэщIэхъееныгъэр ди къэралым зэрыщекIуэкIым кIэлъыплъ IуэхущIапIэ нэхъыщхьэу диIэр Сабийхэм я экологие-биологие федеральнэ центрырщ. Абы и лэжьакIуэхэращ зэзыгъэзахуэри зыубзыхури курыт еджапIэхэм ящыщу ныбжьыщIэхэм щIэныгъэ щхьэхуэ щратхэм щIыуэпсым и щытыкIэм зэрыщыхурагъаджэ дерсхэм я зэхэлъыкIэри, а лъэныкъуэм- кIэ къэунэху унэтIыныгъэщIэхэр зыхуэдэр зэхэзыгъэкIри. Зи гугъу тщIы центрым и нэIэ ятетщ ди къэралым щIыналъэ, муниципальнэ мыхьэнэ зиIэу ит, натуралист ныбжьыщIэхэм я станцрэ сабийхэм я экологие-биологие центру 250-м щIигъумрэ.
|
08.05.2024 - 09:25 Сербием и къалащхьэ Белград накъыгъэм и 9 - 12-хэм щекIуэкIынущ Европэм тхэквондомкIэ (ВТФ, Олимп джэгухэм хыхьэмкIэ) и чемпионат. |
|
08.05.2024 - 09:03 ТхакIуэ, журналист Къудей Владимир илъэс 70 ирокъу
|
|
08.05.2024 - 09:02 Къэбэрдей-Балъкъэрыр хэгъэгушхуэм къызэрацIыхуж телечэщанэ цIэрыIуэр Радиом и махуэм ирихьэлIэу нурыбэу къызэщIагъэблэнущ, идз нэхум хэлъ тхыпхъэхэр макъамэрэ уэздыгъэ джэгуу зэхэту яутIыпщынущ. |
|
08.05.2024 - 08:10 (Нарт тхыдэжь) |
|
07.05.2024 - 09:00 «Псы ежэх» мыхьэнэ иIэу абхъазыбзэм къыхэна «пш» псалъэпкъым хуэдэ нэхъапэхэм адыгэбзэми хэтауэ къэтлъытэмэ, мы тхыгъэр зэхьэлIа щIыпIэцIэхэм хуэкIуэу, филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор КI |
|