Адзэпш - Рычэпстэ

 ЩIыпIэцIэхэм ятеухуа ди тхыгъэ-хэм ящыщ зым къыщыхэдгъэщауэ щытащ иджырей Архъызым и Iэхэ­лъахэм ди гъунэгъуу къэрэшейхэр мымащIэу зэрыщитIысыкIар лъахэ­хутэхэм щхьэусыгъуэ яхуэхъуу, а бгылъэ щIыпIэхэм я тхыдэри, фIэ­щыгъэу зэрахьэхэри а лъэпкъым и ­закъуэ ирапхыу, абыкIэ зэфIэзыгъэкIыну хущIэкъухэри куэду къа­зэрыхэкIыр. Дэ къызэрытлъытэмкIэ, ап­хуэдэ бгъэдыхьэкIэ зезыхьэхэр и щыпкъапIэм куууэ нэплъысыныр, зэрыщытар ипэжыпIэкIэ зэхэгъэ­кIы­ныр «къызэгугъуэкIхэр» аращ. 

Аргуэрыжьу, а псори мыбдежми щыт­хузэмыгъэзахуэми, Къэрэшей-Шэрджэсым къухьэпIэ лъэныкъуэмкIэ щиIэ и къуршылъэхэм дызыщрихьэлIэ щIыпIэцIэхэм ящыщу тIум я гугъу щытщIынщ. 

Рычэпстэ (Речепста) 

Инжыджышхуэ и псыхъуащхьэхэм къыщекIуэкI щIыпIэцIэхэм ящыщ зыщ.
Тхыдэ щIэныгъэхэм я кандидат Фё­доров Яков и тхылъ гъуэзэджэу «Топонимика Западного Кавказа и некото­-рые вопросы его этнической истории» («КъухьэпIэ Кавказым и топонимикэмрэ и этно-тхыдэмрэ ехьэлIа язы­ныкъуэ Iуэхугъуэхэр») зыфIищам и­ 282-нэ напэкIуэцIым щетх: «Абхъаз-адыгэ топонимикэр щытепщэу щыта щIы­налъэхэм ящыщ зыщ Инжыджышхуэ псым зыкъыщызэщIэзыкъуэ къурш жьа­­нэхэри. АбыкIэ щыхьэту къэувыфынущ Архъыз хэлъэдэж Рычэпстэ псы цIыкIум зэреджэри. ФIэщыгъэр тынш дыдэу абхъаз-адыгэбзэхэмкIэ къыбгуроIуэ. Япэ пычыгъуитIым, «ры-чэ»-м, абхъазыбзэкIэ къарыкIыр «жьауапIэ», «псыпцIалъэ» мыхьэнэхэр аращ. ЕтIуа­нэ пычыгъуитIыр, «пс-та»-р, тIууэ зэщ­хьэ­щыхащи, япэр, «пс» («псы»)-р, аб­хъаз-адыгэбзэхэм зэдай псалъэщ, «та»-р щIыпIэр къэзыгъэлъагъуэщ». 
АтIэми, апхуэдэу йоджэ а лъэны­къуэмкIэ щыIэ къуршылъэхэр зэпы­зыщIэ «Абишира - Ахуба» бгы шытх екIуэ­кIым къыщыщIэж псы бгъунж цIыкIур зыщIэлъадэу зыбгъурыж ­Iуащхьэ джафэшхуэми (метр 3214-рэ            и лъагагъщ), Уарпрэ Лабэрэ я псы­-хъуащхьэхэр зэпызыщIэ щхьэдэхыпIэми. Къэдгъэлъагъуэмэ, Рычэпсэ Архъыз холъадэ, езы Архъыз Псыш ­хохуэж, Псыш Инжыджышхуэ и кIуа­пIэщ. 
ЩIыпIэцIэхэр джыным куэд щIауэ ­дихьэх лъахэхутэ-щIэныгъэлI цIэрыIуэ Твёрдый Александр «Кавказым и то­понимикэ псалъалъэ» и тхылъым, 2011 гъэм къыдигъэкIам, зэрыщитхымкIэ, «Рычэпстэ» фIэщыгъэр «Дыгъэ зы­дэмыпсэ псы бэкъу» мыхьэнэми хуэбгъакIуэ хъунущ. 

Адзэпш (Адзапш)

Апхуэдэу йоджэ Къэрэшей-Шэрджэ­сым къухьэпIэ лъэныкъуэмкIэ нэхъ пы­Iу­дзауэ щешкIурэх Лабэшхуэ ищ­хьэ­хэмкIэ къыщыхэлъадэ Санчаро и псы къуэпсхэм ящыщ зыми, а щIыпIэм къы­щыщIэж псы пщтыр хущхъуэхэми (псори зэхэту 20-м щIегъу), а щIыналъэм ­къуршхэмкIэ къыщыпэгъунэгъу Аб-          хъаз Республикэм щыпсэухэр зэрыгуш­хуэ Бзыбэ (Бзыбь) тIуащIэ абрагъуэм узэрыщхьэщыхьэ хъу шытх цIэрыIуэми (метр 2496-рэ и лъагагъщ).
Лъахэхутэхэм я нэхъыбэр щыхьэт зэрытехъуэмкIэ, «Адзэпш» псалъэр IыхьитIу зэхэтщ. Япэр «пщтыр» мыхьэнэ къызэрыкI «адзэ» жыIэкIэрщ, етIуанэр, «пш» пычыгъуэр, дэ, адыгэхэм, «псы» зыхужытIэрщ. 
КЪУМАХУЭ  Аслъэн. 

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

20.04.2024 - 12:25

АЖЭГЪУЭМЭ - УЭСХЭКIЫКI - УЭСЧЭСЕЙ

Къэрал куэдым мэлыжьыхьым и 19-р «Ажэгъуэмэм и махуэу» щагъэлъапIэ. Абы гулъытэ хэIэтыкIа хуэщIыпхъэу къалъытэу, япэ дыдэу, I984 гъэм, Iуэхур къыщрахьэжьар Инджылыз къэралыгъуэрщ.    

20.04.2024 - 09:03

ТЕКIУЭНЫГЪЭМ И ДИКТАНТЫМ КЪЭРАЛ 50-М ЩIИГЪУ ХЭТЫНУЩ

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм мы гъэм еханэу щекIуэкIынущ «ТекIуэныгъэм и диктанткIэ» зэджэ, гъэсэныгъэ мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэ щхьэпэр.

19.04.2024 - 09:01

ДИ ЩIЫНАЛЪЭМ И ЩIЫПIЭ ДАХЭХЭР

Тамбукъан гуэл шыугъэм илъэс 700 тхыдэ къызэринэкIащ. Абы ит псыр ижыркъым, мыл ткIужхэмрэ уэшххэмкIэ ирикъуу аращ. Абыхэм къадэкIуэу ябрууауэ щыта жапIэхэмкIэ абы хохъуэ минеральнэ псы.

19.04.2024 - 09:01

ХЬЭЩIЭЩХЭМРЭ ХЬЭЩIЭХЭМРЭ

2024 гъэм и япэ мазищым къызэрагъэлъагъуамкIэ, хьэщIэщым къыщыувыIэну махуэу зыщрагъэтхамрэ абы щыщIэтIысхьа махуэмрэ я зэхуакум дэлъ пIалъэм и кIыхьагъымкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым къэралым и щIыналъ

18.04.2024 - 12:25

ЖЫДЖЭРУ ЗЫЗЫУЖЬ IЭНАТIЭ

2024 гъэм и япэ мазищым къриубыдэу Къэбэрдей-Балъкъэрым зыщызыплъыхьыну къэкIуа туристхэм я бжыгъэр мин 398-рэ хъуащ икIи ар процент 24,8-кIэ нэхъыбэщ къапщытэж лъэхъэнэм ирихьэлIэу нэгъабэ щыIа бж