Озгъан байрым кюн Къарачай-Черкесде "Бал чучхурла» солуу эмда туризм комплексде «Айранны байрамы" деген фольклор-этнография фестиваль кезиулю кере бардырылгъанды. Къууанчха бу жол РФ-ни Туризм жаны бла федерал агентствосуну таматасыны орунбасары Николай Королёв, КъЧР-ни башчысы Темрезланы Рашит, КъЧР-ни Халкъ Жыйылыууну (Парламентини) Председатели Александр Иванов, республиканы Правительствосуну Председателини орунбасары Чеккуланы Хызыр, Кисловодск шахарны администрациясыны башчысыны орунбасары Александр Данилов, КъЧР-ни курортла эм туризм министри Эркенланы Азнор, Шимал Кавказны Муслийманларыны координация арасыны таматасы Бердиланы Исмайыл, Гитче Къарачай районну администрациясыны башчысы Байрамукъланы Рамазан, башха къуллукъчула да келгендиле, жамауат, дин организацияланы келечилери, тышындан келген къонакъла да кёп болгъандыла.
Ол кюннге дагъыда бир ахшы иш тамамланнганды - Бал чучхурлагъа жангы асфальт жол къууанчлы халда ачылгъанды. Аны узунлугъу 7,53 километрди, кенглиги да он метрге жетеди. Чучхурлагъа жууукъдагъы майдан да бютюн кенгергенди, къаядан таш, топуракъ тюшмезча этилгенди.
Жолну ачылыууна къатышханла алайдан этнография музейге баргъандыла, андан чыгъып, миллет азыкъладан, къолдан усталаны ишлеринден къуралгъан кёрмючге къарагъандыла.
Андан сора фестиваль башланды. Аны бардыргъанла айран саулукъну кючлеуню эмда узакъ ёмюрлюлюкню ичгиси болуп къалмай, къарачайлыланы бла малкъарлыланы белгиси болгъанын чертип айтдыла. Таурухха кёре, аны бир тамычысын файхамбарладан бири гулоч таягъыны бурунунда келтирген эди. Бу ичгини юсюнден кёп назмула, жырла, хапарла, таурухла да жазылгъандыла.
Черек район байрамгъа биринчи кюнден башлап жыл сайын да тири къатышады эмда айранны да бир ненча тюрлюсюн келтиреди. Аны администрациясыны ишлерини эмда къурау иш жаны бла управлениясыны таматасы Байсыланы Харун бу жол дагъыда бир жангысын - бал къошулгъанын, аны бла бирге уа миллет ашарыкъланы, районда ёсген дарман хансланы да келтиргенлерин айтханды. Ала бла къонакъланы сыйлай, районда узунлугъу 213 метр 30 сантиметр болгъан шишликни эмда 9 метрге жайылгъан хычинни биширип, рекорд салгъанларын да билдиргенди.
КъМКъУ-да Отарланы Керим атлы малкъар маданият ара да, хар замандача, тынгылы хазырланып келгенди. Аланы хантлы столларыны юсюнде тырнакъ басар жер жокъ эди. Аны башчысы Тюбейланы Светлана, къонакъла къатларына келгенде, араны юсюнден хапар айтып, аланы исси таулу хычинле бла сыйлагъанды.
Бу жол этнография кёрмючге Мечиланы Кязимни фонду да къатышханды. Ала кёп тюрлю ашладан сора да, кийизле, къошунла, хажи жюрютген адырла, къолдан усталаны ишлерин да келтиргендиле. Жансуйланы Владимир а дарман хансладан жыйымдысын кёргюзтгенди.
КъМР-ни Парламентини ючюнчю чакъырылыуу (2003-2009 жж.) 2007 жылда 7 декабрьде айырылгъан эди, кеси да бирмандатлы болгъанды. Къол кётюрюу «КъМР-ни Парламентини депутатларын айырыуну юсюнден» республикалы законнга тийишлиликде бардырылгъанды. КъМР-де законла жарашдырыучу органны бир мандатлы халда айырыуну юсюнден оноу политика хал ышаннгылы болгъаны бла байламлы чыгъарылгъанды. Дагъыда ол 1999 жылда 6 декабрьде чыгъарылгъан «РФ-ни субъектлеринде законла чыгъарыучу (представительный) эм толтуруучу власть органланы къурауну битеулю принициплерини юсюнден» 184-ФЗ номерли Федерал законнга келишдирилгенди.
2001 жылда «Политика партияланы юсюнден» Федерал закон кючюне киргенди. Ол а къыралда политика системаны айныууну жолун белгилегенди. Закон бла партиялагъа жамауатны эм къыралны жанындан излемле къатыландырылгъандыла. Республиканы Парламенти айырылгъан кезиуде уа КъМР-де битеуроссей политика партияланы 36 регион бёлюмлери эсепге тургъан эдиле, ала барысы да айырыулагъа къатышып, кандидатларыны тизмелерин кёргюзтюрге эркин болгъандыла. Алай аланы жаланда 6 партия хазырлагъан эди.
КъМР-ни Парламентини ючюнчю чакъырылыууну депутатларын айырыу къатыш системагъа кёре бардырылгъанды. Башхача айтханда, 55 депутат бир мандатлы айырыу округладан, энтта 55–си уа бирикдирилген айырыу округдан сайланнгандыла. Къол кётюрюуден сора уа 55 мандат айырыучуланы беш процентинден кёбюсюню ауазларын жыйгъан юч партияны арасында юлешиннгенди: РФ-ни Коммунист партиясыны (6 мандат), «Единая Россия» битеуроссей политика партияны (44 мандат) эмда Россейни аграр партиясыны (5 мандат) КъМР-де регион бёлюмлерине.
Парламентни ючюнчю чакъырылыууну къауумуна 110 депутат киргенди. Аладан 22-си профессионал халда ишлегендиле. Аны къауумуну юсюнден айтханда уа, Парламентни Председатели сайланнганды, аны юч орунбасары болгъанды, законла чыгъарыучу органда 8 комитет ишлегенди.
Дагъыда Миллетлени арасында халла жаны бла комитет да къуралгъанды. Ол а Парламентни Конституциялы органы болгъанды. Анга къабарты, таулу эм оруслу миллетлени келечилери киргендиле, ол а республикада миллетлени арасында келишиулюкню сакъларгъа себеплик этгенди.
КъМР-ни Парламентини тёртюнчю чакъырылыуу (2009-2014 жж) 2009 жылда 1 мартда айырылгъанды. Депутатланы сайлау бирикдирилген республикалы айырыу округда бардырылгъанды. Къол кётюрюуден сора айырыучуланы жети процентини ауазларындан аслам жыйып, 72 мандатны юлешиуге тёрт политика партия къатышханды: «Единая Россия» (52 мандат), «Справедливая Россия: Ата журт, пенсиячыла, жашау» (9 мандат), КПРФ (6 мандат) эмда «Россейни либерал-демократиялы партиясы» (5 мандат).
Алай бла КъМР-ни Парламентини тёртюнчю чакъырылыууна 72 депутат киргенди, аладан 18-си профессионал халда ишлегендиле. Аны къауумунда энди 15 комитет болгъанды эмда Миллетлени ишлери жаны бла комитет да сайланнганды. Оноучу органны юсюнден айтханда, Парламентни спикери эмда аны биринчи орунбасары эмда эки заместители сайланнгандыла.
Бюгюнлюкде уа КъМР-ни Парламентини бешинчи чакъырылыуу ишлейди (2014-2019 жж). Ол 2014 жылда 14 сентябрьде сайланнганды. Къол кётюрюуге уа 379 мингден аслам адам къатышханды, ол а республикада айырыучуланы 71,06 процентиди. Депутат мандатланы беш партия юлешгенди: «Единая Россия (50 мандат), «Справедливая Россия» (8 мандат), КПРФ (8 мандат), ЛДПР (2 мандат) эм «Зеленые» (2 мандат) битеуроссей партияланы республикада бёлюмлери.
Бюгюнлюкде законла чыгъарыучу органны къауумунда 70 депутат барды, аладан 18-си профессионал халда ишлейдиле, ол санда Парламентни спикери, аны эки орунбасары, профильли комитетлени 12 таматасы, профильли комитетлени башчыларыны юч орунбасары. Биягъыча, Парламентде Миллетлени ишлери жаны бла комитет къуралгъанды. Андан сора энтта 12 комитет бардыла.
КъМР-ни Парламенти къуралгъанлы кёп заман озмагъан эсе да, ол Къабарты-Малкъарны къыраллыгъын айнытыугъа, республиканы инсанларыны эркинликлерин сакълау жаны бла праволу базаны къураугъа, КъМР-ни экономикасыны бла социальный сферасыны ышаннгылылыгъын жалчытыугъа уллу юлюш къошханды. 1997 жылда 1 сентябрьде КъМР-ни Конституциясы къабыл кёрюлгени да анга шагъатлыкъ этеди. Ол а республикагъа РФ-ни къауумунда шёндюгю праволу демократиялы къыралча айныргъа онг берген жангыз документди. Къысха заманны ичинде законодательный база тюз мурдорундан башлап къуралгъанды. Аны бла бирге уа республиканы Парламенти федерал законланы хазырлау ишге тири къатышханлай келеди.
Бюгюнлюкде КъМР-ни Парламенти ишинде баш магъананы РФ-ни Президентини Федерал Жыйылыугъа эмда КъМР-ни Башчысыны Посланияларында белгиленнген жумушланы тамамлаугъа береди.
