Аушыджэрыр - Бэрбэч лъэпкъым я лъахэщ. Бэрбэч МутIэ и бынхэр ад­рейхэм къахэщырт еджэ­ным, щIэныгъэм хуаIэ ерыщагъымрэ лъагъуныгъэмкIэ. «Си бынхэм къы­ха­хыну­ IэщIагъэр Тхьэш­хуэм ещIэ, ауэ абы нэхърэ нэхъ согъэнэхъапэ цIы­хугъэрэ пэжагъыу зы­халъхьэнум и куэда­-гъыр», - жиIэрт нэхъы­жьыфIым.
МутIэ и къуэхэу Жылэбий, ХьэтIутIэ, Нэгъурбий, Темыркъан сымэ я балигъ хъугъуэм лъэхъэнэщIэ къэу­нэхуащ икIи дэтхэнэ зыми езым и псэм фIэ­къабыл IэщIагъэр Iэпэгъу ищIащ. ЩIалиплIым ящыщу зыми къигъэукIытакъым адэр, Бэрбэчхэ я лъэпкъ напэми ныбжь жагъуэ трагъэдзакъым. Зэш­хэм я нэхъыжь Жылэбий Хэку зауэшхуэм и лъэхъэ­нэм яхэтащ Сталинград деж бийр щызэтезыIыгъахэм, и псэри ТекIуэныгъэм щIитащ. Мэкъумэш хозяйствэр щIыналъэм щызэтегъэувэным и гуащIэшхуэ хилъхьащ экономист Iэзэ, щIэныгъэлI щыпкъэ Те­мыр­къан. ХьэтIутIэрэ Нэ­гъурбийрэ егъэджэныгъэ лэжьыгъэм къыхуалъхуа хуэдэт. Нэгъурбий щIэныгъэ нэхъыщхьэ зригъэ­гъуэта нэужь, и псэр зыхуе­Iэ­ IэнатIэм пэрыуващ. Ар егъэджакIуэу къуажэ школым къащтащ.
ХьэтIутIэ и япэ дерсхэм ирихьэлIащ парт лэжьыгъэшхуэ зэфIихауэ. ЩIэныгъэфI Ленинград щызригъэгъуэта нэужь, ар лэ­жьащ партым и обкомым и лектору, абы и къудамэм и унафэщIу, секретару. ЩIэ­ныгъэ куу зыбгъэ­дэлъ­ Iэ­щIагъэлIым и лекцэхэр егъэлеяуэ купщIафIэт, гъэ­щIэгъуэну, студентхэр псэ­кIэ итхьэкъуу зэхэлъхьат ахэр.
- ЩIэныгъэ нэхъыщхьэ къызыщIах егъэджэныгъэ IэнатIэхэм я фIагъымрэ мыхьэнэмрэ псом япэ зэ­лъытар абы щезыгъаджэ лекторхэм я Iэзагъымрэ я гупсысэм и куууагъымрэщ, я дуней еплъыкIэм и ­къулеягъымрэ къэухьым и гъунапкъэншагъымрэщ, - жиIэрт ХьэтIутIэ. - Техникэ Iэмэпсымэхэм сыт хуэ­дизу замыужьами, ахэр егъэ­джакIуэм и пIэм зэи иу­вэфынукъым: гуп­сы­сэ­кIэкIэ, гукъыдэжкIэ, студентымрэ езымрэ яку дэлъ псэ хуабагъымкIэ. Егъэ­джэныгъэм хэт а лъэны­къуитIым я зэпыщIэныгъэр нэхъ куу, быдэ хъухукIэ, зым къулеягъыу бгъэ­дэ­лъыр адрейм нэхъ щIэх иритыфынущ.
Егъэджэныгъэ IэнатIэм КъБКъУ-м япэу щыпэрыувауэ арами, а зэманым ирихьэлIэу ХьэтIутIэ и щIыбагъ къыдэлът щIэныгъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэш­хуэ. Абы щыхьэт техъуэ ­тхыгъэ куэд и Iэдакъэ къы­щIэкIащ абы. Бэрбэч ХьэтIутIэщ Къэбэрдей-Балъкъэрым и совет лъэхъэ­нэм теухуа къэхутэныгъэ­хэр япэу нэсу езыгъэ­кIуэкIар. А темэр шэщIауэ къызэпкърызых щIэныгъэ лэжьыгъэ 20-рэ монографиеу 2-рэ зэман кIэщIым къриубыдэу дунейм къы­техьащ.
ЩIэныгъэлIхэм мы­хьэ­нэшхуэ иратауэ щытащ ХьэтIутIэ и «Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэу лъэпкъ­хэр социализмэм зэры­хуэкIуар» монографием. «СССР-м и тхыдэ» жур­налым абы теухуауэ 1964 гъэм къытехуащ тхыгъэ щхьэхуэ. «Бэрбэч ХьэтIутIэ и монографием щIы­пIэш­хуэ щеубыд къэралпсо тхы­дэр джынымкIэ екIуэкI къэхутэныгъэхэм. Къэбэрдей-Балъкъэрым и щапхъэмкIэ зэпкърыхауэ къэгъэлъэгъуа хъуащ совет лъэ­хъэнэм къриубыдэу лъэпкъ цIыкIухэм ягъуэта зыу­жьыныгъэм и инагъыр», - къыхэщырт тхыгъэм.
Бэрбэчыр куэдрэ ирагъэблагъэрт къэралпсо, дунейпсо щIэныгъэ зэхы­хьэхэм. Абыхэм я утыку екIуу къыщыпсалъэрт, къедаIуэ псори къыдихьэхыу. КъухьэпIэ лъэпкъхэм я 24-нэ Дунейпсо конгрессыр щекIуэкIым щыгъуэ, ди къэ­­ралым и лIыкIуэу а зэ­IущIэшхуэм къыщыпсэлъэну зыхуагъэфэщар профессор Бэрбэч ХьэтIутIэт. Ар адыгэ щIэныгъэлIым къыхуащI пщIэшхуэр къэ­зыгъэлъагъуэт. Хамэ къэ­ралхэм къикIа щIэныгъэлI куэдым яфIэтелъыджэ ­хъуауэ щытащ Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ цIы­кIум мыпхуэдиз Iэзагърэ щIэ­ныгъэрэ зыбгъэ­дэ­лъ Iэ­щIагъэлI щыпкъэ зэ­риIэр. Анкара университетым ислъамымкIэ и кафедрэм и унафэщI Велиди Зеки ­игъэщIагъуэрт Бэрбэчым и Iэдакъэ къы­щIэкIа щIэ­ныгъэ тхыгъэхэм гупсысэ ­куурэ къэIуэтэкIэ екIурэ ­зэ­раIэр, ар езыри республикэм и къэрал университетым и къызэгъэпэща­кIуэу, унафэщIу зэры­щы­тыр.
СощIэж, 1960 гъэм Къэ­бэрдей-Балъкъэрым ще­кIуэкIауэ щытащ цIыху 1500-рэ зыхэта республикэпсо альпиниадэ. Университетым щыщу цIыхуи 101-рэ Iуащхьэмахуэ и щыгум абы щыгъуэ дэкIат. Бгыщхьэ уардэм къеплъы­хыу зи Хэкум къиплъэ гупым яхэтт КъБКъУ-м и япэ ректор, хэкупсэ нэс Бэрбэч ХьэтIутIи.
ЩIэныгъэлI Iэзэ къудей мыхъуу, и гупсысэкIи, ­и ­Iуэ­ху зехьэкIэкIи, и дуней еп­лъыкIэкIи щэджащэт Хьэ­тIутIэ. И къаруи, и зэмани щысхьакъым ар бын ­пэ­лъытэу иIа университетыр егъэфIэкIуэнымкIэ. Рек­торыр сыт щыгъуи ­ху­щIэкъуащ КъБКъУ-р - лъэпкъ IэщIагъэлIхэр щагъэхьэзыр кIыщыр - езым хуэдэхэм фIыкIэ къахэ­щыным. Зэманыр и щы­хьэтщ ар абы зэры­хузэ­фIэкIам. Бэрбэч ХьэтIутIэ игъэтIылъа щIэныгъэ ­лъабжьэм ноби зеужь, зеукъуэдий, мэбагъуэ.
ХэкулI, щIэныгъэлI щэджащэ Бэрбэч ХьэтIутIэ и вагъуэр ноби маблэ.