Республиканы агропромышленный комплексинде былтыргъы эсеплени тинтгендиле, келлик кезиуге борчла тохташдыргъандыла

Казбек Коков республиканы агропромышленный комплексин айнытыу соруула жаны бла кенгеш бардыргъанды. Анга КъМР-ни Правительствосуну Председатели Мусукланы Алий, КъМР-ни Правительствосуну Председателини биринчи орунбасары Сергей Говоров, КъМР-ни экономика айнытыу министри Рахайланы Борис, КъМР-ни эл мюлк министри Хасан Сижажев къатышхандыла. 2020 жылны эсеплери сюзюлгендиле эм келлик кезиуге планлагъа къаралгъанды.
Жыйылыуну ача, Казбек Коков былай белгилегенди: «Былтыр, экономикагъа къыйын жылда, Къабарты-Малкъарны агропромышленный комплекси чурумсуз ишлегенди эм ахшы эсепле кёргюзтгенди. Кёбюсюнде аграрчыланы ишлерини хайырындан республиканы экономикасы пандемияны кезиуюнде осалына кетмегенди».
Эл мюлк министр 2020 жылда республиканы битеу эл мюлк чыгъарыучуларыны продукцияларыны ёлчеми 61,4 миллиард сом болгъанын билдиргенди, ол а 2019 жылдан эсе 10 процентге кёпдю. Республика жемиш-жилеклени эм мирзеуню рекорд халлы тирликлерин жыйгъанды.
- Асламысында качестволу сугъарыуну хайырындан эл мюлк культураланы баш магъана тутханларындан аслам жыйылгъанды, - деп белгилегенди Сижажев. Алай бла мирзеуню эм къудорулуланы валовый жыйылыулары 1,2 миллион тонна болгъандыла, ол а 2019 жылдан эсе 5 процентге кёбюрекди, чёплеуден сыгъылгъан жау  29,8 минг тонна, аны аллындагъы жыл бла тенглешдиргенде, ёсюу 4,2 процентди, жемишле эм жилекле  517,3 минг тонна, 2019 жыл бла тенглешдиргенде, кёрюмдю 48 процентге асламды.
Мирзеулени бла къудорулуланы тирликлери – 56,7 ц/га, неда 2019 жылгъа 103,5 процент, чёплеу – 20,9 ц/га неда 2019 жылгъа 113,6 процент; жемишле эм жилекле – 331,1 ц/га неда 2019 жылгъа 132,8 процент.
Мелиорация жаны бла ишлени жашаугъа кийириу «АПК продукцияны экспорту» регион проектни эм «Россейни мелиоратив комплекси» ведомстволу программаны чеклеринде бардырылгъанды. 2020 жылда белгиленнген программаланы чеклеринде 7,9 минг гектар сугъарылгъан жер хайырланыугъа берилгенди, ол программа кёрюмдюледен 22,2 процентге кёбюрекди.
Жемиш-жилеклени тирликлери жаны бла алчыла Лескен, Бахсан эм Урван муниципал районла болгъандыла, алада бир гектардан орталыкъ ёлчемде 400-ден 700 центнерге дери кёгет жыйылгъанды.
2020 жылда республикада интенсив технологиялагъа кёре 1380 гектарда, ол программа кёрюмдюден 10 асламды, кёпжылланы тирлик берип тургъан битим зыгытла орнатхандыла. Алма, кертме, шаптал терекледен сора да, кёпжыллыкъ жилекле – наныкъ, голубика да. Голубика былтыр 56,5 гектар жерде салыннганды.
Кёгетлени качестволу сакъланыуларын шёндюгю хранилищеле жалчытадыла. 2020 жылны ахырына аланы кючлери 225,4 минг тоннагъа жетгенди, ол санда 150,4 минг тонна жемиш продукция. 2020 жылда эл мюлк техниканы жангыртыу бардырылгъанды, республиканы эл мюлк продукция чыгъарыучулары 183 энчи техника сатып алгъандыла.
2020 жылда битеу эл мюлкледе 119,6 минг тонна тууар эм къанатлыланы этинден чыгъарылгъанды, ол 2019 жыл бла тенглешдиргенде, 6,7 процентге кёбюрекди, сют саууу 4,5 процентге кёбейгенди, жумуртхала – юч процентге. Ийнеклени сют чыгъарыулары да 2019 жыл бла тенглешдиргенде, 12,6 процентге кёбейип, 6334 килограмм болгъанды.
Малчылыкъ жаны бла къырал болушлукъ къойланы эм эчкилени жайыуда, къумалы малланы ёсдюрюуде, сютлю ийнеклени, эт чыгъарыу малчылыкъда этилгенди. Ол борчлагъа саулай да 362,4 миллион сом бёлюннгенди.
Ол жаны бла сорууланы сюзгенде, Казбек Коков малланы эт берген къумалыларын игилендириуню магъаналыгъа санагъанды. Ол малчылыкъны тири айнытыр эм эсленнген эсеплеге жетер ючюн малланы генетикаларын игилендириуге къайгъырыргъа кереклисин айтханды.
Министрни докладында жарашдырыучу промышленностьда ёсюу белгилегенди. Алай бла 2019 жыл бла тенглешдиргенде, кондитер изделияланы чыгъарыуда ёсюм барады (7,1 процентге), эт эм эт продуктлада (1,6 процентге), къыймалада (26,1 процентге), сюзмени мурдорунда хазырланнган сют продукцияда (9,1 процентге), чёплеу жауда (20,3 процентге), комбикормлада (18,6 процентге), этил спиртде (46,7 процентге), жемиш чагъырлада (11,1 процентге), чагъыргъа жемиш материаллада (54 процентге).
2020 жылда агропромышленный комплексни экспортуну жыллыкъ паны белгиленнген мардадан эсе кёбюрек толтурулгъанды. Федерал таможня службаны оператив кёрюмдюлерине кёре, 2020 жылда Къабарты-Малкъар Республикадан агропромышленный комплексни продукциясындан 22 миллион АБШ долларгъа тышына чыгъарылгъанды, ол а планнга 113 процент чакълы бирди (планнга 19,5 миллион доллар целевой кёрюмдю белгиленип эди).
Республиканы оноучусу битимчиликде жюзюм ёсдюрюуге уллу эс бурургъа тийишлисин, ол жаны бла алгъыннгы тёрелени къайтарыргъа кереклисин да белгилегенди. «Къыралны политикасында бюгюнлюкде ол жаны бла чурумла жокъдула, Къабарты-Малкъар а аллай айныуну тамблагъы кюню болгъан тийреди. Майданланы жюзюм орнатыугъа хайырланыргъа тийишлиди», - деп, ол соруугъа Правительство эс бурурча буюргъанды.
2020 жылда РФ-ни Эл мюлк министерствосу сайлагъан республиканы 20 инвестиция проектине, аланы бардыргъанда жойгъан ырысхыны бир кесегин къайтарырча, федерал субсидияла берилгендиле. Къырал болушлукъну ёлчеми 465,6 миллион сом болгъанды.
Инвестицияла соруугъа къарай, Хасан Сижажев эл мюлкню айнытыу къырал программаны чеклеринде 2020 жылда къырал билеклик бу ызлада берилгенин билдиргенди: «Агростартап» - 36 заявительге, «Ишин энди башлай тургъан фермер» - 22 заявительге, «Юйюр ферма» - 14 заявительге, «СПоК-ны материал-техника къолайлыгъын игилендириу» - бир заявительге, «Эл кооперацияны айнытыу» - эки заявительге. Гитче эм орта предпринимательствону субъектлерине къырал болушлукъну ёлчеми 138,8 миллион сом болгъанды.
2020 жылда «Эл тийрелени комплекс халлы айнытыу» федерал программа ишлеп башлагъанды, аны чегинде Огъары Къуркъужин, Псыншоко, Урван, Тёбен Чегем, Залукодес элледе, Солдатская станицада 14,3 километр узунлукъда суу баргъан ызла тартылгъандыла. Заюково элни тийресинде 8,845 километр узунлукъда газ баргъан быргъыла салыннгандыла. Майскийде канализация эм орамда суу ызла жаны бла къурулуш ишле тындырылгъандыла. Къырал болушлукъну ёлчеми 250 миллион сом чакълы бир болгъанды.
Битеу да бирге республиканы агропромышленный комплексине 2020 жылда федерал бюджетден къырал болушлукъну ёлчеми 2,7 миллиард сомду, ол 2019 жылдан эсе 46 процентге асламыракъды. Быйыл республиканы Правительствосу РФ-ни Эл мюлк министерствосу бла 2,2 миллиард сом субсидия берилирча сегиз келишимге къол салгъанды.
Бара тургъан жылны борчларыны юсюнден айта, министр эл мюлк магъаналы 8,539 минг гектар сугъарылгъан жер хайырланыугъа берилирге планда болгъанын белгиленнгенди. Битеу тюрлю иели эл мюлкчюле 2021 жылда 120 минг тонна тууар эм къанатлы эт, 540 минг тонна сют, 240 миллион жумуртха чыгъарлыкълары да планнга салыныпды.
2021 жылда «Эл тийрелени комплекс халлы айнытыу» программаны чеклеринде Пролетарское элни тийресинде  проектле жашаугъа кийирилирге керекдиле (мектепни мекямыны тынгылы ремонту, тыш жарыкълыкъ берген ызланы игилендириу эм суу жыйылгъан жангы скважинаны къурулушу), Солдатская станицада (суу жыйылгъан скважинаны къурулушу, 140 жери болгъан школгъа дери билим берген махкемени къурулушу); Къашхатауда (орта школну окъутуу корпусунда эм район маданият юйню мекямында тынгылы ремонт, маданият юйню излемлерине кёре эки автобусну сатып алыу). Ол борчлагъа быйыл 183,5 миллион сом бёлюрге умутлудула.
Хасан Сижажев, болум эм айныу ызла эсге алынсала, Къабарты-Малкъар Республиканы агропромышленный комплексинде быйыл продовольствиялы къоркъуусузлукъну эм эллилени турмушларын игилендириуню жалчытхан ёсюу сакъланырыгъын белгилегенди.
Кенгешни чегинде бёлюмню айныууну магъаналы жанлары сюзюлгендиле. Мусукланы Алий эл мюлк производствону ёлчемлерини жыл сайын ёсюулери он процентден аз болмазгъа тийишлисин белгилегенди, ол а 2024 жылгъа целевой кёрюмдюлеге жетерге онг берликди. Премьер-министрни оюмуна кёре, уллу инвестиция проектлени жашаугъа кийириуню андан ары бардырыргъа, валовый продуктну ёсдюрюп турурча резервле излерге тийишлиди, ол санда мелиорация эм интенсив эл мюлк технологияла жаны бла да.
Республиканы Эл мюлк министерствону бюгюнлюкде аллында тургъан магъаналы борчларындан бирине Казбек Коков эл мюлкде гитче эм орта халлы предпринимательствогъа къырал болушлукъ тапдырыуну санагъанды. «Эл мюлк чыгъарыучулагъа къырал билекликни ёлчемин азайтмазгъа тийишлиди, - деп чертгенди Башчы. – Эсни энчи мюлклени айнытыугъа бурургъа тийишлиди. Ол эллилеге себеплик этиуню ахшы амалыды». Республиканы оноучусу аны бла бирге энди ишлерин башлай тургъан эл мюлк предпринимательлени алгъан ырысхыларын тийишлисича къоратыргъа юйретирге кереклисин чертгенди. Министр бюгюнлюкде ол соруугъа МСП-ны субъектлерине грантланы мурдорунда билеклик этиуню чегинде, Урунуу министерствону кооперацияны айнытыу ызында къаралгъанын билдиргенди.
«Жерибиз алай кёп тюйюлдю, аны ючюн аны тийишлисича хайырланыргъа керекди», - дегенди Казбек Коков кенгешни ахырында.

КъМР-ни Башчысыны бла Правительствосуну пресс-службасы.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.