Октябрьде битеу дунияны анестезиологлары да кеслерини профессионал байрамларын белгилейдиле. Аны кёпле 1846 жылда врач-стоматолог Мортон эмда химия жаны бла алим Джексон, пациентни тишин кетере туруп, эфирли наркоз бергенлери бла байлайдыла. Бизни къыралда уа эм биринчи болуп анестезиологиядан кафедра Петрозаводск шахардагъы университетде ачылгъанды. Аны 1966 жылда медицина илмуланы доктору, профессор Анатолий Зильбер къурагъанды. Андан бери, билгенибизча, бу илму иги да айныгъанды эмда аны хайыры бла жамауатны саулугъуна багъар амалла да кючленнгендиле.
Бизде да, къудуретни ахшылыгъындан, медицинаны эм къыйын бёлюмюнде ишлеген, билимлиликлери, саусузлагъа жандауурлулукълары, бютюнда бег а профессионал ышанлары бла таныулу врачларыбыз бардыла. Аладан бириди Наршауланы Рамазан да. Ол бюгюнлюкде Нальчикде Перинатал арада эмда Къан тамырлагъа бакъгъан республикалы арада анестезиолог-реаниматологду. Алыкъа жаш специалист эсе да, тутхан ишинде ангылауу, анга кёлю бла берилгени бла да айырмалыды.
Ол ариу тау эллерибизден биринде - Къашхатауда-ёсгенди. Школну да мында тауусханды. Андан ары окъуугъа кирир кезиую жетгенинде уа, анга артыкъ кёп сагъыш этерге тюшмегенди. Нек дегенде халкъ иги таныгъан, КъМР-ни сыйлы врачы Ахмат Жамалович аны атасыды. Ол адамлагъа къалай болушлукъ этгенин, аланы жашаугъа къалай кёллендиргенин кёпле биледиле, ыразылыкъларын да айтадыла. Аслам жылны ичинде ол Бабугентде амбулаторияны тамата врачы болуп да тургъанды.
-Мен усталыкъны угъай, ол мени сайлагъанды,-деп, кюледи ушакъ нёгерим кеси уа. –Атабыз эрттенликде эртте кетип, ишден иги да кеч къайтып тургъанды. Анга тансыкъ бек болуучу эдик сабийле тёртюбюз да. Алай ол биреуню къыйналгъанын селейтир ючюн къаллай бир эс бургъанын кёрсек, аны этген иши жамауатха къаллай бирге кереклисин да ангылай эдик. Аны себепли анга ушаргъа гитчелигимден да бек итиннгенме.
Сабийлик муратларын толтурур акъылда Наршау улу КъМКъУ-ну медицина факультетини багъыу иш бёлюмюне киреди. Анда окъуй тургъанында да аны эм алгъа юлгюсю атасы болгъанды. Аны юйретгенлерине тынгылагъанды, ахшы врач болур ючюн билим, сынам да кереклисине тюшюннгенди. Ючюнчю курсха жюрюгенинде уа, Республикалы клиника больницаны битеулю реанимация бёлюмюне санитар болуп баргъанды.
Алай бла врачла харкюнлюк ишлеринде бетден бетге къаллай къыйынлыкъла бла тюбегенлерин да кёргенди. Интернатураны да анестезиология-реаниматология жаны бла аны ючюн сайлагъанды. Билим алгъан кезиуюнде аланы окъутхан профессор къауумну барысын да ыразылыкъ бла эсгере, Бёзюланы Артурну (хирургиядан), Таукенланы Магометни (урологиядан), Анатолий Эльгаровну (терапиядан), бирсилени да белгилейди. Ала низамны сурагъан, окъуулу болургъа юйретген, усталыкъны да сюйдюре билген чынтты профессионалла болгъанларын чертеди.
Интернатураны (аны уа ол СОГМА-да ётгенди) тауусур-тауусмаз огъарыда сагъынылгъан битеулю реанимация бёлюмюню таматасы Геграланы Лейла аны алгъадан окъугъанын, ишлегенин да кёрюп, анда врач болургъа чакъырады. Бир кесек заманны Наршау улу катастрофала медицинада да уруннганды. Арт сегиз жылны ичинде уа, айтханыбызча, Перинатал эмда Къан тамырла аралада ишлеп келеди.
Медицинаны къайсы бёлюмю да тынч тюйюлдю. Алай а анестезиологлагъа–реаниматологлагъа бютюн къыйын тюшгени уа хакъды. Айхай да, жаланда больницада алгъадан жатып, саулугъуна да врач къалай къарай келгени жазылып тургъан пациентле бла ишлерге тюшюп къалмайды алагъа, жарсыугъа. Алагъа сунмай тургъанлай хаталагъа жолукъгъанлагъа къараргъа керек болады асламысында. Аланы ачыгъанларын селейтирге, жанларын сакълап къалыргъа да.
Бу бёлюмню сайлагъанланы психикалары тутхучлу, психология, физиология, фармокология жаны бла билимлери уллу болургъа тийишлиди. Андан сора да, эси терк ишлерге, нени къалай этерге кереклисин женгил окъуна ангыларгъа. Ала усталыкъларында жангызда бир ызны угъай, аны бла бирге бирсиледе да (бёлюмледе) саусуз къыйын болумгъа нени хатасындан тюшюп къалыргъа боллугъун билирге борчлудула.
Къайсы бирибиз да пациентге этилген операция тап озса, хирургну махтайбыз, анга ыразылыгъыбызны билдиребиз, сау болсунла усталыкълары ючюн. Алай биз дагъыда анестезиолог-реаниматологланы да къыйынларын унутургъа керек тюйюлбюз. Нек дегенде ала адамны саулугъуна ары дери, операцияны кезиуюнде, андан сора да къарагъанлай, сагъайгъанлай турургъа борчлудула. Мычымай болушлукъ тапдырыргъа керекли кезиуде уа ала бир чакъны да тас этмей, болумну къолгъа алыргъа тийишлидиле.
Иш юсюнде кёп тюрлю затха тюберге тюшгенин Рамазан да белгилейди. «Анестезиология», «реанимотология» деген ангыламла бизни сагъышыбызда къыйын ауругъанла бла байламлы болгъанларын да айтады. Врач къадарыны юсюнден хапарлай, адамланы кёллендирирге, бу жашаудан тюнгюлмезге аслам кере болушханын да жашырмайды. Жарсыугъа, не мадар да этип, саусузну сакълап къалалмагъанларында уа алагъа къалай къыйын болгъанын да.
Кесин къолгъа алып, анга ышанып тургъан бирси пациентлеге барыргъа, ол эталмаса, башха биреу эталмазлыгъына ийнаннганы, сайлаууна кертичилиги уа анга андан ары да ишлеп турургъа къыйналгъанлагъа эс тапдырыргъа жангыдан кюч-къарыу бередиле. Реанимациягъа уа эм къыйын пациентле салыннганларын, ала асламысында жашауну бла ёлюмню арасында, жарсыугъа, тургъанларын а барыбыз да билебиз. Аны ючюн а, Рамазанча, бу жолну сайлагъан бирси врачларыбызгъа да жетишимле, саулукъ да тежейбиз.
Наршау улу школну тауусханында окъуна тыш жерге кетип окъургъа сюймегенди. Ол кесини билимин, сынамын да туугъан эмда ёсген жеринде хайырланыргъа, болушлугъу къатындагъылагъа тийсе сюеди. Кесини усталыгъын да ёсдюргенлей, медицина жангычылыкълагъа тюшюннгенлей турады. Эки жерде да ишлей, башха суратлау адабиятны окъургъа, бирси затлагъа эс бурургъа заманы къалмагъанын да айтады.
Медицинада уруннган адам кёп къыйын кюнню ашыргъаны баямды. Алай эсе да, ол «Пациентни саулугъуна хата тюшюрме, къолунгдан келгенича болуш» деген жорукъгъа кертичилей ишлейди. Анасы Балаланы Лариса, атасы Ахмат, эгеч-къарындашлары, бютюнда бег а ыннасы Жамилят къатында сау-эсен тургъанларына къадарына ыразыды.
Хочуланы Джамиля бла ахшы юйюр къурап, эки жашчыкъ да ёсдюреди. Ала да Рамазан ишде кёп къалса, анга тансыкъ боладыла. Школда, садикде жетишимлерин анга айтыргъа, кёргюзтюрге ашыгъадыла. Тамата къарындашчыгъы Саид медицинаны сайларгъа артыкъ ыразы тюйюл эсе да, Алан а: «Мен, атабызча, адамлагъа болушурукъма, врач болуп, аныча ишлерикме»,-дейди.
Энди бюгюнлюкде уллу юйюрню аппасы Ахматны, Рамазанны да къаллай профессионалла болгъанларын, аланы жамауатыбызгъа салгъан къыйынларын кёрюрге, билирге да тюшгени себепли бу юйюрде ала тутхан ыз бла барыргъа итинирикле дагъыда боллукъларына ийнанама.
