Налшык и «Спартак»-м и капитанхэр. Ещанэ Iыхьэ

Топ джэгунри щIэныгъэ зэгъэгъуэтынри къызэдигъэгъуэгурыкIуэфат
Сыжажэ Валерэ сыт щыгъуи и гуапэу игу къегъэкIыж Мэзкуу и «Динамо»-м и тренер нэхъыщхьэ Якушин Михаил 1961 гъэм Iэпщэ Александррэ абырэ я командэм зэрыригъэблэгъауэ щытар.
- Налшык щекIуэкIа зэхьэзэхуэ гуэрым гу къыщытлъитэри, тренер цIэрыIуэр къыдэпсэлъащ. КъыджиIащ иджыпсту зи Iуэхухэр мыщIагъуэ Мэзкуу и «Динамо»-р дэ тхуэдэ щIалэщIэхэм зэрыхуэныкъуэр. Дауи, дыгуфIэри, дамэ къыттекIам хуэдэу, дызэбгрыкIыжащ, ди анэхэм хъыбар едгъэщIэну. Командэ цIэрыIуэм дызэрыраджам апхуэдиз дэрэжэгъуэ къыдитати, дэ нэхъ насыпыфIэ щымыIэу къытфIэщIырт. АрщхьэкIэ, сыкъыздэкIуэжам псори къыщызэтракъутэжащ: «Уэ топ къепхуэкIыу удэткIэ уна ухъунукъым, еджэ», - пиупщIащ си анэм. Абы къыщимыгъанэу си гъусэу етIуанэ махуэм Налшык къакIуэри, Якушиным зыхуигъэзащ икIи сэ схуэдэ щIалэщIэхэр «зэригъэщхьэрыуэм» папщIэ хуэмыфэщэн куэд ирипэсащ. Апхуэдэ щIыкIэкIэ Мэзкуу и «Динамо»-м сыхэкIыжащ. Сашэ и анэм гуригъэIуэфащ топ джэгуурэ езыри и шыпхъухэри тэмэму зэригъэпсэуфынур икIи къалащхьэм кIуащ. ИужькIэ дэ Налшык и «Спартак»-м дыщызэхуэзэжащ икIи ди ныбжьэгъугъэм щыпытщащ.
Тэрч щIыналъэм хыхьэ Плановскэ къуажэм 1941 гъэм къыщалъхуа Сыжажэ Валерэ топ джэгунри щIэныгъэ зэгъэгъуэтынри, зыр адрейм зэран хуэмыхъуу, уеблэмэ тIуми я сэбэп хэлъу, къызэдигъэгъуэгурыкIуэфащ. Апхуэдэ щIыкIэкIэ и хъуэпсапIэри зыIэригъэхьащ и анэри арэзы ищIащ.
1960 гъэм щыщIэдзауэ, щызэпигъэуаи къэхъуауэ, Налшык и «Спартак»-м и гъуащхьэхъумэу зэман кIыхькIэ щытащ. И ныбжьыр нэсу армэм щраджэм, илъэсищ хъуауэ ехъулIэныгъэ иIэу топджэгу иным зэрыхэтыр къалъытэри, Кавказ Ищхъэрэ дзэ округым къыщагъэнащ икIи абы щыгъуэм зэфIэкI лъагэ зиIэ Дон Iус Ростов и СКА футбол клубым хагъэхьащ. А щIыпIэми джылахъстэней щIалэр щыхуэмыхуакъым, ауэ, и илъэсищ пIалъэр зэриухыу, Налшык къигъэзэжри, фIыуэ и псэм илъэгъуа «Спартак»-м и фащэр щитIэгъэжащ. Ар иджы япэрей IэмащIэ-лъэмащIэ щIалэ цIынэжтэкъым, атIэ армэмрэ СКА командэ цIэрыIуэмрэ щыпсыхьа лIы нэст.
Сыжажэ Валерэ и зэфIэкIым хэпщIыкIыу зэрыхэхъуар къигъэлъэгъуащ нэхъапэм зыхэта гупым лъэ быдэкIэ къызэригъэзэжам. Иджы гугъут къызыщыбгъэхъуну ди командэр абы и гъуащхьэхъумэ джылахъстэней щIалэр дэщIымыгъуу.
Зы илъэс нэхъ дэмыкIыу, 1967 гъэм, Валерэ гупым и пашэ хъуащ. Абы къыхуагъэфэщащ капитаныныр. «Спартак»-м хэтыхукIи абы хуэфащэу утыку ихьащ, топ джэгункIи дуней тетыкIэкIи куэдым я щапхъэу.
И ныбжьыр нэсу спортым къыхэкIыжа иужькIэ, Сыжажэ Валерэ къулыкъу лъагэ куэд зэрихьащ. КПСС-м и Налшык къалэ комитетым и инструктору къыщIидзэри, ар КъБАССР-м псэупIэ-комунальнэ хозяйствэмкIэ и министрым и къуэдзэу, Къэбэрдей-Балъкъэрым и щыхьэрым и Iэтащхьэу, КъБР-м и Президентым и чэнджэщэгъуу, Парламентым и комитетым и унафэщIу, жэуаплыныгъэ ин зыпылъ нэгъуэщI IэнатIэ зыбжанэми я пашэу лэжьащ. Ар экономикэ щIэныгъэхэм я кандидатщ, Къэбэрдей-Балъкъэрым цIыхухэм социальнэу къащхьэщыжынымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэщ.
«Спартак-Налшыкыр» щыджэгухэм и деж ар щIэх-щIэхыурэ къокIуэ икIи фIэфIщ журналистхэм ди гъусэу зэIущIэм кIэлъыплъын. И нэгум идолъагъуэ и щIалэгъуэр щигъэкIуа стадионым и губгъуэм ихьэну и лъэри игури зэреIэр, нобэрей ди командэм и щытыкIэм хуабжьу зэригъэпIейтейр. Дауи, тфIэхьэлэмэтщ, къытхуиIуэтэж хъыбархэр икIи, зыгуэр блэдгъэкIыну дышынэу, абыхэм дащIодэIури, ди тхыгъэхэм къыщыдогъэсэбэпыж. Тхьэм куэдрэ ди япэ иригъэт!
Ашыбокъуэм фIэкIыгъуейт
Иджыблагъэ и ныбжьыр илъэс 71-рэ ирикъуащ Налшык и «Спартак»-м и гъуащхьэхъумэ нэхъ Iэзэ дыдэу щытахэм ящыщ Ашыбокъуэ Руслан. Ди командэм хэту абы зэIущIэ 360-м щIигъу иригъэкIуэкIащ. КъищынэмыщIауэ, Киев и «Динамо», Днепропетровск и «Днепр» командэхэм я фащэхэр щыгъыу Совет Союзым и лигэ нэхъыщхьэм щыджэгуащ.
1949 гъэм и бадзэуэгъуэ (июль) мазэм Налшык къыщалъхуа Ашыбокъуэ Руслан Iэмал гъуэзэджэ игъуэтащ Налшык и «Спартак»-м хэтынухэр щагъэхьэзыр гупым хэхуэну. Абы и Iэзагъыр апхуэдизу пасэу наIуэ къэхъуати, 1966, 1967 гъэхэм нэсыфащ СССР-м ныбжьыщIэхэм я деж щрагъэкIуэкI зэхьэзэхуэм и финал ныкъуэм. КъыкIэлъыкIуэ илъэсым, балигъ мыхъупами, Налшык и «Спартак»-м и гъуащхьэхъумэ нэхъыфIхэм хабжэу хуежьащ. 1971 гъэм Ашыбокъуэр къалъытащ Урысей Федерацэм и футболист нэхъыфI 22-м ящыщу. Ар хуабжьу пщIэшхуэт икIи, къэралым и гуп къыхэхам ираджэри, РСФСР-м и щIыхьыр нэгъуэщI къэралхэм я командэхэм япэщIэту ихъумащ.
Зэрыхэта илъэсиблым къриубыдэу зэIущIэ 200-м щIигъум зыкъыщигъэлъэгъуауэ икIи иужь илъэситхум абы и капитану щыту, 1974 гъэм Совет Союзым и лигэ нэхъыщхьэм щыджэгуну Руслан Iэмал къыхукъуэкIащ. Ар ирагъэблэгъащ тренер цIэрыIуэ Лобановский Валерийрэ Базилевич Олегрэ къагъэщIэрэщIэж Киев и «Динамо»-м. Ди жагъуэ зэрыхъущи, абы зыщигъэбыдэфакъым. КъыкIэлъыкIуэ илъэсым Днепропетровск и «Днепр»-м хагъэхьащ. АрщхьэкIэ, хамэ щIыпIэм насып щимыгъуэту, мыгувэу Налшык къигъэзэжащ, япэ лигэм щыджэгу ди командэм щIэгъэкъуэн лъэщ хуэхъуну.
Ди «Спартак»-м и щIыхьыр абы иджыри илъэситхукIэ ихъумащ. Ашыбокъуэр къызыхыхьэжа гъуащхьэхъумэхэм я гур къызэрыгъуэтыжащ икIи я хьэрхуэрэгъухэр щаIэщIэкIыр закъуэтIакъуэт. Аращ, Совет Союз абрагъуэм зи къарукIэ етIуанэ лъэщагъ зиIэ футболымкIэ и япэ лигэм пщIэрэ щIыхьрэ яIэу Къэбэрдей-Балъкъэрым икIахэр щIыхэтыфар.
 Зыкъыщигъэлъэгъуа япэрей зэIущIэ 200-м щIигъум иджыри 160-рэ дыщIигъужауэ Налшык и «Спартак»-ми топджэгуми 1980 гъэм и кIэухым къыхэкIыжащ псори зэхэту илъэсибгъукIэ (1969-1973, 1976 - 1978, 1980 гъэхэм) и капитану щыта Ашыбокъуэ Руслан. И щхьэр Iэтауэ, и Iэпкълъэпкъыр узэщIауэ джэгупIэ губгъуэм иту нобэми ар ди нэгу къыщIохьэ.
Топ джэгуныр щигъэта иужькIэ, 1990 гъэм Бахъсэн и «Эталон»-м и тренер гупым яхэтащ икIи ар зи IэщIагъэу щымыт клубхэм я урысейпсо зэхьэзэхуэм пашэныгъэр къыщригъэхьри, къыкIэлъыкIуэ илъэсым етIуанэ лигэм щыджэгуну Iэмал иригъэгъуэтащ.
СССР-м спортымкIэ и мастер, Къэбэрдей-Балъкъэрым физическэ щэнхабзэмрэ спортымрэ зегъэужьынымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, «Футболым зэрызригъэужьам папщIэ» медалыр зыхуагъэфэща Ашыбокъуэ Руслан и ныбжьыр илъэс блыщI зэрырикъуар нэгъабэ ди республикэм щагъэлъэпIащ - «Урысей Федерацэм футболымкIэ и етIуанэ дивизионым и «Ипщэ» гупым щекIуэкI зэхьэзэхуэм ипкъ иткIэ «Спартак-Налшыкымрэ» Владикавказ и «Алания»-мрэ я зэIущIэр зэпагъэуа иужькIэ стадионым кърашэри, кърихьэлIахэм я Iэгуауэ иным щIэту, ди профессионал футбол клубым и унафIэщI Мэшыкъуэ Аслъэн къехъуэхъуащ икIи щытхъу тхылърэ саугъэт лъапIэрэ иритащ.
«Батя» гупыр тригъэгушхуэрт
1974 гъэм фокIадэм (сентябрым) и 10-м, си ныбжьыр иджыри илъэс пщыкIуплI иримыкъуауэ, япэ дыдэу Налшык и «Спартак» стадионым топджэгу сыщеплъыну си насып къихьащ. Совет Союзым футболымкIэ и япэ лигэм илъэс ещанэ хъуауэ хэт ди щIалэхэм кърагъэблэгъат Кутаиси и «Торпедо»-р. ЦIыхухэр стадионым апхуэдизу изти, тIысыпIэ къытлъымысу, сэ схуэдэ щIалэ цIыкIу зыбжанэ хьэщIэхэм я гъуэм пэгъунэгъуу дыкъыщыхутащ. Футболистхэм я псалъэмакъыр IупщIу зэхэтхырт икIи щIэх-щIэхыурэ къэIурт «Батя, давай!», «Я здесь, Батя!», «Батя, осторожно!» ИужькIэщ къыщысщIар «Батя»-р ди гъуащхьэхъумэныкъуэ Батарин Виктору зэрыарар. И унэцIэр ягъэкIэщIауэ арами, гупым и капитану щыщыткIэ «адэ» мыхьэнэ кърахами, хэт ищIэн абы щыгъуэм «Спартак»-м и футболистхэм?! Сэ нэхъ зытезгъэщIар иужьращ.
Пэж дыдэу, Батарин Виктор, хамэ щIыпIэ къикIами, зыхэт гупым и псэ хъуат. Ар дэнэкIи нэсырт, зэрыджэгунури адрейхэм яжриIэрт. Зы щыуагъи IэщIэмыкIыу къыпщыхъурт. Зи гугъу сщIа зэIущIэр зэрытемыгъэкIуауэ иухащ, лъэныкъуэхэр топ зырызкIэ зэхъуажэри.
Ди гъунэгъу Краснодар крайм къыщалъхуа икIи топ джэгуным зыщызыгъэса Батарин Виктор Налшык и «Спартак»-м 1970 гъэм къыхыхьащ зи Iэпкълъэпкъыр зэрыубыда футболист лъэщ хъуауэ. Япэ илъэсым ди командэм дэщIыгъуу Урысей Федерацэм и чемпион хъуащ. 1977 гъэ пщIондэ абы Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыхьыр союзпсо утыкум щихъумащ икIи «спортым и мастер» цIэ лъапIэр къилэжьащ.
Ашыбокъуэ Руслан Киев и «Динамо»-м ирагъэблэгъа иужькIэ, ди командэм и капитан ящIри, абы къигъэзэжыхукIэ, 1975 - 1976 гъэхэм, гупым и пашэу щытащ. Налшыкдэсхэм яхэту зэIущIэ 285-рэ иригъэкIуэкIати, я хьэрхуэрэгъухэм я гъуэм топ 52-рэ дигъэкIащ.
ИужькIэ щалъхуа щIыпIэм игъэзэжри, Краснодар и «Кубань»-м щыджэгуащ. Абы и капитану щыту 1979 гъэм япэ лигэм етIуанэ увыпIэр къыщахьри, къэралым и гуп нэхъыщхьэм хэтыну Iэмал ягъуэтащ.
Иджыпсту пенсэм щысщ, «Кубань»-м и Нэхъыжьхэм я советым жыджэру холэжьыхь.

ЖЫЛАСЭ Заурбэч.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 09:03

АДЫГЭХЭМ Я КЪЕЖЬАПIЭР

   ЩIыгум и ныбжьым ебгъапщэмэ, псэ зыIут дунейм еплъытмэ, цIыхум къикIуа гъуэгуанэр кIэщI дыдэщ, тхыдэм и щапхъэхэмкIэ ар мащIэщ.

28.03.2024 - 09:03

КАСПИЙСК ЩЫЗОХЬЭЗОХУЭ

Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ я спортсмен нэхъ лъэщхэр, илъэс 24-рэ зи ныбжьхэр, иджыблагъэ щызэхуэсащ Дагъыстэным и Каспийск къалэм.

27.03.2024 - 13:58

БИЙМ ЗЫ ГУПУ ПЭЩIИГЪЭУВАТ

Тхыдэдж-щIэныгъэлI Сокъур Валерэ «Кърым зауэр къэзыхьа ХьэтIохъущокъуэ и къуэ Кургъуокъуэ - пщыхэм я Iумахуэт» зыфIища и тхыгъэм къызэрыхэщу, зи ныбжьыр илъэс 27-рэ фIэкIа мыхъуа Къаплъэн-Джэрий, I

27.03.2024 - 12:25

ДУНЕЙПСО ЗЭХЬЭЗЭХУЭР Я ПЛЪАПIЭУ

Мэзкуу областым и Рузэ къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ Олимп джэгухэм хыхьэ тхэквондо лIэужьыгъуэмкIэ (ВТФ) Урысейм пашэныгъэр къыщыхьыным хуэунэтIауэ ныбжьыщIэхэм, хъыджэбзхэмрэ щIалэхэмрэ я зэхьэзэх

27.03.2024 - 09:03

СИ ЖЭНЭТ

(ГъащIэ теплъэгъуэ)