Хурметлигибизни бла сюймеклигибизни ачыкълай

27 августда Нальчикни Кешоков атлы орамында ол жашагъан 69-чу номерли юйню къабыргъасына халкъ жигитибиз, белгили малкъар алим, педагогика илмула жаны бла халкъыбызны биринчи кандидаты, жазыучу, Уллу Ата журт урушну ветераны Сотталаны ХаджиМуссаны жашы Адилгерийни хурметине аталгъан эсгериу къанга орнатылгъанды. Аны белгили художнигибиз Ахматланы Леуан хазырлагъанды.
Сотталаны Адилгерий 1910 жылда Лашкутада туугъанды. Ленин атлы окъуу шахарчыкъда, педагогика техникумда, Оржоникидзеде (Владикавказ) пединститутда окъугъанды. Ызы бла ишчи факультетде, Бештауда Къарачай-Малкъар пединститутда ана тилден дерсле берип тургъанды. Ол жыллада Москвада СССР-ни Илму академиясыны аспиранты болгъанды.
Спорт жаны бла да жетишимле болдургъанды – 100 метрге чабыуда бла топ атыуда биринчиликни тутханды, футбол командада ойнагъанды. 1939-1941 жыллада уа республиканы илму-излем институтунда малкъар тилни бёлюмюне таматалыкъ этгенди.
Уллу Ата журт урушну аллындан ахырына дери баргъанды. Орджоникидзеде пехота училищеде окъуп, Шимал-Кавказ аскер округда, 115-чи кавдивизияны къурамында да уруш этгенди. Ол тасхачы бёлюмде Сталинградда, Курская дугада баргъан сермешлеге къатышханды. Берлиннге дери жетгенди. Этген жигитликлери ючюн «Жигитлик ючюн» майдалладан ючюсюне тийишли болгъанды.
Урушдан сора ахлуларын Къыргъызстанда табып, анда Устазланы билимлерин ёсдюрген институтда ишлеп башлагъанды. Халкъыны ол тюрлю болумун кётюралмай, Сталиннге сюргюнлюк терс иш болгъанын жазып, къагъыт ийгенди. 1950 жылда 14 апрельде сюд этип, аны жыйырма беш жылгъа Якутияда Верхофянский районда лагерьге жибергендиле. Ол анда алты жыл жашауну бла ёлюмню арасында тургъанды.
Ата журтха къайтханлай, Адилгерийни КъМАССР-ни культура министрини орунбасары этгендиле. Андан ол, илму ишине кёзю къарап, илму-излем институтха кёчгенди эм солуугъа кетгинчи анда филология жаны бла жангы тинтиуле бардыргъанды, жазыучулукъ иш бла кюрешгенди.
Эсгериу къанганы ачаргъа жыйылгъан митингни Къулийланы Къайсын атлы Малкъар драмтеатрны артисти Геляхланы Мурат ачханды эм бардыргъанды. Ол жыйылгъанлагъа Адилгерийни жашау жолундан хапар айтханды.
Жыйылыуда республиканы Уллу Ата журт урушну эм ич ишледе къуллукъ этген ветеранла советини председатели Абдуллаланы Мустафа Адилгерийни атын былай ёмюрлюк этерге деп къагъыт бла баш органлагъа чыкъгъан Жазыучула союзуна ыразылыгъын айтханды эм аны спортда, аскер жоллада да этген жигитликлерини юслеринден эсгертгенди.
- Бу ариу шахарда, бу ариу орамда айтхылыкъ жашыбызны аты ёмюрлюк болгъаны жюрегими ёхтемликден толтурады. Биз быллай кюнню кёрюр ючюн ол къан тёкгенди, – дегенди эм Сотталаны тукъум таматалары Магометге ветеранланы шахар комитети чыгъаргъан эки томлу «Герои 115 кавалерийской дивизии» деген, ары Адилгерийни аты кирген китапны саугъа этгенди.
Филология илмуланы доктору Текуланы Мусса уа аны илму ишлерини теренлигин, аланы бюгюн да суралгъанларын чертгенди. Ол къарачай-малкъар тилни орфографиясын бла орус-къабарты-малкъар сёзлюкню жарашдырыуда, тилибизни диалект тюрлюлерин тинтиуде, грамматикадан этген ишлерин, дерс китапла жазгъанын да санагъанды.
КъМР-ни Жазыучула союзуну правленини таматасы Беппайланы Муталип Сотта улу – таурухха аты кирген адамыбыз, малкъар адабиятха этген къошумчулукъну юсюнден айтханды: «Малкъар жомакъла, нарт сёзле, элберле» атлы китапны эм да Малкъар поэзияны антологиясын жарашдырып, кёчгюнчюлюкден келген халкъына ол уллу саугъа этгенди. Чам хапарла, таурухла, назмула, пьесала жазгъанды. Аны «Хожа» деген пьесасына кёре бизни театр оюн салып, аны кёп жерледе кёргюзтгенди», – деп белгилегенди ол.
Сотта улуну юсюнден аламат китапны автору, КъМР-ни культурасыны сыйлы къуллукъчусу Додуланы Асият ол къаллай иги устаз болгъаныны, керек кюнде уа халкъыны жакъчысы болуп сюелгенин, бу этиле тургъан иш аны жюрегин къууанчдан толтургъанын белгилегенди. Ол быллай уланла хар бир халкъда да туууп бармагъанларын, энди былайны ётген адамла аны бла саламлаша турлукъларын насыпха санагъанын айтханды. Къулийланы Къайсын атлы маданият фондну председатели Тетууланы Хадис Сотталаны Адилгерийни аты бизни халкъыбызда ёхтемлик туудургъанын, ол ёсе келген тёлюлеге юлгю болгъанын чертгенди.
Дагъыда республикада китапны сюйгенлени биригиуюню таматасы Наталья Шинкарева, КъМР-ни сыйлы журналисти Ботталаны Мухтар эм башхала сёлешгендиле. Орус тилде жазгъан белгили поэт Жамбулат Кошубаев а Сотталаны Адилгерийни жашау жолун назмугъа салып, аны окъугъанды.
Жыйылыуну ахырында Сотталаны тукъум таматалары Магомет бу къыйын, къоркъуулу кезиуге да къарамай, заманларын, къарыуларын да къызгъанмай, къарындашларыны хурметин этип, ары келгенлеге, бу уллу ишни боюнуна алып, тынгылы этген суратчы Ахматланы Леуаннга да ыразылыгъын билдирип, ыспас этгенди.

Мусукаланы Сакинат.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.