КIуэкIуэ Казбек Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэм хэтхэм бадзэуэгъуэм и 10-м зэIущIэ ядригъэкIуэкIащ.
Видеоконференц мардэм тета зэIущIэм щыхэплъэжащ Къэбэрдей-Балъкъэрым социально-экономикэ и лъэныкъуэкIэ щIышылэ - мэкъуауэгъуэ мазэхэм къриубыдэу зэрызиужьа щIыкIэм, ап­хуэ­дэуи коронавирус узыфэ зэрыцIалэм зэрызиубгъуам къыдэкIуа гугъуехьхэм япэщIэту, япэ игъэщыпхъэ къалэнхэр щIыналъэм и экономикэм, социальнэ IэнатIэм щыгъэзэщIэным хуэунэтIа Iуэху­хэм зэрехъулIэм.
ЗэIущIэр къыщызэIуихым КъБР-м и ­Iэтащхьэм къыхигъэщащ илъэсым и етI­уанэ мазищыр зэрыщыту Къэбэрдей-Балъкъэрым коронавирус узыфэ зэрыцIалэм ебэныным зэрытригъэкIуэдар. Иджы щытыкIэр хэпщIыкIыу ефIэ­кIуэжащ, республикэм щагъэува мардэ ткIийхэр хуэм-хуэмурэ Iуахыж. Экономикэм и IэнатIэ псоми лэжьэн щIадзэжауэ жыпIэ хъунущ. «Иджы гулъытэ хэха хуэ­щIыпхъэщ республикэм адэкIэ зегъэу­жьыным икIи пандемием къиша хэщIы­ныгъэхэр иригъэкъужыныр зэтеухуапхъэщ, къэралым и Президентым ­къы­хилъхьа лэжьэкIэщIэхэр, унэ­тIыны­гъэщIэхэр къэлъытауэ», - жиIащ КIуэкIуэ Казбек.
«COVID-19-м дызригъэува щытыкIэр икъукIэ гугъуу щытами, къэралми, зэ­рыщыту дунейми я экономикэхэм я IэнатIэ куэдым щIэгъэхуэбжьауэ заужьыным хуэщхьэпауэ къэплъытэ хъунущ. Сату щIэным, Iуэхутхьэбзэхэр зэфIэгъэ­кIы­ным, лэжьыгъэ IэнатIэщIэхэр къызэ­Iу­хыным ехьэлIа Iуэхухэр щIэм тету къы­зэрагъэпэщ. Иджыпсту икъукIэ мыхьэ­нэшхуэ иIэщ адрейхэм дакъыкIэрымыхуу а лэжьыгъэм дыхыхьэным, экономикэмрэ социальнэ IэнатIэмрэ къэIэты­жыным хуэунэтIауэ къыкъуэкIа Iэмалхэр къэгъэсэбэпыным. Апхуэдэ хэкIыпIэхэр щыщыIэщ узыншагъэр хъумэнымкIэ, егъэ­джэныгъэмкIэ IэнатIэхэм, хьэрычэт Iуэху мы­инымрэ курытымрэ, IT-кластер, технологие лъагэхэр зи лъабжьэ IуэхущIапIэхэр къызэгъэпэщынымрэ абыхэм зегъэу­жьы­нымрэ, республикэм и мэкъу­мэш ­IэнатIэм къыщалэжьхэр щIыналъэ­щIэхэм щыщэным, къэрал кIуэцI туриз­мэм зегъэужьыным епха унэтIыныгъэхэм.
КъБР-м и Правительствэм къызэритамкIэ, 2020 гъэм и мазихым республикэм псори зэхэту хэхъуэу иIащ сом мелард 19,5-рэ, ар илъэс псом зрагъэ­хъулIэну зытращIыхьам и процент 49,6-рэ мэхъу. Илъэс кIуам и апхуэдэ лъэ­­хъэнэм хэхъуэу иIам елъытауэ, мыгъэрейр проценти 126-рэ ирокъу. Ап­хуэдэу щытми, бюджетым езым и хэ­хъуэхэр (налогхэмрэ налогыу щымытхэмрэ) 2019 гъэм и иджы хуэдэ пIалъэм ирихьэлIэу яIар процент 89,5-м нэсу къехащ.
2020 гъэм бадзэуэгъуэм и 1-м ирихьэ­лIэу хэщIу яIар, илъэс кIуам и апхуэдэ зэманым елъытауэ, процент 18,5-кIэ нэхъыбэщ. ХэщIым и процент 80-р со­циальнэ мыхьэнэ зиIэ, япэ игъэщыпхъэ къалэнхэр зэфIэгъэкIыным хухахащ. Ахэр трагъэкIуэдащ цIыхухэм ирата социальнэ дэIэпыкъуныгъэхэм, лэжьап­щIэр тыным, коммунальнэ Iуэхутхьэбзэ­хэмрэ связымрэ яхуэзэ пщIэр хэлъ­хьэным, хущхъуэхэр, ерыскъыпхъэхэр къэ­щэхуным, муниципальнэ зэгухьэныгъэхэм я бюджетхэм бюджетзэхуаку транс­фертхэр къахузэщIэгъэуIуэным, ­лэ­жьапIэ Iумытхэм фIэкIыпIэншэ медицинэ страхованэм и Iуэхутхьэбзэхэр яхуэ­щIэным.
Промышленнэ IуэхущIапIэхэм къы­щыщIагъэкIахэр, зэкIэ зэрыхуагъэфащэмкIэ, илъэс кIуам и иджы хуэдэ лъэхъэнэм зэрыщытам елъытауэ проценти 110,7-рэ, мэкъумэш IэнатIэм къыщалэжьар - проценти 102-рэ, ухуэныгъэм ­IэнатIэм - проценти 100,8-рэ, мылъку ­нэхъыщхьэм инвестицэу къыхалъхьар - проценти 101-рэ, КъБР-м нэгъуэщI щIыналъэхэм сатууэ щищIар - проценти 149-рэ хъунущ. ПсыхэкIыу, щыгъыну, гъущIым къыхэмыщIыкIа продукцэу, компьютеру, электроннэ, оптикэ Iэмэпсымэу, электрокъарукIэ лажьэ оборудованэу, ­автотранспорту, прицепрэ прицеп ны­къуэу къыщIагъэкIхэм хэхъуащ.
Лъэпкъ проектхэмрэ къэрал программэхэмрэ гъэзэщIэнми пащэ.
А псоми къадэкIуэу, коронавирус узы­фэ зэрыцIалэм земыгъэубгъуным яужь зэритым къыхэкIыу, 2020 гъэм и япэ илъэс ныкъуэм сатууэ ящIар зэрыхъунур процент 91,2-рэ хуэдизщ, цIыхухэм пщIэ­кIэ хуащIэ Iуэхутхьэбзэхэр процент 88,9-м нэсыну аращ. ХуэдитIым щIигъу­кIэ нэхъ мащIэ хъуащ щIыналъэм туристу къа­кIуэхэм я бжыгъэр. ХьэрычэтыщIэ Iуэху­щIа­пIэхэр процентитIкIэ нэхъ мащIэ ­хъуащ.
Республикэм щыпсэухэм къэрал дэ­Iэпыкъуныгъэ папщIэу къыхуаутIыпщ мылъкур зыхуэфащэхэм зэрытрагуашэм и гугъу ищIу зэIущIэм къыщыпсэлъащ КъБР-м лэжьыгъэмрэ цIыхухэм социаль­нэ и лъэныкъуэкIэ къащхьэщыжы­нымкIэ и министр Асанов Алим.
Апхуэдэу, цIыху щхьэхуэхэм зэрызыщIагъакъуэ социальнэ мылъкуу япэ илъэс ныкъуэм къагъэсэбэпащ сом меларди 3,5-м щIигъу. Ар 2019 илъэс псом а Iуэ­­-хум хухаха мылъкум щIегъу. Социальнэ дэIэпыкъуныгъэ папщIэу цIыхухэм иратыр илъэсым и кIэ пщIондэ псори зэхэту сом меларди 7,8-м нагъэсыну я мурадщ.
Сабийхэм ират ахъшэр яIэрыхьащ цIыкIу мин 60 хуэдизым, гъэ кIуам и иджы хуэдэ пIалъэм ирихьэлIэу апхуэдэ гулъытэ зыгъуэта сабийхэм нэхърэ мин 90-кIэ нэхъыбэм.
Мазэ къэс ират ахъшэр цIыхухэм яIэ­рыгъэхьэн папщIэ нэхъ пасэу ягъэувауэ щыта пIалъэм къыпащащ 2020 гъэм ­жэпуэгъуэм и 1 пщIондэ.
ЦIыхур псэун папщIэ нэхъ мащIэ дыдэу зыхуей ахъшэм хуэдиз дэтхэнэми щахуэмызэ унагъуэхэм щапI сабийуэ зи ныбжьыр илъэсищым къыщы­щIэдзауэ илъэсибл хъухэм 2020 гъэм щIышылэм и 1-м къыщыщIэдзауэ мазэ къэс сом 6853,5-рэ иратыну ягъэуващ. Мы гъэм апхуэдэ ахъшэ яIэрыхьэнущ ­сабий мин 24-кIэ нэхъыбэм.
УФ-м и Пенсэ фондым и къудамэу ­КъБР-м щыIэм къызэритамкIэ, илъэси 3-м къыщыщIэдзауэ илъэс 16 хъухэм зэ тыгъуэу сом мин пщIырыпщI иратыным теухуауэ щыIэ унафэм ипкъ иткIэ, ныбжьыщIэ 148241-м а ахъшэр иратащ, псори зэхэту сом мелард 1,4-рэ хуэзэу. Зэ тыгъуэу сом мин тхурытху хуаутIыпщащ сабий къалъхуагъащIэхэм я деж къы­щы­щIэдзауэ илъэсищ хъухэу 31875-м, псори зэхэту сом мелуан 221,2-рэ текIуадэу.
Я псэупIэхэр ирагъэфIэкIуэн папщIэ КъБР-м и республикэ бюджетым щыщу зэ тыгъуэу сом мин 250-рэ дэтхэнэ уна­гъуэми хуэзэу иратащ сабиитху е нэхъыбэ зиIэ зэщхьэгъусэ 89-м.
Экономикэмрэ социальнэ IэнатIэмрэ щытыкIэ гугъум зэритым къыхэкIыу ­Къэбэрдей-Балъкъэрым нэхъри щызэ­пэубыда хъуащ лэжьапIэ IэнатIэхэр.
А Iуэхум теухуауэ къата бжыгъэхэм къызэрагъэлъагъуэмкIэ, IэнатIэ къыхуа­гъуэтыну щIэлъэIуу КъБР-м цIыхухэр лэжьыгъэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ и IуэхущIапIэхэм 2020 гъэм и щIышылэм къыщыщIэдзауэ бадзэуэгъуэ пщIондэ зыхуагъэзащ цIыху мин 61-м. ЛэжьапIэншэу къалъытащ мин 43,5-рэ, абыхэм ящыщу мин 41-м я IэнатIэхэр яфIэкIуэдащ мы илъэсым и гъатхэпэ мазэм къыщыщIэдзауэ. Ар хуэди 8,5-кIэ нэхъыбэщ, 2019 гъэм и иджы хуэдэ лъэхъэнэм елъытауэ. Закъыхуэзыгъэзахэм я процент 90-м, лэжьапIэншэу зэрыщытым къыхэкIыу, абы пэкIуэ дэIэпыкъуныгъэ ират.
КъБР-м и Iэтащхьэм и унафэхэм япкъ иткIэ, 2020 гъэм гъатхэпэм и 1-м къы­щыщIэдзауэ лэжьапIэн­шэу къалъыта, абы папщIи IэнатIэншэм нэхъ мащIэ ды­дэу иратым хуэдиз фIэкIа зыIэрымыхьэ цIыху 14768-м республикэ бюджетым щыщу мэлыжьыхь - накъыгъэ мазэхэм зэ тыгъуэу хуагъэхьащ сом мин тхурытху - псори зэхэту абы трагъэкIуэдащ сом мелуан 75-рэ хуэдиз.