РФ-ни Президенти Владимир Путин 11 майда видеоконференция амал бла федерал ведомстволаны таматалары эм регионланы башчылары бла бардыргъан конференцияда къыралда санитар-эпидемиология болум сюзюлгенди эмда инсанлагъа болушлукъну жангы амалларына къаралгъанды. Конференциягъа КъМР-ни Башчысы Казбек Коков да къатышханды.
Солуу кезиу бошалгъанды
Президент солуу кюнле андан ары созулмагъанларын билдиргенди. Аны бла бирге хар регион да, эпидемия болумну эсге алып, ишчи кюнлени башлауну юсюнден оноуну кеслери чыгъарыргъа эркиндиле.
- 12 майдан сора къыралда экономиканы битеу бёлюмлеринде да солуу кюнле тохтатыладыла. Алай эпидемия бошалгъан заманнга дери санитар жорукъланы толтурургъа, регионлада профилактика мадарланы къошакъ халда бардырыргъа тийишлиди,-дегенди Президент.
Владимир Путин, онг болгъанына кёре, экономиканы мурдорлу бёлюмлерини предприятияларыны ишлерин жангыртыргъа кереклисин чертгенди. Сёз къурулушну, промышленностьну, эл мюлкню, энергетиканы, жер тюбюнде байлыкъланы чагъарыуну юслеринден барады. Медицина учрежденияла, финанс органла, аптекала, аш-суу, артыкъда керекли товарла сатхан тюкенле ишлерин андан ары бардырадыла.
Эпидемия бир кесек тыйылгъанды
Президент къыралда коронавирусну ачыкълар мурат бла бардырылгъан тестлени саны ёсгенин билдиргенди. Аны бла бирге медицина оборудование жетер тенгли барды, саусузлагъа багъыуда керекли мадарла толтурулгъандыла. Ол санда коронавирус жукъгъанланы багъыу жерле 29 мингден 130 мингнге дери кёбейтилгендиле.
Аны хайырындан а эпидемияны жайылыуун бир кесек тыяргъа къолдан келгенди. Энди уа кезиулю мадарланы тамамларгъа боллукъду – регионлада салыннган чеклени аз-аздан кетерип башларгъа. Аны бла бирге сакълыкъны тас этмезге, регионлада болум эсге алынып, оноула алай чыгъарылыргъа тийишлидиле.
Эсигизге салайыкъ, КъМР-ни Башчысы Казбек Коков республикада солуу кюнлени 15 майгъа дери созаргъа, андан ары оноула эпидемия болумгъа, саусузлагъа къошулгъанланы санына кёре чыгъарыллыкъдыла.
«Энтта бираз тёзюгюз»
Къыралда 65 жылдан таматала, саулукълары осал болгъанла юйден тышына чыкъмазгъа борчлу этилгендиле. «Тамата тёлюге тилеригим. Хау, юйде быллай бир заманны тургъан къыйын болгъанын ангылайма. Сабийлеригизни, туудукъларыгъызны кёрмей, тансыкъ болгъансыз. Алай энтта тёзерге керекди. Ол жашау магъаналыды. Сизни саулугъугъуз, жашауугъуз ючюн бек къайгъырабыз, вирусдан сакълар ючюн къолдан келгенни этебиз»,-дегенди къыралны башчысы.
Халкъ жыйылыуланы, байрамланы бардырыргъа да алыкъа эркин этилмегенди. Инсанла барысы да эпидемия бла байламлы жорукъланы толтурургъа борчлудула, ол санда транспортда, тюкенледе.
Медиклеге бла социал ишчилеге – къошакъ тёлеуле
Владимир Путин социал ишчилеге 15 апрельден 15 июльгъа дери тамамлагъан жумушлары ючюн къошакъ федерал тёлеуле этилликлерин билдиргенди. Ол санда социал учреждениялада ишлеген врачлагъа эки ыйыкъгъа 40 минг сом, COVID-19 жукъгъанлагъа къарагъанлагъа уа 60 минг сом берилликди. Социал ишчилеге, педагоглагъа, орта медицина эм административ ишчилеге уа 25-шер минг сом юлешинилликди, жукъгъанла бла ишлегенлеге – 35 минг сом. Гитче медицина ишчилеге бла техничкалагъа да этилликдиле тёлеуле -15-шер эмда 10-шар минг сом. Ауругъанла бла ишлегенлеге 5-шер минг къошуллукъду.
Владимир Владимирович апрель ючюн 56 минг медиклеге тёлеуле этилгенлерин (56 регионда) белгилегенди. Ол а ахча алыргъа тийишли болгъанланы жартысы тенглиди. Ол вирус бла ауругъанланы бакъгъан медиклеге берилирге тийишли ахчаны 15 майгъа дери тёлерге буюргъанды. Аны сёзлери къалай толтурулгъанларына субъектлени башчылары жууаплы боллукъдула. «Хар регионда да болумну кесим тинтирикме»,-деп къошханды ол.
Юйюрлеге себеплик
Бу жолча магъаналы болушлукъ юйюрлеге алыкъа бир заманда да берилмегенди.
Биринчиден, къыралда бюгюннге дери болгъан социал болушлукъ бла бирге къошакъ тёлеуле тохташдырылгъандыла. Президентни буйругъу бла сабийге пособияны ёлчеми эки кереге кёбейтилгенди: 3375 сомдан 6751 сомгъа дери. «Бу ахча ишлемеген инсанлагъа, ол санда студентлеге берилликди. Асламында ала жаш аналадыла. Алагъа уа болушлукъ артыкъда магъаналыды»,- дегенди къыралны башчысы.
Экинчиден, аналыкъ капитал алыргъа эркинликлери болмагъан юйюрле (быйыл 1 январьда бу болушлукъну тёлеуню жангы низамы кийирилгинчи туугъан балалагъа) 5-шер минг сом юлешинилликди. Ахча майгъа бла июньнга тёленип къалмай, апрель ючюн да берилликди. Быллай болушлукъну уа алгъаракълада аналыкъ капиталгъа тийишли юйюрле алгъандыла.
Ючюнчюден, 16 жылгъа дери сабийлеге барысына да 10-шар минг сом берилликди: юйюрню къолайлыгъына, ата-ананы ишлегенлерине бла къалгъанларына да къарамай. Аны алыр ючюн а ата-анадан жаланда заявление керекди. Орта эсеп бла болушлукъгъа 27 миллион сабий тийишиди. Бу себепликни «Госуслуги» порталда неда Пенсия фондну сайтында жарашдырыргъа боллукъду.
- Бюгюнлюкде биз абаданланы саулукъларына къайгъырыргъа, сабийлери болгъан юйюрлеге болушургъа керекбиз. Ма аладыла къыралны баш борчлары,-дегенди Президент.
Хакъны берирге - эки процент тутхан кредитле
Къыралда, апрельни ал кюнлери бла тенглешдиргенде, ишсизлени саны эки кереге кёбейгенди эмда 1,4 миллионнга жетгенди. Правительствогъа аны бла байламлы урунуу рынокда болумну тапландырыргъа, ишсиз къалгъанлагъа болушургъа буйрукъла берилгендиле.
1 июньдан иш бла жалчытыу жаны бла кредит программа ишлеп башларыкъды. Ол 7 миллион ишчи жерни сакъларгъа онг берликди. Бу болушлукъ бла карантинни кезиуюнде къоранчла сынагъан предприятияла, социал магъаналы коммерциялы болмагъан организацияла хайырланыргъа боллукъдула.
Иш бериучюлеге хакъны тёлерге кредит 2 процентге бериледи, аны 2021 жылда 1 апрельге дери къайтарыргъа тийишлиди. Кредит программа тамамланнган кезиуде предприятие ишчилерини 90 процентин сакъласа, кредитни, процентлени да тёлемей къояргъа боллукъду.
Ишчи жерлени 80 проценти къалса уа, кредитни, процентлерини да жартысы къайтарыллыкъды. Ишчилерин къагъытда жазып къойгъанланы, айлыкълары МРОТ-ха жетмеген жерлени сакъларгъа кюрешген хыйлачыланы жолларын кесерге чакъыргъанды къыралны башчысы.
Налог льготала
Экономиканы артыкъда уллу къоранчла сынагъан бёлюмлерини предприятияларына налогланы, страховой тёлеулени болжалы алты айгъа созулгъанды. Алай Владимир Путин жылны экинчи кварталында бу тёлеулени ахырда жыймазгъа (НДС-ден къалгъан налогланы) предложение этгенди.
Бу амал бла энчи предпринимательле, гитче эм орталыкъ бизнес, социал магъаналы НКО хайырланыргъа боллукъдула. Орта эсеп бла болушлукъ 1,5 миллион предприятиягъа берилликди. Аны бла бирге артыкъда уллу къоранчла сынагъан организациялагъа налог вычет алыргъа онг берилгенди.
Хар атлам да
низамлылыгъыбыз бла байламлыды
Вирус бла байламлы кийирилген чекле аз-аздан кетерилликдиле. Къоркъуусузлукъну битеу жорукъларын сакълап, онг болгъанына кёре, регионлада адамлагъа юйден къысха заманнга орамгъа чыгъаргъа, сабийле бла таза хауада солургъа онг берилирге, спорт бла кюреширге эркин этилирге боллукъду.
Алай бу кезиуде да вирусну жайылыууна къажау мадарланы унутмазгъа тийишлидиле. «Биз адамларыбызны жашауларын, саулукъларын сакълауну жолун сайлагъанбыз. Бу жаны бла кёп магъаналы жумушла тамамлагъанбыз. Бюгюн а Россейни регионлары жашаугъа къалай къайтханлары хар бирибизни жууаплылыгъыбызгъа кёре боллукъду»,-деп чертгенди Владимир Путин сёзюню ахырында.
