Орта кюн РФ-ни Президентини Шимал-Кавказ федерал округда толу эркинликли келечиси Юрий Чайка Нальчикге къырал жумуш бла келгенди. Ол, Правительствону юйюнде толтуруучу власть органланы келечилери бла кенгеш бардырып, Къабарты-Малкъарны экономикасын эм социал сферасын айнытыу не халда болгъанларын сюзгенди.
Кенгешни ача, Юрий Яковлевич, регионлагъа келип, алада жетишимлени бла кемчиликлени тинтиу тёрели боллугъун чертгенди. «Ол а халны терен билирге, власть, жамауат бла тюбешип, ушакъла бардырыргъа, аланы оюмларына тынгыларгъа онг береди. Кеси да Шимал Кавказны субъектлеринде экономиканы, социал жашауну иги жанына тюрлендириуню баш амалларындан бириди»,-дегенди.
Полпред алгъаракълада РФ-ни Правительствосуну башчысы Михаил Мишустин бла тюбешгенин, анда  ала Кавказны айнытыуну юсюнден сёлешгенлерин билдиргенди. «Мында тамамланыллыкъ жумушла правительство бла дайым да сюзюледиле. Округда тийишли инвестиция онгла къурау, отлукъ-энергетика комплексни жангыртыу, миллет проектлеге къоратылгъан ахчагъа контроль тамамлау жаны бла бийик технологиялы амалланы сингдириу эм алача магъаналы башламчылыкъла белгили этилгендиле»,-дегенди ол.
Юрий Яковлевич айтханыча, битеу да бирге СКФО-ну айнытыу бла байламлы 20 соруу сюзюлгенди эмда тийишли эсгертиуле чыгъарылгъандыла. Сёз ючюн, Уллу Хорламны 75-жыллыгъына битеу ветеранланы жашау журтла бла жалчытыу вице-премьер Марат Хуснуллинни контролюндады.
12 февральда уа Михаил Мишустин РФ-ни Президентинде стратегиялы айныу эм миллет проектле жаны бла советни жангы къауумуну жыйылыуун бардыргъанды. Анда миллет проектлени тамамлауда жетишимле эм чырмаула сюзюлгендиле, кемчиликлени кетериу жаны бла мадарла белгиленнгендиле.
- Федерал министерствола, ведомствола бла бирге тийишли мадарла толтуруп, регион программаланы жангыдан сюзерге керекди. Май указла къалай бардырылгъанларына кёре къураллыкъды жамауатда власть органлагъа ышаныулукъ,-деп чертгенди полпред.
Жыйылыуну повесткасыны юсюнден айта, Юрий Яковлевич регионну экономикасыны, социал сферасыны айнытыуну жангы стратегиясы къураллыгъын белгилегенди. Ол Къабарты-Малкъарны табийгъат, хауа энчиликлери туризмде, эл мюлкде болумну игилендирирге онг бергенлерин чертгенди. Ахыр жыллада республикагъа келген къонакъланы саны иги да ёсгенине эс бургъанды. Бюгюнлюкде бу сферада 212 предприятие ишлегенин билдиргенди.
 Ёсюу промышленностьда да барды. Былтыр аны ёлчеми, 2018 жыл бла тенглешдиргенде, 9,7 процентге аслам болгъанды. Полпред республикада оюла тургъан юйледе жашагъанланы жангы мекямлагъа кёчюрюу иш бийик даражада бардырылгъанын, адамладан фатарларын ишлетирге ахча жыйып, къурулушну башламай къойгъан кезиуле болмагъанларын иги шартлагъа санагъанды. «Ол а регионда власть органла борчларын тийишли даражада толтургъанларыны белгисиди. Бу ишни андан да бек игилендирирге керекди. Биз а болушургъа, себеплик этерге хазырбыз»,-деп чертгенди ол.
Республика айныуну жолунда болгъанына уа бюджетни файдалары ёсгенлери да шагъатлыкъ этеди. Былтыр а ала аны аллында жылдан эсе 3,2 миллиард сомгъа кёбейтилгендиле. Аны бла бирге финанс сферада кемчиликлеге да эс бургъанды полпред. Ол бюджетни кредитор борчу 90 миллион сомгъа жетгенин билдиргенди.
Аны сылтаууну юсюнден айта, Юрий Федорович былай дегенди: «Хар жыл да план артыгъы бла салынып, толтурулмай къалады. Сёзге, былтыр планны бла бюджетни керти тарихлерини араларында башхалыкъ 10 миллиард сомгъа жетгенди. Аны бла байламлы Финансла министерствогъа соруула бардыла. Бюджет кемчиликле бла жарашдырылса, социал магъаналы жумушлагъа ахча жетишмей къаллыгъына къоркъуу барды. Ол а арталлыда жарамазлыкъ ишди»,-деп къаты айтханды ол.
Сёз ишсизликни, аны ёлчеми уа 11 процентге жетеди, айлыкъ ючюн борчланы, ёксюзлени жашау журтла бла жалчытыуда кемчиликлени юслеринден да баргъанды. Хакъ тёленмей жыйышдырылгъан борч 55 миллион сомгъа жетгенди, къуру «Кавказкабель» завод ишчилерине 20 миллионну тёлемей къойгъанды.
Жашау халларын игилендириуге эсепде 1054 ёксюз турады, аладан законлагъа тийишлиликде фатарла бла былтыр жаланда 171 жалчытылыннганды. Жылдан-жылгъа энергоресурсла ючюн борчла да ёседиле, къуру газ ючюн республиканы 14,7 миллиард сом тёлериги барды.
Ызы бла полпред сёзню КъМР-ни Башчысы Казбек Коковха бергенди. Ол белгили этген шартлагъа кёре, былтыр регионда чыгъарылгъан продукцияны ёлчеми, аны аллында жыл бла тенглешдиргенде, 12,5 процентге ёсгенди. Иги кёрюмдюле эл мюлкде да бардыла – 5 процентге аслам продукция чыгъарылгъанды, къурулушда жумушла да 4,2 процентге, промышленностьда 9,7 процентге, хайырланыргъа берилген къурулушну ёлчеми да 8,8 процентге кёбейтилгенди.
Былтыр республикада беш уллу инвестиция проект тамамланнганды. Алада 218 жангы ишчи жер къуралгъанды. КъМР-ни къырал борчун жылны аллында 22 процентге азайтыргъа къолдан келгенди. Аны хайрындан а къошакълагъа къоранчла 53,1 процентге къысхартылгъандыла. Аялгъан ахчаны социал магъаналы жумушлагъа бёлюрге онг болгъанды. 2019 жылда кёп сабийли юйюрлеге этилген къырал болушлукъ да 5 кереге кёбейтилгенди. Аны чеклеринде кеслерини жашау халларын 330 юйюр игилендиргенди.
Казбек Валерьевич миллет проектле республиканы экономикасыны бёлюмлерин ёсдюрюрге себеплик этгенлерин энчи чертгенди. «Аланы хайырлылыкъларын ангылайбыз, аны себепли власть органлагъа салыннган битеу борчлан да бийик даражада жалчытыу, республиканы терк айнытыу жаны бла мадарла тамамлар, адамларыбызны ырахматлы жашауларын жалчытыр ючюн къолдан келгенни этерге хазырбыз»,-деп сёз бергенди ол.
Ызы бла премьер-министр Мусукланы Алий республиканы социал-экономика болумуну юсюнден доклад этгенди. Ол май указланы чеклеринде тамамланнган миллет проектле республикада жашауда къалай бардырылгъанларына энчи эс бургъанды. КъМР 47 федерал программагъа къатышханын, аланы жашауда бардырыу жаны бла битеу праволу база къуралгъанын, милет проектлени тамамлаугъа уа былтыр 5,7 миллиард сомгъа жууукъ бёлюннгенин да билдиргенди.
Жыйылыуда «Сбербанкны» Юг-Запад банкыны келечиси Евгений Титов да сёлешгенди. Ол а цифралы экономиканы чеклеринде тамамланнган бизнес-проектле бла шагъырей этгенди.
Ахырында Юрий Чайка регионла бла байламлыкъла кючленириклерин энтта бир кере къатлагъанды. «Къысха заманны ичинде иги жанына тюрлениулени инсанларыбыз сезерлерине ышанама. Алай болуруна уа бизни битеу онгларыбыз бардыла»,-дегенди.