Урысей Федерацэм и Президент Путин Владимир Федеральнэ Зэ­хуэсым Зэрызыхуигъазэм ды­гъуасэ щедэIуащ Мэзкуу «Ма­неж»-м. Абы кърагъэблэгъащ ­УФ-м и Правительствэм хэтхэр, Конституцэ судым и унафэщIым­рэ и къуэдзэхэмрэ, Суд Нэхъыщ­хьэм и Iэтащхьэр, Прокурор Нэхъыщхьэр, Следственнэ комитетым, ХэхакIуэ Комиссэ Нэхъыщ­хьэм, Къэзыбж палатэм я уна­фэщIхэр, Къэрал Советым хэтхэр, жылагъуэ лэжьакIуэхэр, нэгъуэщIхэри.
ЗэIущIэм щIэсащ УФ-м и премьер-министр Медведев Дмитрий, ФедерацэмкIэ Советым и унафэщI Матвиенкэ Валентинэ, Къэрал Ду­мэм и унафэщI Володин Вячеслав сымэ.
Къэралым и УнафэщIым къыхигъэщхьэхукIащ гулъытэ хэха зэры­хуищIынур цIыхухэм я хэхъуэмрэ тхьэмыщкIагъэр къызэнэкIынымрэ. Ар къытеувыIащ къэкIуэну зэманым Урысей Федерацэм зэрызиу­жьыну унэтIыныгъэхэм, гугъуехь нэхъыщхьэхэмрэ абыхэм я хэкIыпIэу къилъытэмрэ. Апхуэдэуи Путин Вла­димир Правительствэмрэ Парламентымрэ къахуигъэлъэгъуащ ягъэзэщIэну къалэн пыухыкIахэр.
- Мы гъэм япэу Федеральнэ Зэ­хуэсым Зэрызыхуагъазэр илъэсым и пэм идогъэкIуэкI. Нобэрей цIыхур хуэныкъуэщ и пэкIэ зэрыкIуэтэну ­Iэмалхэмрэ зэрызиужьынумрэ, - къыщIидзащ Путиным и псалъэр. - Жэуаплыныгъэ яхэлъу цIыхубэм Iуэхум зрапщытыну зэрыхьэзырыр щыплъагъум деж къэкIуэнум уте­шыныхьыркъым. Уеблэмэ, сэ къы­зэрыслъытэмкIэ, цIыхубэм нэхъы­фIу елъагъу щыпсэу щIыпIэм щы­зэфIэгъэкIын хуей лэжьыгъэхэр. Абы къыхэкIыу лъэныкъуитIри ды­зэгурыIуэу дызэдэлэжьэн хуейуэ аращ. Къэралым зэрызиужьыну ­Iэмалхэр нэхъыбэж тщIын хуейщ. Апхуэдэ зэхъуэкIыныгъэщIэхэращ я лъабжьэр дубзыхуа лъэпкъ проектхэм. ЗэрыфщIэщи, Урысейм и тхы­дэщIэр зыхуэдэнур куэдкIэ елъытащ абы щыпсэум я бжыгъэм. Аращ демографие Iуэхум ехьэлIауэ си псалъэр къыщIэздзэмэ нэхъ къыщIэсщтэр. Нобэ цIыху мелуани 147-м дыноблагъэ. Хэхъуэ хъар­зынэхэр диIэми, зы гугъуехь щыIэщ. Иджыпсту унагъуэ зыухуэхэр 1990 гъэхэм къытхэхъуахэращ. 2019 гъэм къалъхум и бжыгъэм и коэффи­циентыр 1,5-рэ хъуауэ аращ. Ар ди къэралым дежкIэ мащIэщ. Зэбгъапщэмэ, Хэку зауэшхуэр щекIуэкIа 1943 гъэм ар 1,3-уэ щытащ. 1990 гъэхэм а щытыкIэр нэхъыкIэж хъуат - бжыгъэр 1,16-рэ хъууэ арат. Са­биитI зыпI унагъуэхэр а зэманым гъуэтыгъуейт, гъащIэм зэрыхэп­сэукIын мылъку якъуэлътэкъыми. Ди къалэну къызолъытэ дэтхэнэ ди лъэбакъуэри, къатщтэ законри цIыхубэр хъумэным хуэгъэзауэ елэжьыным тедухуэн хуейуэ. Псом хуэмыдэу зи гугъу сщIыр унагъуэм зыщIэгъэкъуэным ехьэлIа политикэр зэрыпхытшын хуейрщ. Абы и лъэныкъуэкIэ мыхьэнэшхуэ зиIэщ сабийхэм папщIэ яслъэхэр къызэгъэпэщыныр. Мы зэманым сабий мин 77-м щIигъум тещIыхьауэ апхуэдэ IуэхущIапIэхэр зэфIэдгъэуващ, ауэ иджыри а Iуэхум пытщэн хуейщ. ЗэрыжысIащи, демографием и щытыкIэм лъэпощхьэпо шынагъуэ хуэхъур цIыхум хэхъуэ зэримыIэрщ. Абы и лъэныкъуэкIи Iэмал зыбжанэ иджыпсту къыдогъэсэбэп, унагъуэ хуэмыщIахэм ахъшэкIэ защIэдгъакъуэу. А дэIэпыкъуныгъэр къэралым сом мин 11-м щынэблэгъэнущ. Сабий ещанэрэ къыкIэ­лъы­кIуэхэмрэ къызыхэхъуэхэм да­зэрыдэIэпыкъу ахъшэхэр щIыналъэ 75-м щыттын щIэддзащ.
Путин Владимир къыхилъхьащ 2020 гъэм и щIышылэм щегъэжьауэ унагъуэ хуэмыщIахэм сабий япIы­фын щхьэкIэ (илъэси 3-м къы­щыщIэдзауэ и ныбжьыр 7 хъухункIэ) мазэ къэс зэрызыщIагъэкъуэну Iэмалыр. Ар тещIыхьауэ щытынущ цIыхур ирипсэун папщIэ зыхуейм хуэдизым зи хэхъуэхэр щхьэдэмых унагъуэхэм.
УФ-м и УнафэщIым къигъэлъэ­гъуащ унагъуэщIэхэм зэрызыщIагъакъуэ Iэмалхэм зэрызрагъэуб­гъуну щIыкIэри: япэ сабийр къы­щалъхукIэ анэхэм (унагъуэхэм) ­хухах ахъшэр иратын хуейщ. Ап­хуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэр сэбэп ­хуэхъунущ етIуанэ сабийр къазэ­рыхэхъуэнум унагъуэм зыхуигъэ­хьэ­зырыным.
Путиным къыхилъхьащ анэхэм ират ахъшэр сом мини 150-кIэ нэхъыбэ ящIыну, абы щыгъуэм ар сом мин 616-рэ 617-рэ хъунущ. Ахъ­шэр къагъэсэбэпыну хуитыныгъэ яIэ­нущ етIуанэ сабийр къызэралъ­хуу. УнафэщIым къызэхуэсахэм ягу къигъэкIыжащ унагъуэм сабий еща­нэ къыщыхэхъуэкIэ унагъуэм тель ипотекэ щIыхуэм и ныкъуэр къэралым хуитыжу зэращIар.
Путин Владимир къытеувыIащ егъэджэныгъэ Iуэхуми. Абы зэрыжиIамкIэ, къакIуэ илъэсипщIым ику­хэм ирихьэлIэу, Урысейм школакIуэ мелуан 19 иIэнущ, 2010 гъэм елъытауэ ар мелуани 6-кIэ нэхъыбэщ. Абы Правительствэм зы­хуигъэзащ щIыналъэхэр зыху­щы­щIэ школ бжыгъэхэр къагъэ­-нэ­Iуэ­ным иджыпсту щыщIэдзауэ и ужь ихьэну. Апхуэдэуи къэрал ­уна­фэщIым жиIащ 2020 гъэм фокIа­дэм и 1-м щегъэжьауэ федеральнэ бюджетым къыхэкIыу еджакIуэхэм я класс унафэщIхэм сом мини 5 мынэхъ мащIэ я улахуэм хухагъэ­хъуэныр зэрыфIэкъабылыр.
-2019 гъэм япэу къэхъуауэ аращ къэралым щыпсэухэм я ныбжьыр ику иту илъэс 73-м щIигъуауэ. Ар епхауэ къызолъытэ псэукIэр нэхъыфI зэры­хъуам, псом хуэмыдэу ди медицинэм зэрызиужьам, - пищащ Путин Владимир. - Ауэ гугъуехьхэр зэрыщыIэри зыщыдгъэгъупщэ хъунукъым. ОНФ-м лъэIукIэ зыхуэзгъэзэну сыхуейт фельд­шер акушер IуэхущIапIэхэм я ухуэныгъэхэмрэ ахэр зыхуейхэмкIэ къызэгъэпэщынымрэ зэрекIуэкIым и нэIэ тригъэтыну. IэмэпсымэщIэхэмкIэ къы­зэдгъэпэщын хуейщ сымаджэщхэр, поликлиникэхэр, дэIэпыкъуэгъу псын­щIэм и IэнатIэхэр. Къыхэгъэщыпхъэщ мы Iуэхум ахъшэ щхьэхуэ зэрыхуэдутIыпщар федеральнэ бюджетым къыхэкIыу. Къэралым и щIыналъэхэр къыхузоджэ медицинэм и лэжьа­кIуэхэр псэупIэкIэ къызэгъэпэщыным ехьэлIа Iуэхухэм елэжьыну. Ди къалэн нэхъыщхьэ дыдэхэм ящыщщ цIыхум я псэукIэр едгъэфIэкIуэныр. Ар къыдэ­хъулIэн папщIэ, экономикэм зэхъуэ­кIыныгъэхэр едгъэгъуэтын хуейщ. ВВП-м и хэхъуэр дуней псом къыщекIуэкIым нэхърэ нэхъыбэ тщIыпхъэщ. Абы щхьэкIэ инвестицэхэм къыхэхъуэр илъэс къэс проценти 5 ­нэхъ мымащIэ хъун хуейщ. ДэIэпы­къуныгъэ егъэгъуэтыпхъэщ IуэхущIапIэ инхэм къищынэмыщIа, хьэрычэт мащIэмрэ курытымрэ. Апхуэдэуи ды­зэлэжьын хуейхэм ящыщщ кIэрыху­бжьэрыхур зэхэгъэщхьэхукIауэ къызэ­ры­хашыр зэтедублэныр.
Къэралым и УнафэщIым жиIащ зи соцсеть, мессенджер, пощт сервис, нэгъуэщI интернет Iэмалхэр зиIэж къэрал мыкуэдым Урысейр зэращы­щыр икIи «Доступный интернет» проектыр къыхалъхьэныр зэрыигъуэр. Ар зэтраухуэмэ, цIыхухэм ахъшэ щIатын хуей хъунукъым сетым зэрихьэмрэ къа­гъэсэбэп Интернет-трафикымрэ.
- Мы гъэм дгъэлъэпIэнущ Хэку зауэшхуэм ТекIуэныгъэ къызэрыщытхь­рэ илъэс 75-рэ зэрырикъур. Урысейм дежкIэ ар махуэшхуэ нэхъ лъапIэ дыдэхэм ящыщщ. Ди адэжьхэм я лIыхъужьыгъэм и фэеплъ къудейкъым ар, атIэ къэкIуэнур духуэным дыхуэзыгъэпабгъэ Iуэхущ. Абы къыхэкIыу ди ТекIуэныгъэр щытхъумэн хуейщ хъыбар нэпцIхэм, - жиIащ Путиным. - Урысейм къыщызэдгъэпэщынущ ЕтIуанэ Дунейпсо зауэм теухуа архив дэфтэрхэм, сурэтхэм, кино лэжьыгъэхэм зы­щыщыбгъэгъуэзэфыну IуэхущIапIэ ин. Ар дуней псом дежкIэ зэIухауэ щытынущ. Апхуэдэ лэжьыгъэ едгъэ­кIуэ­кIы­ныр ди къалэнщ, ТекIуэныгъэр къэ­зыхьа къэралу дыщыщыткIэ.
Урысейм и Президентым къыхигъэщащ къэралым илъэс пщIы бжыгъэ и пэкIэ ирикъун зэрызыхуэхъумэжыну ­Iэмалхэр зэрыбгъэдэлъыр, ауэ абы щыгугъуу щысыныр къызэремызэгъыр. ЗыхъумэжыныгъэмкIэ Iэмэпсы­мэ­щIэ­хэр къэкIуэну щIэблэм къыху- зэгъэпэщын зэрыхуейри Путин Вла-димир къигъэлъэгъуащ.
Политикэ, жылагъуэ зэгухьэныгъэ зыбжанэм Урысейм и КонституцэщIэр къэщтэн хуейуэ къызэрагъэлъагъуэм и гугъу щищIым, УнафэщIым жиIащ 1993 гъэм яубзыхуа а дэфтэрым къыщыгъэлъэгъуахэр ноби къызэре­зэгъыр.
- Къэрал IэнатIэ къыхэзыхым къыгурыIуэн хуейщ и гъащIэр Урысейм, абы и цIыхухэм къыгуэхыпIэ имыIэу зэрырипхыр. Абы къыдэкIуэу Урысейм и Президент хъуну къагъэлъагъуэм къыхуагъэувыр нэхъ ткIиижу щытын хуейщ: къэралитIым я цIыхуу щытынкIэ Iэмал иIэкъым. Иджыпсту Президентым Iэмал егъуэт Правительствэм и УнафэщIыр игъэувыну. Ауэ Къэрал Думэм хэт фракцэхэм къалъытэ Правительствэм хэтхэр иубзыхуну Федеральнэ Зэхуэсыр хуэхьэзыру. Абы къы­хэкIыу а ухуэкIэми зэхъуэкIыныгъэ хэтлъхьэну къыхызолъхьэ: Парламентым къегъэлъагъуэ премьерым, абы и къуэдзэхэм, министрхэм я къулыкъум пэрыувэнухэр, къэрал унафэщIыр абы арэзы темыхъуэну хуитыныгъэ имыIэу. Мы зи гугъу тщIа псори тхуэгъэзащIэмэ, политикэ зэхъуэкIыныгъэ­щIэхэр диIэнущ. ДызыхущIэкъун хуейр зыкIи къимыкIуэт къэрал лъэрызехьэ духуэнырщ, - дыщIигъуащ Путиным.
Къэрал УнафэщIым къедэIуахэм фIыщIэ яхуищIа нэужь, Урысей Федерацэм и гимнымкIэ зэIущIэр зэхуащIыжащ.